• عامل دیگری که به جهانی شدن کمک کرد، مسایل زیست­محیطی، نظیر گرم شدن زمین، وجود باران­های اسیدی و… بود. حل این مسایل نیازمند راه­حل ­های جهانی است و همکاری تمام کشورها را می­طلبد. (بهکیش ۱۳۸۴، صص ۲۶-۲۹)

براساس شاخص جهانی شدن ^[۵۷]KOF، جهانی شدن در ابعاد مختلفی تاثیرگذار هست اما مهمترین آنها در جهان رتبه بندی شده اند: جهانی شدن اقتصادی ۳۶%، جهانی شدن در بعد اجتماعی ۳۷% و جهانی شدن در بعد سیاسی ۲۶% می باشد. با توجه به نمودار (۳-۴) ﺷﺎﺧﺺ جهانی­شدن همراه با نوساناتی، با روند صعودی حرکت می کند و روﻧﺪ کاهش اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺗﺎ ﺳﺎل ۱۳۶۹ اداﻣﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. اﻣﺎ از ﺳﺎل ۱۳۷۰ اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ روﻧﺪ صعودی ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ. در ﺳﺎل ۱۳۹۰ جهانی­شدن بیشترین مقدار را ۲۷/۴۱ داشته اﺳﺖ. همان­طور که گفته شد این شاخص با نوسانات زیادی همراه بوده و در عین حال دارای یک روند صعودی است. به طوری که از ۳۸/۳۲ درصد سال ۱۳۷۰ به ۲۷/۴۱ رسیده است. متوسط نرخ رشد این شاخص طی دوره‌ی ۱۳۹۰-۱۳۵۸، ۹۸/۰ درصد می‌باشد. با محاسبات انجام‌گرفته در خصوص نرخ رشد جهانی­شدن، مشاهده شد که بیش‌ترین و کمترین میزان رشد به سال ۱۳۷۹و ۱۳۵۹ و به ترتیب ۳/۱۷ و ۱/۲۱- درصد تعلق داشته است.
نمودار (۳-۵): نرخ رشد شاخص جهانی­شدن در ایران (درصد(
منبع:۲۰۱۴ KOF:Index of Globalization
۳-۲-۳- روند کارایی انرژی
کارایی مفهومی است که هزینه­ منابع صرف شده در فرایند کسب هدف را ارزیابی می‌کند. بدین صورت که مقایسه­ خروجی‌ها بدست آمده با ورودی‌های مصرف شده میزان کارایی را مشخص می‌کند. به طور کلی، کارایی انرژی مربوط است به استفاده کمتر از انرژی برای تولید یک میزان مشخص کالا یا خدمات نسبت به قبل و کارایی انرژی را می توان از طریق فرمول زیر محاسبه نمود:
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

