۱-۱۰ موقعیت نانوپزشکی در مجموعه خدمات پزشکی
با آغاز قرن ۲۱، ما شاهد تغییر الگوی پزشکی بوده ایم. از نانوپزشکی انتظار می رود که بطور بارزی بر مجموعه خدمات پزشکی تاثیرگذار باشد. تحقیقات ژنومیک و پروتیومیک در حال شناخت و کشف مبانی مولکولی بسیاری از بیماری ها می باشند. این امر فرصت های جدیدی را فراهم آورده است که ابزارهای تشخیصی قدرتمندی را عرضه کنند که قادر به شناسایی زمینه های ژنتیکی ابتلا به بیماری ها می باشند. در آینده، آزمایشهای تشخیص در بستر بیماران بطور عادی انجام خواهد شد تا آن گروه از بیماران که نیازمند به داروهای پیشگیری کننده باشند شناسایی می شوند تا مناسب ترین دارو برای هر فرد بیمار انتخاب و پاسخ بیماران به درمان مورد سنجش قرار گیرد. نانو فناوری نقش اساسی در شناخت ابزارهای تشخیصی و ارزیابی “هزینه بری- اثربخشی” ایفا خواهد کرد. برای هدفمند کردن موثرتر داروها به محل بیماری ها چالش های فزاینده ای فراوری صنایع دارویی قرار دارد. در تداوم جستجو برای یافتن داروهای پیشرفته ضد بیماری های مهلک و ناتوان کننده دو راهکار متمایز در حال انجام است. اولین آن بر “کشف دارو” تمرکز دارد و به دنبال شناسایی اهداف مولکولی جدید است. هدف این راهکار طراحی مولکولهای دارویی است که بطور کامل برای محل های هدف متناسب باشند و لذا فعالیت درمانی اختصاصی تری از خود نشان دهند. این امر از طریق غربالگری مولکولهای فراورده های طبیعی به منظور شناسایی ترکیبات واجد فعالیت فارماکولوژیکی، و نیز تهیه داروهای سنتتیک با وزن مولکولی پایین که با طراحی دقیق و با بهره گرفتن از روش های متداول شیمی دارویی و یا شیمی ترکیبی (هم آمیزی ) بدست می آیند انجام می پذیرد. راهکار دوم که راهکاری تکمیلی است عبارت از تهیه سیستم های دارورسانی است که بتوانند بعنوان حامل ماده فعال مورد نظر عمل نموده و آن را دقیقا به محل اثر مورد نظر برسانند و یا با کنترل رهش دارو برای مدت طولانی غلظت دارو را در محدوده درمانی تامین نمایند.در حال حاضر سیستم های چند مولکولی کمپلکس، نانوذرات و مواد پلیمری به اشکال متعدد نقش های مهمی را در ساخت “نانوفارماسیوتیکس ها” ایفا می کنند. بدیهی است نانوفناوری در آینده به رشد خود ادامه خواهد داد و اعتقاد کلی بر این است که سیستم های درمانی کارآمد برای رساندن ژن و یا دیگر مولکولهای بزرگ فقط با بهره گرفتن از وکتورهای حامل چند جزئی و در اندازه نانو امکان پذیر خواهد بود. تکنیک های تصویربرداری غیرتهاجمی از قبیل اشعهX ، MRI و امواج فراصوت روش های بخوبی شناخته شده ای هستند که برای تشخیص و یا سنجش موفقیت درمان بکار می روند.تصویربرداری در سطح مولکولی با بهره گرفتن از روش هایی چون PET همچنین می تواند اطلاعاتی را در مورد هدفمندی دارو، متابولیسم دارو و پاسخ بیماری به درمان فراهم کند. چندین ماده تصویربرداری مورد استفاده در MRI که به صورت نانوذره تهیه شده اند برای استفاده معمول کلینیکی مورد تایید قرار گرفته اند و لذا کاربرد آتی نانوفناوری در این زمینه بیشمار است. هم اینک تحقیق بر روی سیستم های چند مولکولی کمپلکس در حال انجام است که بتوان از آنها برای عکس برداری مولکولی در MRI ، عکس برداری فراصوت، عکس برداری نوری و عکس برداری با اشعه X بهره جست.علاوه بر این در آینده ای دورتر، ترکیب روش های تصویربرداری و سامانه های دارورسانی امکان ساخت وسایل ترانوستیک را فراهم خواهد کرد و این وسایل بطور توام قابلیت تشخیص و درمان بیماری را خواهند داشت.
( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
۱-۱۱ نگاهی به آینده نانوپزشکی
در سالهای اخیر رشد بی مانندی در زمینه “نانوپزشکی” رخ داده است.پژوهشگران روشها و ابزارهای قدرتمندی را ابداع کرده اند که می تواند بطور وسیعی اجزاء سلول را با جزئیات واضح آن دسته بندی نماید و لذا ما امروزه اطلاعات مبسوطی درمورد چگونگی عملکرد این ساختارهای داخل سلولی داریم. با این وجود همچنان سوالات زیادی درمورد تعداد، اندازه و سرعت عمل این ساختارها بی پاسخ مانده اند. بایستی این سوالها پاسخ داده شوند تا بتوان نانوماشین ها و یا سازه هایی ساخت که علاوه بر سازگاری با بافت زنده بتوانند به طوری ایمن در داخل بدن عمل کنند. زمانی که پاسخ این سوالها یافت شوند می توان ابزارهای تشخیصی بهتری طراحی نمود و نانوسازه هایی ساخت که بطور خیلی اختصاصی برای درمان بیماری ها و ترمیم بافت ها کاربرد داشته باشند. خوش بینی فزاینده ای وجود دارد که کاربرد نانوفناوری در پزشکی پیشرفت قابل توجهی را در تشخیص و درمان بیماری ها موجب شود. با این وجود چنانچه کاربرد نانوفناوری بخواهد فهم عمیق تری از پاتوفیزیولوژی بیماری ها فراهم کند، روش های تشخیص پیچیده تری را عرضه کند و درمانهای موثرتری را ایجاد کند، بر چالش های بسیاری باید چیره شود. هم خوش بینی و هم چالش های پیش رو سازمان های دولتی، علمی و مالی را برآن داشته است تا وضعیت فعلی زمینه نانوپزشکی را مورد ارزیابی راهبردی قرار دهند، که اهداف اولیه آن بررسی فرصت های بالقوه برای خدمات پزشکی بهتر و همچنین ارزیابی “خطر- سودمندی” این فناوری جدید و نیز تعیین اولویت های سرمایه گذاری در آینده می باشد.گردآوری گسترده خصوصیات فیزیکی ساختارهای درون سلولی به فهم بهتر ما از چگونگی تشکیل و ساخت ماشین های مولکولی زیستی کمک می کند.مطالعه بر هم کنش مولکولها و ساختارهای بزرگتر به فهم عمیق تر اعمال پیچیده ساختارهای مولکولی، فرایندها ها و شبکه های درون سلولی منجر خواهد شد. نقشه نگاری این شبکه ها و درک اینکه چگونه آنها در طی زمان تغییر می کنند نقش کلیدی در فهم ما از قواعد سامانه های زیستی طبیعت خواهد داشت و پژوهشگران را قادر خواهد ساخت که از این اطلاعات برای تصحیح نقیصه های زیستی موجود در سلولهای ناسالم استفاده کنند. این دانش به توسعه ابزارهای جدیدی که در مقیاس نانو کار می کنند خواهد انجامید و به دانشمندان اجازه خواهد داد که وسیله های بیولوژیک صناعی همچون حسگرهای ظریف که حضور عوامل عفونت زا یا اختلالات متابولیک را تشخیص می دهند و یا وسیله های مینیاتوری که عوامل عفونت زا را نابود و یا بخش های معیوب سلولی را اصلاح می کنند بسازند.با بهره گرفتن از ریزسازی ابزار، فناوری های بر پایه تراشه ، نانومواد و نیز ساختارهای شیمیایی تاکنون ابزارهای نوینی عرضه شده اند که در ارتقاء مراقبت های پزشکی در قرن بیست و یکم نقش مهمی خواهند داشت. فرصت های پیش رو شامل زیست حسگرها، روش ها و وسایل تشخیصی برتر، تکنیک های تصویربرداری پیشرفته تر، سیستم های درمانی نوآورانه و نیز فناوری که نوسازی و ترمیم بافتی را ممکن سازد. با این حال برای درک تمام توان نانوپزشکی به مسائل مهمی بایستی توجه نمود. دستورالعمل هایی از سوی مراجع ذیربط برای سامان بخشی و ایجاد اطمینان از انتقال ایمن و قابل اعتماد پیشرفتهای جدید در نانوپزشکی از آزمایشگاه تا بالین بیمار بایستی ارائه شود.
