کلیات تحقیق
۱-۱- مقدمه:
امروزه از روش دورکاری به عنوان یکی از روش های کارامد و اثر بخش در انجام سریع امور و نیز صرفه جویی در هزینه های یک سازمان یاد می‌کنند. این مهم به ویژه در سایه گسترش فناوری اطلاعات و پیشرفت روز افزون تکنولوژی روی داده است.(هیکس ،۲۰۰۰،۳۴)
فناوری اطلاعات یک مؤلفه حیاتی زندگی مدرن است. امروزه در جوامع پیشرفته فناوری اطلاعات شاهرگ بیشتر سازمان ها و مراکز تجاری محسوب می شود و برای ارتباطاتی که جامعه مدرن را پشتیبانی می‌کند، نقش اساسی دارد. نقش فناوری اطلاعات نیز در امر بهره وری بیش از پیش رو به افزایش گذاشته است . با پیشرفت‌های فوق العاده و سریع در فناوری اطلاعات فرصت‌های یادگیری و دسترسی به منابع علمی و آموزشی وسیع و فراگیر تر شده است. به کارگیری فناوری اطلاعات در جهت ایجاد توسعه نیروی انسانی نه تنها موجب تسریع و آسان تر شدن این فرایند شده است، بلکه باعث ایجاد روش های جدید در توسعه نیز شده است. در نتیجه استفاده از این فناوری، آگاهی ها و توانایی کارکنان افزایش قابل توجهی پیدا کرده‌است. این فناوری با قابلیت‌های خاص ( محاوره ای، تصویری، صوتی و غیره ) زیر ساختهای قوی و مطمئن فرایند توسعه را پشتیبانی می‌کند. (مالدنی ،۳۴:۲۰۰۷)
جهان امروز جهانی دانش محور است که به افراد به عنوان منابع دانش[۱] تأکید دارد و توسعه این منابع گران و مهم باید در کوتاه‌ترین زمان و در کمترین فاصله جغرافیایی با حداقل هزینه و حداکثر تعامل انجام شود. برای ایجاد این فضا، استفاده از فناوری اطلاعات بسیار مناسب و به عنوان یک راهبرد[۲] اساسی در نظر گرفته می شود ( چون ساختار این فناوری به طور سریع در حال تغییر و پیشرفت است در نتیجه نیروی انسانی را با خود حرکت و توسعه می‌دهد ) .
در این پژوهش نیز به موضوع بررسی عوامل مؤثر بر رضایت از دورکاری در کارکنان سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران پرداخته شده است.
۱-۲- بیان مسئله:
دورکاری یک نوع مدیریت جدید در کشور محسوب و در این طرح یک ارتباط جدید بین کار و کارمند و کارمند با مدیر اجرا می‌شود؛ به طوری که کارمند به جای اینکه در اداره حاضر شود و کار را انجام دهد، کاری که برایش تعریف شده را در خانه انجام می‌دهد و مدیر به جای اینکه کارمند را در اداره نظارت کند، این کنترل از طریق فرایندهای الکترونیکی از داخل خانه انجام می‌شود.(بدرقه،۱۳۸۵،۴۸)
دورکاری، هر گونه شکلی از به کار گیری فناوری های اطلاعاتی (مانند ارتباطات راه دور و رایانه) به جای مسافرت های مربوط به کار و حرکت کار به سمت کارکنان، به جای حرکت کارکنان به سوی کار می‌باشد.
دورکاری یک شغل نیست، بلکه یک روش سازماندهی کار است که حول پردازش اطلاعات ساخته می شود. افراد یا گروه هایی از افراد، دور از کارفرما، مشتری یا طرف قرارداد، کارشان را انجام می‌دهند؛ کاری که مستلزم استفاده از انواع گوناگون تجهیزات الکترونیکی است.( باتمان،۱۳۸۸،۱۱۹)
در واقع دورکاری، نوعی شیوه کار است که به شاغل اجازه می‌دهد بدون نیاز به حضور در اداره تکالیف و وظایف حرفه ای خود را به دور از بروکراسیهای سنتی با انعطاف پذیری بیشتری انجام دهد که یکی از اصول توسعه آن فناوری اطلاعات است. (عطاران،۱۳۸۹،۶۰)
در سال‌های اخیر دورکاری به عنوان یک استراتژی اصلی برای بسیاری از سازمان‌های دولتی در کشورمان مطرح بوده است. به زعم مرادیان (۱۳۹۰) از طریق کاربست دورکاری می توان به حذف فرایندهای مالی غیر ضروری در سازمان پایان داد. علاوه بر این دورکاری فرصت بازبینی فرایندهای زاید و نیز امکان ارائه خدمات را به گروه‌های هدف فراهم می آورد.
