کاملاً ارجح یا کاملاً مهمتر یا کاملاً مطلوبتر
۹
ترجیحات بین فواصل فوق
۲ و۴ و۶ و۸
منبع : زبر دست ، ۱۳۸۰ : ۱۵
بنابراین پرسشنامهای که در این پژوهش طراحی شده است، بر همین اساس میباشد. آنچه که در اینجا اهمیت دارد این است که معیارها یا زیرمعیارها، براساس جدول فوق و با توجه به هدف، بررسی شده و شدت برتری معیار ( یا زیرمعیار ) i نسبت به j تعیین میشود ( براساس هدف ” معیار i مهمتر است یا j ؟ و چقدر؟ ” ) ( برگرفته از زبردست، ۱۳۸۰: ۱۵ ).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
برای انجام مقایسه های زوجی ابتدا از مقایسهی معیارها آغاز شده و در گام بعدی زیرمعیارهای هر معیار ( یا مؤلفه ) با یکدیگر مقایسه خواهد شد. از آنجاییکه ابعاد سهگانه حملونقل پایدار، بهعنوان معیارها در نظر گرفته شده است، طبق نظر کارشناسان و منابع مطالعه شده، فرض براین قرار گرفت که این مؤلفه ها دارای اهمیت برابر و یکسان نسبت به هم بوده و در تصویر شماره ۱-۴ به یکی از آنها بهعنوان نمونه اشاره شده است. درنتیجه جدول مقایسه برای معیارها، در پرسشنامهای که بهصورت پیوست ارائه شده است، در نظر گرفته نشده است.
شکل شماره ۱-۴: روابط شماتیک ابعاد سهگانه حملونقل پایدار (منبع: خاکساری، درحال چاپ : ۲۱)
در گام دوم این مرحله، برای انجام مقایسه های زوجی زیر معیارها جداول ۱-۱ ( زیرمعیارهای بعد اجتماعی )، ۲-۱ ( زیرمعیارهای بعد اقتصادی ) و ۳-۱ ( زیرمعیارهای بعد زیستمحیطی ) پرسشنامه، طراحی شده و دراختیار اعضای نمونه ( کارشناسان ، اساتید و مدیران ) قرار گرفت.
۳-۲-۳-۴- مقایسه زوجی گزینه ها براساس معیارها یا زیرمعیارها
پس از انجام مقایسه های زوجی معیارها و زیرمعیارها، در این مرحله، ارجحیت هریک از گزینه ها در ارتباط با هریک از زیرمعیارها و اگر معیاری زیرمعیار نداشته باشد مستقیماً با خود آن معیار، مورد قضاوت و داوری قرار میگیرد. مبنای این قضاوت نیز همان مقیاس ۹ کمیتی ساعتی است با این تفاوت که در مقایسهی گزینه ها در ارتباط با هریک از زیرمعیارها ( یا معیارها، حسب مورد )، بحث ” کدام گزینه مهمتر است؟ ” مطرح نیست، بلکه ” کدام گزینه ارجح است؟ و چقدر؟ ” مطرح است ( زبردست، ۱۳۸۰ :۱۶ ).
در این پژوهش ۶ گزینه طراحی شده است که در جداول شماره ۱ تا ۱۵ پرسشنامه مذکور، براساس ۱۵ زیرمعیار در نظر گرفته شده، توسط افراد حاضر در نمونهی آماری مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت.
۴-۲-۳-۴- تشکیل جدولهای مقایسه گروهی و استخراج اولویتها از آنها
پس از اینکه تمام جداول مقایسه زیرمعیارها و گزینه ها براساس زیرمعیارها توسط اعضای نمونه آماری تکمیل شد، گام بعدی ترکیب جدولهای مقایسهای اعضای گروه میباشد. یکی از بهترین روشها برای این کار، استفاده از میانگین هندسی[۵۶] است. میانگین هندسی کمک خواهد کرد ضمن در نظر گرفتن قضاوت هر عضو به قضاوت گروه دربارهی هر مقایسه زوجی برسیم. از آنجا که مقایسه های زوجی داده ها بهصورت « نسبت» مطرح خواهد شد، میانگین هندسی از نظر ریاضی بهترین میانگین برای آنهاست. به علاوه معکوس بودن ماتریس مقایسه استفاده از این میانگین را بیش از هر چیز موجه میسازد ( آذر و معماریانی، ۱۳۷۴: ۲۵ ).
درنتیجه برای ترکیب پرسشنامه های ۲۷ گانه برگشت داده شده، با بهره گرفتن از نرمافزار Microsoft Office Excel2007 میانگین هندسی مقایسه های زوجی انجام شده توسط اعضای نمونه آماری پژوهش، محاسبه شده و میانگین حاصل برای تعیین ضرایب اهمیت زیرمعیارها و گزینه ها وارد نرمافزار Expert Choice 11 میشود. در ماتریس نهایی که وارد نرمافزار میشود، طبیعی است که قطر ماتریس با عدد یک مشخص شود؛ چراکه ترجیح هر مورد(معیار، زیرمعیار یا گزینه) نسبت به خودش یکسان است. ماتریس مقایسه در AHP یک ماتریس معکوس است؛ یعنی اگر ترجیح i بهj برابر ۳ باشد، پس ترجیح j به i برابر است (آذر و معماریانی، ۱۳۷۴: ۲۵ ).
تعیین ضریب اهمیت معیارها و زیرمعیارها و گزینههای نهایی از طریق نرمافزار انجام گرفت؛ چراکه یکی از امکانات و توانایی های اصلی این نرمافزار انجام محاسبات پیچیده و وقتگیر میباشد.