۱-۱۲ نانوفناوری و مسائل بهداشت محیط زیست
افزون بر نقش نانوفناوری در مجموعه خدمات پزشکی، بکارگیری و گسترش آن در دیگر زمینه ها نیز می تواند بطور مستقیم و غیرمستقیم به ارتقاء سلامت انسان، بهداشت جامعه و سلامت محیط زیست تاثیر گذارد. همگرایی نانوفناوری و بیوتکنولوژی به ساخت نانوحسگرهای زیستی انجامیده است که می توانند ترکیبات مشخص را در محیط طبیعی ردیابی ، ذخیره و فراوری نمایند. با توسعه این فناوری می توان محصولاتی را تولید کرد که نه تنها آلاینده های زیست محیطی را توسط آنها بتوان ردیابی، پالایش و پاکسازی نمود بلکه بتوان از بروز آلودگی در مراحل آغازین نیز پیشگیری نمود. از سوی دیگر، گسترش نانوفناوری و محصولات آن میتواند به افزایش بازده تولید ،کاهش مصرف انرژی و نیز کاهش تولید مواد جانبی زاید منجر شود.نتیجه این امر صرفه جویی بیشتر در مصرف منابع طبیعی و کاهش الودگی های زیست محیطی خواهد بود.اینها همه میتوانند نوید دهنده افزایش سطح سلامت انسان و بهداشت محیط زیست در پرتو بهره گیری صحیح از نانوفناوری باشد. با وجود این،با توجه به متفاوت بودن ویژگی های نانومواد و نانو ابزارها از مواد و ابزارهای معمولی و ناشناخته بودن تاثیرات انها بر انسان و محیط زیست،لازم است از هم اینک به موازات گسترش تولید و بکار گیری نانومواد،دستگاه ها و روشهایی ابداع شوند که بتوانند انها را در محیطهای مختلف شناسایی و تعیین مقدار نموده و تاثیرات نامطلوب و یا سمیت احتمالی انها را در محیط زیست و انسان ارزیابی نمایند،همچنین بر اساس این یافته ها لازم است پروتکل هایی تنظیم شود که بتوان با رعایت انها،به طور دقیق و همه جانبه انسان و محیط زیست را در مقابل اسیبهای احتمالی ناشی از انها محافظت نمود.
۱-۱۳ ابزارهای مورد استفاده در نانوتکنولوژی جهت بررسی خصوصیات فیزیکوشیمیایی نانوذرات
پیشرفت های اخیر در فناوری نانو مربوط به توانایی های جدید در زمینه اندازه گیری و کنترل ساختارهای منفرد در مقیاس نانو می باشد. گسترش فزاینده ابزارهای جدید تعیین مشخصات مواد و ساخت و فناوری انها برای پیشرفت بیشتر در علم و فناوری نانو مهم و اساسی می باشد. این ابزارها چشم ها را برای دیدن و انگشت ها را برای کنترل نانو ساختارها توانا می سازند. با این توصیف احساس می شود که در آینده ای نزدیک بیشترین نیاز محققان و پژوهشگران این خواهد بود که آزمایشگاههای با وسایل اندازه گیری و ابزارهای ساخت مختلف در اختیار داشته باشند تا بتوانند به اکتشاف و تحلیل های جدید در زمینه های مختلف از جمله شیمی، فیزیک، زیست شناسی و مواد و کاربردهای آنها دست پیدا کنند.
در علوم مختلف مهندسی و پزشکی، موضوع اندازه گیری و تعیین مشخصات از اهمیت کلیدی برخوردار است بطوری که ویژگی های فیزیکی و شیمیایی مواد، به مواد اولیه مورد استفاده و همچنین ریزساختار و ساختارهای میکروسکوپی بدست آمده از فرایند ساخت بستگی دارد. بعنوان مثال برای شناسایی مواد اولیه، بدیهی است که نوع و مقدار ناخالصی ها، شکل و توزیع اندازه ذرات، ساختار بلورین و مانند آن در ماهیت و مرغوبیت محصول اثر دارند. بنابراین هر چه دستگاه های اندازه گیری و تعیین مشخصات قوی تری در اختیار باشد، کنترل مواد اولیه با دقت بیشتری صورت می گیرد. در ضمن برای مطالعه ریز ساختارها، نیاز بیشتری به ابزارهای شناسایی و آنالیز وجود دارد. در ریزساختار و ساختار میکروسکوپی مواد، باید شکل، اندازه، مقدار و توزیع آنها را بررسی کرد.در ادامه با توجه به اهمیت دستگاه ها و روش های اندازه گیری و تعیین مشخصات به طبقه بندی این روشها پرداخته می شود.
۱-۱۴ طبقه بندی روش های تعیین مشخصات مواد و نانوذرات براساس نحوه عملکرد
۱-۱۴-۱ روش های میکروسکوپی
با بهره گرفتن از روش های میکروسکوپی تصاویری با بزرگ نمایی بسیار بالا از ماده بدست می آید. قدرت تفکیک تصاویر میکروسکوپی با توجه به کمترین قدرت تمرکز اشعه محدود می شود. نعنوان مثال با بهره گرفتن از میکروسکوپ های نوری با قدرت تفکیکی در حدود یک میکرومتر و با بهره گرفتن از میکروسکوپهای الکترونی و یونی با قدرت تفکیک بالا در حدود یک آنگستروم قابل دسترسی است. این روشها شامل: AFM، STM، SEM، TEM، SNOM و … می باشند.
۱-۱۴-۲ روش های براساس پراش
پراش یکی از خصوصیات تابش الکترومغناطیسی است که باعث می شود تابش الکترومغناطیس در حین عبور از یک روزنه و یا لبه منحرف شود. با کاهش ابعاد روزنه به سمت طول موج اشعه الکترومغناطیسی اثرات پراش اشعه بیشتر خواهد شد. با بهره گرفتن از پراش اشعه ایکس، الکترون ها و نوترون ها نیز خواص موجی دارند که طول موج آنها به انرژی آنها بستگی دارد. علاوه بر این هر کدام از روش ها خصوصیات متفاوتی دارند مثلا عمق نفوذ این سه روش در ماده به ترتیب زیر می باشد. نوترون از اشعه ایکس بیشتر و اشعه ایکس از الکترون بیشتر می باشد. این روش شامل XRD و XRF می باشد.
۱-۱۴-۳ روش های طیف سنجی
استفاده از جذب، نشر و یا پراش اشعه الکترومغناطیس توسط اتم ها و یا مولکولها را طیف سنجی گویند. برخورد یک تابش با ماده می تواند منجر به تغییر جهت تابش و یا تغییر در سطوح انرژی اتم ها و یا مولکولها شود ، انتقال از تراز بالای انرژی به تراز پایین تر، نشر و انتقال از تراز پایین انرژی به تراز بالاتر، جذب نامیده می شود. تغییر جهت تابش در اثر برخورد با ماده نیز منجر به پراش تابش می شود، این روش ها شامل FTIR، NMR، RAMAN و … می باشد.
۱-۱۴-۴ طیف سنجی جرمی
روش های طیف سنجی جرمی از تفاوت نسبت جرم به بار اتم ها و یا مولکولها استفاده می کنند.
۱-۱۴-۵ روش های جداسازی
در نمونه هایی که حاوی چند جزء ناشناخته باشد ، ابتدا باید از هم جدا شده و سپس اجزا توسط روش های آنالیز مشخص می شود. جداسازی براساس تفاوت در خصوصیات فیزیکی و شیمیایی صورت می گیرد. بعنوان مثال حالت ماده، چگالی و اندازه از خصوصیات فیزیکی مورد استفاده و حلالیت، نقطه جوش و فشار بخار از خواص شیمیایی مورد استفاده در جداسازی می باشد. این روش ها شامل HPLC و GC می باشند.