به عقیده مولاییان (۱۳۸۹) برای ایجاد و پیاده سازی دورکاری نیازمند به وجود عوامل بستر ساز و مهیا کننده می باشیم. وی اعتقاد دارد فناوری اطلاعات و وجود زیر‌ساخت‌های مربوط به آن می‌تواند اولین و شاید مهمترین شرط برای پیاده سازی دور کاری به شمار رود.
علیپور ضمن اشاره به قوانین و مقررات و نقش سازنده آن ها در پیاده سازی دورکاری ، معتقد است مادامی که قوانین و مقررات کاربردی و. مناسبی برای این موضوع تدارک دیده نشده باشد نمی توان به پیاده سازی موفق دورکاری در سازمان‌های مورد نظر امیدوار بود.
به زعم شیخی در اجرای موفق دورکاری نمی توان صرفا به عوامل تکنولوژیک و فناوری اشاره نمود بلکه لازم است تا ابتدا فرهنگ و اعتماد مناسب نسبت به فرایندهای دورکاری در جامعه فراهم آید. به عقیده وی ایجاد زمینه‌های مناسب فرهنگی برای اجرای موفق دورکاری نه تنها کمتر از ابعاد فناوری آن کم ارزش نیست گاها مشاهده شده است که بی توجهی به موضوع فرهنگ دورکاری توانسته است که زمینه عدم توفیق و شکست را برای این مهم به وجود اورد.
به اعتقاد رضایی نژاد (۱۳۸۸) در فرایند اجرای دورکاری نیازمند نیروی انسانی متخصص نیز هستیم. بدون برخورداری از نیروی انسانی کارآمد و متخصص و آگاه به اهداف دورکاری نمی توان انتظار داشت که فرایند دورکاری با توفیق همراه گردد.
علاوه بر این رضایی نژاد اعتقاد دارد که سبک مدیریت در یک سازمان می‌تواند به طور مستقیم در موفقیت یا ناکامی اجرای دورکاری تاثیر بر جای بگذارد.
به زعم مورگان (۲۰۱۱) سبک مدیریت یک مدیر در یک سازمان می‌تواند انعطاف لازم را برای ایجاد و کاربست دورکاری فراهم اورد. به اعتقاد وی مدیران با سبک مدیریتی مشارکتی که توام با انعطاف بیشتری است می‌توانند در زمینه کاربرد دورکاری موفق تر عمل نمایند.
عوامل متعددی در رضایت کارکنان از دورکاری تاثیر گذار هستند. بخشی از این عوامل به ویژگی های درون سازمانی و برخی نیز به ویژگی های فردی و شخصی کارکنان بستگی دارد. طبیعتا در صورت شناخت این عوامل می توان خدمات دورکاری را با کیفیت بالاتر و توسط کارکنان راضی از این موضوع ارائه نمود.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی در دو سال گذشته نسبت به اجرای دورکاری اقدام نموده است. برای اجرای این فرایند برخی قوانین و مقررات به کار گرفته شده است و برخی نیروی انسانی متخصص نیز با توجیه و راهنمایی های به عمل آمده فرایند دورکاری را آغاز نموده اند. طبیعتا بررسی عوامل مؤثر بر رضایت کارکنان از دورکاری در این سازمان می‌تواند مهم و با ارزش بوده و لازم است که در قالب تحقیقی مستقل مورد نقد و بررسی قرار گیرد.
۱-۳- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق:
اهمیت این موضوع از آنجا نشأت می‌گیرد که موضوع دورکاری در سازمان‌های دولتی و بررسی عوامل آن، موضوعی جدید و تازه به شمار می رود و تاکنون تحقیق منسجمی پیرامون این مقوله با ارزش در کشورمان صورت نگرفته است. خلا موجود در این زمینه کمبود منابع و اطلاعات پیرامون مقوله دورکاری بوده و تازگی و جدید بودن این موضوع ، فایده عملی و تئوریک تحقیق را نمایان می‌سازد. علاوه بر این اهمیت این موضوع از آنجا نشأت می‌گیرد که با شناسایی عوامل مؤثر بر رضایت کارکنان در دورکاری و اجرای مناسب و مؤثر آن می توان ضمن صرفه جویی در هزینه ها موجب افزایش رضایت مراجعان و نیز سازمان را فراهم آورد. لذا سوال اصلی که در این پژوهش به آن پرداخته می شود این است که اساسا عوامل مؤثر بر رضایت از دورکاری کارکنان سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران کدامند؟
۱-۴- اهداف تحقیق:
