بیکاری کلاسیکی به وضعیتی اطلاق می­ شود که در آن بازار کار با مازاد عرضه (بیکاری) و بازار محصول با مازاد تقاضا مواجه است. یعنی افراد شاغل قدرت خرید بالا دارند زیرا سطح دستمزدشان بالا است، اما بنگاه­ها به خاطر بالا بودن دستمزد و هزینه تولید، کمتر کارگر استخدام می­ کنند و در پی آن محصول کمتری نیز عرضه می­ کنند. ( شاکری، 1389 : صفحه 415) بیکاری کلاسیکی موقعیتی خاص است که در آن دستمزد واقعی بیشتر از حد تعادلی بازار است. این بیکاری را می­توان از طریق نارسایی­های بازار کار توجیه کرد، زیرا شرایط بازار مانع از کاهش سطح دستمزدها شده است. بالا بودن سطح دستمزدها، مخارج بنگاه­های تولیدی را افزایش می­ دهند و بدین ترتیب از حجم سرمایه ­گذاری­های مولد کاسته و امکان به ­وجود آمدن فرصت­های شغلی جدید را کاهش خواهد داد.
بر اساس یک الگوی رقابتی متعارف، یعنی الگویی که مورد استفاده صندوق بین ­المللی پول برای تعیین خط­مشی­های سیاست­های تعدیل نیز است، در عرضه و تقاضای نیروی کار، بازارگرایی افراطی وجود دارد که در آن تقاضا همیشه برابر با عرضه است. در چنین بازاری، هرگز بیکاری غیرارادی^[53] وجود ندارد. ( استیگلیتز، 1387 : صفحه 58) صندوق بین ­المللی پول با بهره گرفتن از دیدگاه کلاسیکی، به مسئله بیکاری پرداخته­ است. دلایلی که دیدگاه کلاسیکی برای به ­وجود آمدن این معضل اقتصادی و اجتماعی بیان کرده ­اند، حرص و طمع اتحادیه ­های کارگری، مداخله سیاسی­ها در عملکرد آزادانه بازار و درخواست مزدهای بالاتر و دریافت آن است و راه­کار آن­ها برای مقابله با بیکاری، کاهش دستمزدها است. ( استیگلیتز، 1387 : صفحه 114)