۱-۱۵ زئولیت چیست ؟
زئولیت ها آلومینوسیلیکات های هیدراته کریستالی نانوحفره و نانوساختاری ۱هستند که به صورت طبیعی و مصنوعی وجود داشته که به عنوان جاذب های سطحی تجاری مورد استفاده قرار می گیرند.۱-۱۰)) واژه فارسی زئولیت ابتدا در سال ۱۷۵۶ میلادی توسط کانی شناس سوئدی بنام Alex Fredrik cronstedt بکار برده شد. او متوجه شد که در اثر حرارت دادن سریع Stilbite (نوعی زئولیت بفرمول Na2Ca[(AlO2)2(SiO2)6].6H2o که برای نرم کردن آب سخت استفاده می شود.) مقدار زیادی بخار آب که بر روی سطح ذرات این ماده جذب شده اند، آزاد می شود. بر پایه این یافته ها، او این ماده را زئولیت نامید که از دو کلمه یونانی Zeo به معنی جوشاندن و Lithos به معنی سنگ ساخته شده است. تا ژانویه سال ۲۰۰۸ میلادی، ۱۷۵ داربست زئولیتی منحصر به فرد شناسایی شدند و بیش از ۴۰ نوع داربست زئولیت طبیعی شناخته شدند (۵-۴) زئولیت ها ساختمان متخلخلی دارند که محدوده وسیعی از کاتیون ها را مثل Na+ ، K+ ، Ca2+ ، Mg2+ و… در خود جای می دهند. این یون های مثبت بیشتر به صورت سست به زئولیت چسبیده اند و به راحتی می توانند با دیگر کاتیون های موجود در محلول تعویض شوند.(۱۲-۱۱)[۲]
۱-۱۶ انواع زئولیت :بعضی از معمول ترین زئولیت های طبیعی عبارتند از:
-
- Na[(AlO2)(SiO2)2].H2O → Analcime
-
- Ca[(AlO2)2(SiO2)4].6H2O→Chabazit
-
- (Na.K.Ca)6[(AlO2)36(SiO2)36]20H2O → Clinoptilolite
-
- Heulandite →(Ca[(AlO2)2(SiO2)7)].6H2O)،
-
- Natrolie →(Na2[(AlO2)2(SiO2)3].2H2O)،
-
- Philipsite →((K,Na,Ca)1.2[(Al O2)8(SiO2)8].6H2O)،
-
- Stilbite →(Na2Ca[(AlO2)2(SiO2)6].6H2O)(12-11)
۱-۱۶-۱ زئولیت های طبیعی
زئولیت های طبیعی جایی تشکیل می شوند که صخره های آتشفشانی و لایه های خاکستر با آب زیرزمینی قلیایی واکنش دهند. زئولیت ها در محیط های رسوبی طی سالهای طولانی، هزاران تا میلیونها سال، در حوضچه های کم عمق دریایی نیز کریستاله می شوند. زئولیت های طبیعی بندرت خالص هستند و با مقادیر متفاوتی از مواد معدنی دیگر ، فلزات، کوارتز و یا زئولیت های دیگر مخلوط هستند. به همین دلیل زئولیت های طبیعی از بسیاری از کاربردهای تجاری مهم، جایی که یکنواختی و خلوص لازم می باشد، کنار گذاشته شده اند.زئولیت ها بعنوان غربالهای مولکولی شناخته می شوند. اصطلاح غربال مولکولی اشاره به خاصیت ویژه این مواد یعنی توانایی انتخابی مرتب کردن و جدا کردن مولکولها براساس اندازه آنها را دارد. این خاصیت بدلیل ساختمان حفره ای بسیار منظم در ابعاد مولکولی است. بزرگترین اندازه مولکولی یا یونی که می تواند وارد حفرات یک زئولیت شود توسط ابعاد کانالها کنترل می شود. این مواد بطور قراردادی با اندازه حلقه روزنه حفره مشخص می شوند. بطور مثال اصطلاح ۸-حلقه اشاره به حلقه بسته ای دارد که از ۸ اتم سیلیکون یا آلومینیوم و ۸ اتم اکسیژن که بصورت تتراهدرال قرار گرفته اند تشکیل یافته است. این حلقه ها همیشه به دلایل مختلف از قبیل کشش بین واحد های سازنده زئولیت یا مختصات بعضی از اتم های اکسیژن حلقه ها نسبت به کاتیون ها در داخل ساختمان زئولیت ، بطور کاملا قرینه نیستند. بنابراین، حفرات در بسیاری از زئولیت ها استوانه ای نیستند.(۱۰-۱)
۱-۱۶-۲ زئولیت های مصنوعی
یکی از فرایندهای مهم سنتز زئولیت ، فرایند سل-ژل می باشد. خواص زئولیت ساخته شده با این روش بستگی به میزان اجزاء مخلوط واکنش، PH سیستم، دمای مورد استفاده، زمان دانه گذاری، و زمان واکنش
دارد. در فرایند سل-ژل عناصر دیگر مثل فلزات و اکسید های فلزی را می توان به سهولت وارد ساختمان زئولیت کرد. سل سیلیکاتی تشکیل شده توسط روش هیدروترمال، بسیار پایدار است. همچنین سهولت تولید انبوه زئولیت، این روش را یک روش مطلوب برای ساخت زئولیت ساخته است. زئولیت های سنتتیک مزایایی نسبت به زئولیت های طبیعی دارند. زئولیت های سنتتیک را می توان بصورت یکنواخت و خالص تهیه کرد. همچنین امکان تولید زئولیت ها با ساختمان دلخواه که در طبیعت وجود ندارند، وجود دارد. زئولیتA یک مثال شناخته شده از این نوع زئولیت هاست. چون مواد خام اصلی مورد استفاده جهت ساخت این زئولیت ها ، سیلیکا و آلومینا می باشد که جزء فراوانترین مواد معدنی موجود بر روی زمین هستند ، پتانسیل تولید زئولیت ها نامحدود است. و بالاخره اینکه تهیه زئولیت های ساخته و مهندسی شده توسط انسان زمان بسیار کمتری نسبت به زئولیت های طبیعی نیاز دارد که ۵۰۰۰۰-۵۰ سال برای ساخته شدن در طبیعت نیاز دارند. عدم توانایی برای تولید کریستالهایی با ابعاد زئولیت های طبیعی یکی از معایب اصلی ساخت زئولیت های سنتتیک می باشد.