(۳) ^{تولیدات مفید فرایند} = کارایی انرژی
^{انرژی ورودی به فرایند}
در مجموع، میزان تولید کالاها و خدمات به ازای مصرف هر واحد انرژی را کارایی یا بهره وری انرژی می نامند. واحدهای متفاوتی برای اندازه ­گیری بهره­وری انرژی وجود دارد. در این گزارش، میزان تولید ناخالص داخلی به ازای هر بشکه معادل نفت خام مصرف انرژی، معیار محاسبات می باشد.
لازم به ذکر است، کارایی انرژی در ایران در مقایسه با سایر کشورها بسیار پایین می­باشد. در سال ۲۰۰۸ بهره­وری انرژی در ایران معادل ۲۳۸ دلار بود، به عبارت دیگر با مصرف هر بشکه معادل نفت انرژی، ۲۳۸ دلار تولید ناخالص داخلی ایجاد شد، در حالی که میانگین جهانی این رقم ۷۳۶ دلار و دراتحادیه اروپا ۱۴۵۲ دلار بود.
نمودار (۲-۳) ) کارایی اﻧﺮژی ﻛﻞ ﻛﺸﻮر را طی دوره (۱۳۸۸-۱۳۵۸) ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ. در طی این دوره کارایی انرژی روند نزولی داشته است. به طوری که از ۱۱۰۵ هزار ریال به ازای یک بشکه معادل نفت خام سال ۱۳۵۸ به ۵۲۳ هزار ریال به ازای یک بشکه معادل نفت خام در سال ۱۳۹۰ رسیده است. متوسط نرخ رشد این شاخص طی دوره‌ی ۱۳۹۰-۱۳۵۸، ۴۹/۲- درصد بوده است. بیشترین و کمترین نرخ رشد کارایی انرژی به ترتیب به سالهای ۱۳۶۹و ۱۳۸۹ و به میزان ۹/۸ و ۹/۱۲- درصد بوده است. از ﺳﺎل ۱۳۸۹ به بعد اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ روﻧﺪ صعودی ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و در ﺳﺎل ۱۳۹۰ کارایی انرژی ۵۲۳ هزار ریال به ازای یک بشکه معادل نفت خام ﺑﻮده اﺳﺖ.
نمودار(۳-۲) روند کارایی انرژی بر حسب (هزار ریال به ازای یک بشکه معادل نفت خام)
منبع: ترازنامه انرژی
۳-۲-۴- روند قیمت حامل­های انرژی
ﺑﻴﻦ رﺷﺪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدی و ﻣﺼﺮف اﻧﺮژی راﺑﻄﺔ ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮕﻲ وﺟﻮد دارد. ﻳﻜﻲ از ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی ﻣﺆﺛﺮ در ﻣﻴﺰان ﺗﻘﺎﺿﺎ و ﻣﺼﺮف اﻧﺮژی، ﻗﻴﻤﺖ آن اﺳﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮرﺳﻲ روﻧﺪ ﻗﻴﻤﺖ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﺎﻣﻞﻫﺎی اﻧﺮژی از اﻫﻤﻴﺖ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. در اواﺧﺮ ﺳﺎل ۱۳۸۹، ﺑﺎ اﺟﺮای ﻃﺮح ﻫﺪﻓﻤﻨﺪﺳﺎزی ﻳﺎراﻧﻪﻫﺎ، ﻗﻴﻤﺖ ﺣﺎﻣﻞﻫﺎی اﻧﺮژی اﻓﺰاﻳﺶ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮی ﻳﺎﻓﺖ. ﺑﻪ ﻃﻮری ﻛﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﺑﻨﺰﻳﻦ ۴ اﻟﻲ۷ ﺑﺮاﺑﺮ، ﻧﻔﺖ ﺳﻔﻴﺪ ۱/۶ ﺑﺮاﺑﺮ، ﻧﻔﺖﮔﺎز ﺑﻴﻦ ۲/۲۱- ۱/۹ براﺑﺮ، ﻧﻔﺖ ﻛﻮره۲/۲۱ ﺑﺮاﺑﺮ گردﻳﺪ. در ﺳﺎل ۱۳۹۰ ﻗﻴﻤﺖ ﻓﺮوش ﻓﺮآوردهﻫﺎی ﻧﻔﺘﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دوره ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل ۱۳۸۹ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﺪ. ﻗﻴﻤﺖ ﺳﻬﻤﻴﻪای ﻓﺮآوردهﻫﺎی ﻋﻤﺪه ﻧﻔﺘﻲ در ﺳﺎل ۱۳۹۰ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ دوره زﻣﺎﻧﻲ اﺟﺮای ﻃﺮح ﻫﺪﻓﻤﻨﺪﺳﺎزی ﻳﺎراﻧﻪﻫﺎ در ﺳﺎل ۱۳۸۹، ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓت. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻗﻴﻤﺖ آزاد ﻓﺮآوردهﻫﺎی ﻧﻔﺘﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎی ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻫﻤﻴﻦ روﻧﺪ ﻛﺎﻫﺸﻲ را داﺷﺘﻪ اﺳﺖ (ترازنامه انرژی،۱۳۹۰)
در نمودار (۳-۳) شاخص بهای عمده­فروشی سوختهای معدنی و فراورده­های آن اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. در سال ۱۳۸۶، افزایش شاخص بهای برخی از اقلام زیر گروه نفت و مشتقات آن مانند بنزین معمولی (۸/۲۰ درصد) و انواع روغن های موتور صنعتی (۷/۷ درصد الی ۶/۲۱ درصد) همراه با ثبات شاخص بهای اقلامی نظیر نفت سفید و نفت گاز باعث گردید تا میانگین شاخص بهای گروه سوخت­های معدنی و فرآورده های آن به عدد ۳/۵۵۷ برسد و نسبت به متوسط سال قبل ۶/۱۱ درصد افزایش یابد. که این میزان در سطحی بالاتر از ۷/۴ درصد و ۷/۲ درصد افزایش بهای شاخص این گروه به ترتیب در سال­های ١٣٨۴ و ١٣٨۵گروه قرار داشت.