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

بیکاری کینزی به وضعیتی از اقتصاد اطلاق می­ شود که در آن بازار کار و بازار کالا با مشکل مازاد عرضه مواجه است. لذا در وضعیت بیکاری کینزی، هر دو بازار کار و محصول مشکل کمبود تقاضا دارند. این نوع بیکاری، از پایین بودن قدرت خرید خانوارها و بیشتر بودن ظرفیت و استعداد عرضه از ظرفیت تقاضا، نشأت می­گیرد. (شاکری، 1389 : صفحه 415) در این شرایط مردم قدرت خرید بالایی ندارند؛ بنابراین کالای کمتری تقاضا می­ کنند و چون تقاضای محصول پایین است، بنگاه­ها بخاطر محدودیت فروش، کارگران کمی استخدام می­ کنند، که این خود منجر به افزایش بیکاری خواهد شد. (شاکری، 1389 : صفحه 416)
2-5-1) جمع­بندی اثرات بیکاری بر اقتصاد:
ناتوانی جوامع در بسط شیوه ­های کارآمد و کم­هزینه اجرا، مهم­ترین عامل رکود تاریخی و اشتغال ناقص در دوران معاصر در کشورهای جهان سوم است. (نورث، 1385 : صفحه 96) در جوامعی که هزینه مبادله سنگین باشد، تقسیم­کار و تخصص­گرایی صورت نخواهد پذیرفت و فعالیت­های تولیدی مولد رشد نخواهند کرد. در چنین جوامعی اگر دولت و سایر سازمان­های نظارتی، نقش خود را به درستی ایفا نکنند، با گذشت زمان و کاهش فعالیت­های مولد و تولیدی که ضامن­کننده رشد اقتصادی هستند، رکود مزمن و بیکاری شدید اقتصاد را فرا خواهد گرفت.
از طرفی رشد سریع عرضه کار هم سبب می­ شود اثرات نرخ بیکاری بر جامعه شدیدتر و پیچیده­تر گردد. (دمری، آدیسون، 1370 : صفحه 45) کشورهایی که با نیروی کار فراوان روبه­رو هستند، جریان تخصیص مجدد منابع بر اساس مزیت نسبی کشور، باید فرصت­های اشتغال را در میان­مدت و بلندمدت به حداکثر برساند. به علاوه رفع آن دسته از اختلالات بازار که ناشی از اعمال سیاست­های غلط است، باید نسبت به حالتی که قیمت­ها از سطوح قیمت بازار فاصله دارند، میزان اشتغال را حداکثر کنند (دمری، آدیسون، 1370 : صفحه 25) و سیاست پولی و نهادهای مالی به ایجاد بنگاه­ها و مشاغل جدید کمک کنند و تولیدکنندگان
2-6) منحنی فیلیپس^[54]:
طرح نظریه منحنی فیلیپس در اقتصاد کلان به مثابه معرفی طرف عرضه در اقتصاد است. زیرا عوامل طرف عرضه اقتصاد و هزینه عوامل تولید هستند که جایگاه منحنی فیلیپس را تعیین می­ کنند. در واقع رابطه میان نرخ رشد قیمت­ها یا دستمزدها با بیکاری، تبدیلی از رابطه قیمت­ها و تولید است. لذا تغییرات طرف عرضه و شوک­های عرضه منحنی فیلیپس را جابه­جا خواهند کرد و سیاست­های طرف تقاضا، موجب حرکت روی منحنی فیلیپس خواهند شد. (شاکری، 1389 : صفحه 979)
منحنی فیلیپس بیان­کننده رابطه آماری است که از تعامل و تقابل پیچیده انتخاب­های سیاستی و عمل افراد شکل گرفته است. در واقع سیاست­گذاری نقش اصلی را در تعیین ماهیت آماری منحنی فیلیپس ایفا می­ کند. درک چنین ارتباطی مابین سیاست­گذاری و منحنی فیلیپس می ­تواند عامل مهمی در اتخاذ سیاست­های صحیح اقتصادی باشد. (حسینی، قلی زاده، 1389 : صفحه 24)
در الگوی کینز، دو نوع بیماری بررسی شد، یکی رکود و بیکاری که به علت کمبود تقاضای موثر بروز می­کرد و با اعمال سیاست های پولی و مالی قابل درمان بود و دیگری تورم قیمت­ها که ناشی از افزایش بیش از اندازه تقاضای موثر بود و چاره درمان آن اعمال سیاست های انقباضی بود. تورم و رکود در این مکتب دو بیماری کاملا متضاد بودند و هر کدام اقدامات درمانی متفاوتی را نیاز داشتند. ( قبادی، رئیس دانا، 1368 : صفحه 314)
فیشر^[55] (1926) به عنوان پایه گذار علم اقتصاد سنجی، با مطالعه کمّی رابطه بین نرخ تورم و سطح بیکاری، دریافت که به موجب آمارها، هرگاه رونق اقتصادی وجود دارد و تقاضای کل بالا و بیکاری اندک است، سطح قیمت­ها با آهنگی سریعتر از گذشته افزایش خواهند یافت و بر عکس به هنگام رکود اقتصادی و کاهش سطح اشتغال، فشارهای تورمی کاهش یافته و سطح قیمت­ها در بیشتر موارد کاهش خواهند یافت. ( قبادی، رئیس دانا، 1368 : 315)
کاری که فیلیپس^[56] (1985) انجام داد این بود که تجربه خام فیشر را که در حقیقت عبارت بود از شرح و بسط و پالایش رابطه مذکور، تفسیر کند. او سعی کرد نتایج به­دست آمده را با بهره گرفتن از قانون موجود، توضیح دهد و در نهایت نتایج تحلیل­های خود را در قالب یک نمودار ترسیم کرد. در این نمودار، نرخ دستمزدها روی محور عمودی و نرخ بیکاری روی محور افقی نشان داده شد. طبق نتایج او، هرچه درصد بیکاری تنزل پیدا کند، نرخ افزایش دستمزدها بالاتر خواهد رفت و بر عکس. در اینجا سخن بر سر افزایش سطح دستمزدها در اثر ازدیاد سطح اشتغال نیست، بلکه کاهش نرخ بیکاری، موید شرایطی است که تقاضای کل افزایش خواهد یافت و رونق اقتصادی آشکار خواهد شد. بنابراین انتظار بر این است هنگامی که بازار کار پررونق باشد، دستمزدها افزایش پیدا کنند و بر­عکس. افزایش نرخ بیکاری به معنای کسادی بازار و کاهش تقاضای­کل است و طبعا بازار کار هم در این شرایط سنگین است و دستمزدها نمی ­توانند افزایش یابند. ( قبادی، رئیس دانا، 1368 : صفحه 315) بر اساس یافته­های فیلیپس، هر چه درصد بیکاری کاهش می­یابد، نرخ افزایش دستمزدها سریعتر خواهد شد. طبق منحنی فیلیپس، اگر قرار باشد نرخ بیکاری به اندازه معینی کاهش یابد، باید فوائد آن را در مقابل زیان­های تورمی که قطعا با آن همراه است سنجید.
2-6-1) دیدگاه مکتب­های اقتصادی درباره منحنی فیلیپس:

1. 1. دیدگاه مکتب کلاسیک­ها :

با توجه به مدل­های کلاسیکی، قیمت­ها کاملا انعطاف­پذیرند و سطح محصول ثابت است و به شوک­های تقاضا وابستگی ندارد، شیب منحنی فیلیپس کوتاه­مدت تعیین خواهد کرد که پیش ­بینی­های مربوط به چارچوب زمانی کلاسیکی^[57] با چه سرعتی تحقق خواهند یافت. (اسکارث، 1389 : صفحه 77)
دیدگاه مکتب کینزگرایی:
کینزی­ها معتقدند که منحنی فیلیپس کوتاه­مدت نسبتا افقی است، بنابراین هزینه­ های کاهش تورم بسیار زیاد است. (اسکارث، 1389 : صفحه 172) مسطح بودن منحنی فیلیپس به معنای آن است که با تغییر اندکی در تورم، بیکاری به مقدار زیادی کاهش یافته و محصول به طور قابل ملاحظه­ای افزایش خواهد یافت، یعنی افزایش تقاضا و درآمد اسمی با افزایش قابل ملاحظه در تولید و عرضه و افزایش محدود در قیمت­ها همراه است. (شاکری، 1389 : صفحه 997)
دیدگاه مکتب پول­گرایی:
پیروان مکتب پول­گرایی معتقدند که منحنی فیلیپس کوتاه­مدت نسبتا پرشیب است. (اسکارث، 1389 : صفحه 172) به طور کل، مهم­ترین انتقادی که از منحنی فیلیپس صورت گرفته است، توسط فریدمن بوده است. او دریافت که منحنی فیلیپس در طی زمان حرکت کرده و بطور مشخص به­طرف بالا صعود خواهد کرد. فریدمن، به عنوان پایه­گذار نظریه­ های پول­گرایان، معتقد است سیاست­های رایج کینزی جهت اثرگذاری بر تقاضای کل به ویژه سیاست­های انبساطی پولی در بلندمدت فاقد توان لازم برای کاهش نرخ طبیعی بیکاری هستند. همچنین اگر نرخ بیکاری را با سیاست پولی انبساطی کاهش دهند، فقط در کوتاه­مدت، به لحاظ منحنی کوتاه­مدت فیلیپس، موفق خواهند بود اما در طولانی­مدت نمی­ توان با افزایش نرخ تورم، بیکاری را کاهش داد. (مرکز پژوهش­های مجلس، 1373 : صفحه 19 و 20)
فریدمن از این مشاهده نتیجه گرفت که در کوتاه‌مدت با تغییر انتظارات مردم از تورم، رابطه معکوس بین تورم و بیکاری از بین خواهد رفت و سیاست­گذاران نمی ­توانند برای همیشه تورم را در سطحی بالاتر از آنچه مورد انتظار مردم است، حفظ نمایند. انتظارات مردم سرانجام با نرخ تورمی که مورد نظر سیاست­گذار است سازگار شده و موجب حرکت منحنی فیلیپس به طرف بالا خواهد شد. در بلندمدت، بیکاری به نرخ طبیعی باز خواهد گشت و معاوضه­ بین بیکاری و تورم از بین خواهد رفت و منحنی فیلیپس عمودی خواهد شد.
منحنی فیلیپس کاملا عمودی، بیانگر این قضیه است که افزایش تقاضا و درآمد اسمی، بدون آن­که تغییری در تولید و بیکاری به ­وجود آورد، موجب افزایش قیمت­ها خواهد شد. (شاکری، 1389 : صفحه 997) در این شرایط تورم گسترش پیدا کرده و بیکاری نیز افزایش خواهد یافت. وجود بیکاری­های فزاینده نیز، تورم­های شدید را تشدید خواهد کرد. ( قبادی، رئیس دانا، 1368 : صفحه 321)