۵-۲-۳-۴- ترکیب جداول و انتخاب گزینه برتر
تا این مرحله، ضرایب اهمیت معیارها و زیرمعیارها در ارتباط با هدف مطالعه و نیز ضرایب اهمیت ( امتیاز ) گزینه ها در ارتباط با هریک از زیرمعیارها تعیین و محاسبه شده است. در این مرحله، از تلفیق ضرایب اهمیت مزبور ” امتیاز نهایی ” هریک از گزینه ها تعیین خواهد شد. برای این کار از ” اصل ترکیب سلسلهمراتبی” ساعتی که منجر به یک ” بردار اولویت ” با درنظر گرفتن همهی قضاوتها در تمامی سطوح سلسلهمراتبی میشود، استفاده خواهد شد ( زبردست، ۱۳۸۰ ). این محاسبهی ریاضی چیزی جز میانگین موزون برای هر گزینه نیست ( آذر و معماریانی، ۱۳۷۴ : ۲۸ ).
۶-۲-۳-۴-بررسی نرخ سازگاری
یکی از مزیتهای فرایند تحلیل سلسلهمراتبی امکان بررسی سازگاری در قضاوتهای انجام شده برای تعیین ضریب اهمیت معیارها و زیرمعیارها است. بهعبارت دیگر، وقتی اهمیت معیارها ( و زیرمعیارها ) نسبت به یکدیگر برآورد میشود، احتمال ناهماهنگی در قضاوتها وجود دارد. یعنی اگر Ai از Aj مهمتر باشد و Aj از Ak مهمتر، قاعدتاً باید Ai از Ak مهمتر باشد. اما علیرغم همه کوششها، رجحانها و احساسهای مردم غالباً ناهماهنگ هستند. پس باید سنجهای را یافت که میزان ناهماهنگی داوریها را نمایان سازد ( زبردست به نقل از توفیق، ۱۳۷۲ ). مکانیزمی که ساعتی برای بررسی ناسازگاری در قضاوتها در نظر گرفته است، محاسبه ضریبی به نام ضریب ناسازگاری ( C.R ) میباشد، چنانچه این ضریب کوچکتر یا مساوی ۰٫۱ باشد، سازگاری در قضاوتها مورد قبول است و گرنه باید در قضاوتها تجدید نظر شود. بهعبارت دیگر ماتریس مقایسه دودویی معیارها باید مجدداً تشکیل شود ( زبردست، ۱۳۸۰: ۱۹ ).
۳-۳-۴- روش SWOT
روش های مهم تدوین اهداف کیفی/راهبردها با بهره گرفتن از تکنیک ماتریس SWOT و ارزیابی عوامل داخلی و خارجی IE را میتوان در یک چارچوب سه مرحلهای شامل مرحله ورود اطلاعات، مرحله تطبیق و مرحله تصمیمگیری گنجاند. بنابراین:
مرحله اول شامل ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و عوامل خارجی و ماتریس بررسی رقابتی میشود.
مرحله دوم به انواع راهبردهای امکان پذیر توجه میشود و به همین منظور بین عوامل داخلی و خارجی نوعی تعادل برقرار میگردد. تکنیکهای مورد استفاده در این مرحله شامل ماتریس تهدیدات، فرصتها، نقاط قوت و ضعف و ماتریس ارزیابی موقعیت و اقدام راهبردی است.
مرحلهی آخر هم مرحلهی تصمیمگیری است (اعرابی و همکاران، ۱۳۹۱ ).
در این بخش کلیت روش مطرح شده و نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید شیوهی پیادهروی ( گزینه برتر روش تحلیل سلسلهمراتبی ) شناسایی شده و راهبردهای چهارگانه بیان میشوند و ارزیابی و انجام محاسبات به بخش بعد منتقل میشود؛ به عبارت دیگر مراحل یک و دو ( بدون انجام محاسبات ) در این بخش معرفی شده و انجام محاسبات و ارزیابیهای کمی و همچنین مرحله سوم در بخش بعد انجام میشود.
۱-۳-۳-۴- مرحله یک : ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و عوامل خارجی و ماتریس بررسی رقابتی
در اینجا ماتریس عوامل داخلی و خارجی هریک بهطور جداگانه براساس شناخت و مطالعاتی که در بخشهای قبل انجام شده، در ۴ گام[۵۷] تشکیل میشود و سپس تنها عوامل اصلی چهارگانه و راهبردهای پیشنهادی بیان میشود. بنابراین ابتدا عوامل داخلی شامل نقاط قوت و ضعف مؤثر در موضوع پیادهمداری شهر نیشابور در جدول شماره ۸-۴ و ۹-۴ و پس از آن عوامل خارجی شامل فرصتها و تهدیدهای مربوطه با توجه به مجموع شرایط و مطالعات پشتیبان ( شامل بررسی شناخت وضع موجود، در نظر گرفتن اصول و اهداف حملونقل پایدار و توسعه پیادهمدار، قوانین و مقررات حملونقلی موجود و غیره ) در جدول شماره ۱۰-۴ و ۱۱-۴ آمده است.
جدول شماره ۸-۴ : نقاط قوت پیادهمداری در شهر نیشابور
مؤلفه ها
عوامل ( نقاط قوت )
محیطی
وجود شیب مناسب برای احداث سامانه پساب و جمعآوری آبهای سطحی در معابرشمالی-جنوبی