نمودار (۳-۳) روند شاخص بهای عمده فروشی سوختهای معدنی و فرآورده ­های آن (بدون واحد)
منبع: بانک مرکزی
۳-۲-۵- روند رشد اقتصادی
میزان تولید ناخالص داخلی یکی از مهمترین شاخص­ های عملکرد اقتصادی است، چرا که این شاخص اندازه اقتصاد یک کشور و ظرفیت­های تولیدی آن را نشان می­دهد. تولید ناخالص داخلی، بنا به تعریف، ارزش مجموع کالاها و خدماتی است که طی یک سال در یک کشور تولید می­ شود. البته باید توجه داشت که میزان رفاه و برخورداری مردم یک کشور، صرفا به واسطه تولید ناخالص داخلی تعیین نمی­ شود، بلکه شاخص بهتر، تولید ناخالص داخلی سرانه که میزان تولید به وسیله هر نفر را به صورت سرانه نشان می­دهد. در واقع رفاه مردم یک کشور متاثر از تولید ناخالص داخلی و میزان جمعیت آن کشور است که در تولید ناخالص داخلی سرانه منعکس می­ شود.
از سال ۱۳۵۶ با کاهش تولید نفت و به دنبال آن با گسترش ناآرامی‌ها و شکل‌گیری انقلاب اسلامی که کشور با شرایط رکودی مواجه بوده است، تولید ناخالص داخلی روندی نزولی داشته است. دلیل افزایش تولید ناخالص داخلی از سال ۱۳۶۰ را می‌توان بهبود نسبی شرایط اقتصادی همراه با پیروزی انقلاب اسلامی دانست. با پایان جنگ تحمیلی در سال ۱۳۶۷، اقتصاد ایران رو به بهبودی گام گذاشت و همین امر سبب افزایش متوسط ۹/۴ درصدی تولید ناخالص داخلی طی دوره‌ی ۱۳۶۷ تا ۱۳۹۰ گردید.
در سال ۱۳۶۸، اولین برنامه‌ی توسعه‌ی اقتصادی کشور (پس از انقلاب) با هدف بازسازی ویرانی‌های به جا مانده از جنگ، به اجرا درآمد. در سال­های پایانی برنامه اول توسعه، کشور با مشکل بدهی­های خارجی روبرو شد که این مسئله موجب کاهش رشد اقتصادی و افزایش شدید تورم گردید و در نتیجه موجب شد تا دولت از سیاست اصلاحات اقتصادی عقب­نشینی کرده و به تثبیت اقتصادی بپردازد. متوسط نرخ رشد تولید ناخالص سرانه طی این دوره (۱۳۷۳-۱۳۶۸)، ۰۰۶/۴ درصد بود. متوسط نرخ رشد تولید سرانه طی سال­های برنامه دوم توسعه (۱۳۷۸-۱۳۷۴) در حدود ۹۶/۱ درصد بوده است. با افزایش سرمایه ­گذاری­ها در بخش­های مختلف اقتصادی و افزایش ثبات سیاسی و اقتصادی در کشور، متوسط نرخ رشد تولید سرانه طی سال­های برنامه سوم به ۴۷/۴ درصد رسیده است که در مقایسه با برنامه دوم توسعه از عملکرد مناسب­تری برخوردار است.
در برنامه چهارم توسعه (۸۸-۱۳۸۴) نرخ رشد اقتصاد تحت تأثیر افزایش شدید قیمت نفت به طور متوسط به ۹۰/۲ درصد رسید که نسبت به برنامه سوم توسعه کاهش یافته است. اقتصاد کشور در سال ۱۳۸۹ از عملکرد مطلوبی برخوردار بود. نرخ رشد تولید سرانه در این سال ۲۱/۴ درصد است که در مقایسه با سال ۱۳۸۸ افزایش داشته است که علت عمده این افزایش ناشی از بهبود اقتصاد جهان و افزایش قیمت نفت می­باشد. در سال ۱۳۹۰ تولید سرانه حدود ۰۲/۳ درصد رشد داشته است که نسبت به سال۱۳۸۹، ۱۹/۱ درصد کاهش یافته است.
نمودار (۳-۴): روند تولید ناخاص داخلی سرانه بر حسب هزار ریال، به قیمت­های ثابت سال ۱۳۷۶
منبع: ترازنامه انرژی
۳-۳- مروری بر آمارهای توصیفی
قبل از برآورد مدل، آمارهای توصیفی به کار رفته در مدل تحقیق شامل شدت انرژی، کارایی انرژی، قیمت حامل های انرژی و جهانی شدن ارائه می‌شود. جدول (۳-۱) خلاصه‌ای از شاخص‌های آمار توصیفی متغیرهای به کار گرفته در مدل را برای کل نمونه ارائه می‌دهد.

حداکثر مقدار
حداقل مقدار
میانگین
انحراف معیار
واحد
متغیر

۰۴/۲
۹۰/۰
۷۱/۱
۳۱/۰
بشکه معادل نفت خام به میلیون ریال
شدت انرژی
(EI)

۱۱۰۵