1. 1. دیدگاه مکتب کلاسیک­های جدید:

کلاسیک­های جدید الگوی اقتصاد کلان خود را بر فرضیه انتظارات عقلایی استوار کرده ­اند و اعتقاد دارند که سیاست­های پولی در صورتی که پیش ­بینی شوند، حتی در کوتاه­مدت هیچ تاثیری بر سطح اشتغال، تولید و بیکاری نخواهند گذاشت. (شاکری، 1389 : صفحه 1013)
آن­ها معادله منحنی فیلیپس را بر اساس تابع عرضه کل کوتاه­مدت لوکاس درنظر گرفته­اند و به جای استفاده از داده ­های تجربی، با یک مدل اقتصاد کلاسیک ساده بحث خود را آغاز کرده ­اند:
کلاسیک­های جدید مفهوم انتظارات عقلایی را در مقابل انتظارات تطبیقی بیان می­ کنند. در این مدل فرض بر آن است که مردم روابط اقتصادی را می­دانند و از تمام اطلاعات موجود و قابل دسترس استفاده می­ کنند. آن­چه در چارچوب نظریه فریدمن در بلندمدت اتفاق می­افتد، در اینجا در کوتاه­مدت به طور سریع رخ خواهد داد. لذا می­توان گفت که در چارچوب انتظارات عقلایی و با بهره­ گیری از ایده­های کلاسیک­های جدید، اگر سیاست پولی توسط عوامل اقتصادی پیش ­بینی شود، منحنی فیلیپس حتی در کوتاه­مدت عمودی خواهد بود و سیاست­های اقتصادی هیچ تاثیری بر اشتغال و تولید نخواهند گذاشت. در شرایطی که سیاست­های پولی از قبل قابل پیش ­بینی نباشند هم تنها در بازه زمانی بسیار کوتاه­مدتی، سیاست مذکور سطح بیکاری و تولید را تحت تاثیر قرار خواهد داد و شیب منحنی فیلیپس منفی خواهد شد، اما پس از آن بلافاصله اثر سیاست مذکور بر تولید و بیکاری زایل شده و منحنی فیلیپس به حالت عمودی خود باز خواهد گشت. (شاکری، 1389 : صفحه 1013 – 1015)

1. 1. دیدگاه مکتب کینزین­های جدید:

منحنی فیلیپس کینزین­های جدید به صورت زیر است:
کینزی­های جدید دستمزدها را در چارچوب قراردادهای چند دوره­ای تعیین می­ کنند. بر اساس این نوع قرارداد، هر گروه از کارگران دستمزد انتظاری خود را بر اساس تورم مورد انتظار خود تقاضا خواهند کرد.
طرفداران این مکتب با تعمیم مدل سامرز ، به منحنی فیلیپس تعمیم­یافته انتظاری دست­یافته­اند:
در این رابطه، شیب منحنی کوتاه­مدت فیلیپس، پارامتر ∅ است. این نتیجه می ­تواند با اضافه کردن شرط b^[58]F^ʹ= w به یک مبادله گسترش یابد؛ نتیجه آن منحنی فیلیپسی خواهد بود که همه تغییرات بیکاری را در بر می­گیرد. این قضیه با شواهد تجربی نیز سازگار است. این مدل اذعان دارد که افزایش در پارامتر f، شیب منحنی فیلیپس کوتاه­مدت را کاهش خواهد داد و این منحنی کوتاه­مدت و کم­شیب فیلیپس، اثرات واقعی شوک تقاضا را طولانی­تر خواهد کرد. (اسکارث، 1389 : صفحه 372 و 373) همچنین آن­ها معتقدند منحنی فیلیپس در بلندمدت شیب تندتری نسبت به منحنی کوتاه­مدت خواهد داشت.