۱-۱۶-۳ استفاده ها و کاربرد های زئولیت:
۱-۱۶-۴ استفاده های پزشکی:
سیستمهای زئولیتی تغلیظ کننده و متراکم کننده اکسیژن، به طور گسترده ای،برای تولید اکسیژن پزشکی استفاده می شوند.از زئولیتهای حامل کلسیم برای جلوگیری از خونریزی استفاده می شود.از این مواد جهت استخراج و آنالیز کلسترول سرم استفاده میشود.کاربردهای بیومدیکال زئولیتها،به عنوان دتوکسیکانت (خنثی کننده سموم) و دکانتامیناننت (جاذب سموم)، و به عنوان کمک واکسن و عوامل آنتی باکتریال و همچنین جهت دارورسانی آهسته رهش،به عنوان کمک درمان سرطان،ضد اسهال،در همودیالیز،در بهبود تشکیل استخوان و در درمان دیابت شیرین مورد استفاده قرار میگیرد.
۱-۱۶-۵ استفاده در دارورسانی و داروسازی:
این مواد به عنوان حامل برخی داروها در دارو رسانی خوراکی مورد استفاده قرار میگیرند.
۱-۱۶-۶ استفاده به عنوان مکمل غذایی :به عنوان مکمل غذایی دام و طیور کاربرد دارد.
۱-۱۶-۷ استفاده در دامپروری: هم از زئولیت های طبیعی و هم از زئولیت های سنتتیک در تغذیه حیوانات جهت بهبود عملکرد و جلوگیری از سمیت آمونیاک و فلزات سنگین، مسمومیت و جذب عناصر رادیواکتیو و بهبود نقایص اسکلتی متابولیک استفاده می شود. اضافه کردن ۱% کلینوپتیلولایت سدیم به جیره غذائی باعث بهبود تغذیه، کاهش آمونیاک متصاعد شده تا ۸۰%، عمل بعنوان یک اتصال شونده به مایکوتوکسین و بهبود تراکم استخوان در مجتمعهای پرورش حیوانات می شود. از این ماده جهت حذف بوهای حیوانات نیز می توان استفاده کرد
۱-۱۶-۸ استفاده در مراقبت از حیوانات خانگی: زئولیت ها را بعنوان صافی در آکواریومها استفاده می کنند. در آکواریومها، زئولیت ها آمونیاک و دیگر ترکیبات نیتروژنه را جذب می کنند اما بدلیل تمایل بالای آنها به کلسیم، این مواد در آبهای سخت کمتر ﺗأثیر دارند و ممکن است باعث تخلیه کلسیم آب شوند. فیلتراسیون توسط زئولیت در بعضی از آکواریومهای دریائی برای حفظ غلظت مواد مغذی در حدپائین برای مرجانهائی که با آبهای کم غذا سازش پیدا کرده اند استفاده می شود.
۱-۱۶-۹ استفاده های تجاری و بومی:
در سیستمهای تصفیه و نرم کردن آب استفاده می شود.در شیمی زئولیتها برای جداسازی مولکولها و به دام انداختن مولکولها استفاده میشوند. و نیز پتانسیل جداسازی دقیق و اختصاصی گازهای H2O,CO2,SO2 رادارند