1. 1. دیدگاه مکتب ساختارگرایی:

بحث ساختارگرایان این است که چسبندگی و کشش­ناپذیری­های گوناگون موجود در اقتصاد کشورهای در حال توسعه، فشارهای تورمی از جانب بخش واقعی اقتصاد در فرایند رشد ایجاد خواهد کرد و اگر قرار باشد رشد اقتصادی بالقوه ایجاد شود و کمبود تولید به حداقل خود کاهش یابد، باید ساختار اقتصاد از قدرت لازم برخوردار باشد. (جانسون، 1376 : صفحه 167 و 168)
2-6-2) جمع­بندی منحنی فیلیپس در تبیین اقتصاد:
در این بخش منحنی فیلیپس و دیدگاه نظریه­ های اقتصادی درباره آن مورد ارزیابی قرار گرفتند. با توجه به این­که پایه فکری منحنی فیلیپس، بر اساس رابطه معکوس میان تورم و بیکاری است، دولت­ها را ترغیب می­ کند، گاهی یکی از این دو را بر دیگری ترجیح دهند. به طور دقیق­تر، از آنجا که مردم کشور، حساسیت کمتری نسبت به رکود در مقایسه با تورم دارند و رکود در کوتاه­مدت کمتر آثار خود را آشکار می­ کند، بنابراین دولت­ها ترجیح می­ دهند تورم را به قیمت رکود اقتصادی مهار کنند. ( تقوی، غروی­نخجوانی، 1375 : صفحه 30) اما در طول زمان ثابت شده است که منحنی فیلیپس در شرایط اقتصادی مختلف می ­تواند به صورت افقی، عمودی یا شیب­دار ظاهر شود.
با گسترش استفاده از این سیاست و حل نشده باقی ماندن معضلات اقتصادی، در نهایت این سیاست کارایی خود را از دست داده و در دهه 1970 میلادی مشکل اقتصادی جدیدی در جهان بروز کرد که رکودتورمی نام گرفت.
2-7) رکودتورمی:
2-7-1) شناسایی واژه رکودتورمی:
در ابتدا واژه رکودتورمی از نظر لغوی بررسی خواهد شد:
اصطلاح رکودتورمی در ترجمه واژه Stagflation بکار گرفته می­ شود. Stagflation خود از ترکیب دو واژهStagnation و Inflation به ­وجود آمده است. معادل­های فارسی که برای آن در نظر گرفته­اند رکودتورمی یا تورم­رکودی است.
2-7-2) تعریف­های مختلف اصطلاح اقتصادی رکودتورمی:
در اینجا به چند نوع تعریف­ مختلف که برای رکودتورمی در نظر گرفته شده­ است، استناد خواهد شد:
بللو^[59] (2008)، معتقد است در اواسط دهه 1970 رکودتورمی یعنی هم­زیستی رشد اندک و تورم بالا، در حالی به وقوع پیوست که اقتصاد نئوکلاسیک وقوع آن را تصور نمی­کرد. پس از آن، این پدیده اقتصادهای مرکز را فرا گرفت و رشد بالای دوره قبل، به پایان خود رسید. (صداقت، 1390 : صفحه 17) تعیین دوره­ های اقتصادی که در آن رکودتورمی به وقوع پیوسته است می ­تواند به وسیله بررسی روند نرخ تورم و نرخ بیکاری و همگرایی آن، یا نرخ تورم و نرخ رشد اقتصادی انجام شود. هنگامی که نرخ رشد اقتصادی کاهش یافته و نرخ تورم نیز افزایش یابد، رکودتورمی در اقتصاد شکل خواهد گرفت.