مردی دویست از دروازه بیرون رفتند وحمله بردند وتولی به نفس خود پیاده شد. (جوینی، ج۱: ۱۲۶)
دیگرشخصی صد بالش با امیران وخازنان بر در قَرشِی ایستاده بود پادشاه جهان بیرون آمد.(همان: ۱۷۵)
هنگام اسحار براغضان اشجار بلبلان بر موافقت فاختگان شیون ونوحه گری آغاز کردند. (همان: ۱۰۹)
واز آن جا به مرغزار های نخشب آمد تابستان به آخر رسید وچهار پایان فربه ولشکر مرفّه شدند بر قصد ترمد روان گشت (همان: ۱۰۲)
« ازهردو تومان یک یام معیّن کردند تا به نسبت شمار بخش کنند و بیرون آرند تا ممر ایلچیان به سبب نشستن اولاغ دور نیفتد ودایماً رعیت ولشکر در زحمت نباشد.»(همان:۱/۲۵)
« واروغ اسباط چنگیز خان است.»( همان،۱: ۷)
وازجانبین صف کشیدند وتارابی با محبوبی درصف ایستاد(همان:۱/ ۸۸)
« سلطان چون از معرکه بازگشت ماسکۀ سکون از دست شده.» (همان :۱/ ۹۱)
« بازگشتند وبسیار خلق را در زیر سمّ کردند.»(همان:۱/ ۹۳)
« وچند منزل برفت چون راه نبود بازگشت وبه فرشاور آمد .»(همان:۱/ ۱۰۹)
باز درحرکت آمد…وبعد از عبور تُرتای نقشی را باز گردانید.»(همان:۱/ ۱۱۰)
« وصف پیاده را برهم ریختند چون فیول قبول جراحت ها کرد .»(همان:۱/ ۹۳)
« برعقب او می رفت تا به کنار سند بدو رسید لشکر پس وپیش او درگرفتند وازجوانب او محیط شدند.»
(همان:۱/ ۱۰۶)
جنتمور را به رسالت نزدیک اهالی فرستادند واز مخاصمت تحذیر کرد.(همان۱/ ۶۸)
فصل ششم
بررسی تاریخ بیهقی و تاریخ جهانگشای
۶- بررسی تاریخ بیهقی وتاریخ جهانگشا
۶-۱- بررسی کاربرد افعال در تاریخ بیهقی
تفاوت ها وتازگی هایی در صرف وطریقه استعمال افعال در تاریخ بیهقی وجهانگشا دیده می شود که خلاصه آن چنین است :
۶-۱-۱- ماضی استمراری در تاریخ بیهقی و تاریخ جهانگشا
ماضی استمراری در بیهقی به چهار شکل کاربرد دارد:
الف) ماضی استمراری به چهار صورت می بود، نگاه داشتمی، کار میراندمی، می براندمی ، می بخوردمی، می براندیشیدمی به کار می رود.
امیر بنشستی ودر این باب تا شب کار میراندی .(خطیب رهبر،۱۳۸۱: ۹۲۶)
از تخت ملک ششصد وهفتصد فرسنگ ، جهانی را زیر ضبط آورده، وهرچند می بر اندیشیدمی.(همان: ۶۵)
امیر دست از شراب بکشید وسخت اندیشمند می بود.( همان: ۷۰۰)
ب) گاهی ماضی استمراری برای تأکید به کار می رود نه برای استمرار

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

پدرم گفت بنوشتمی ، اما شما تباه کرده اید.(خطیب رهبر: ۲۳۳)
ج) گاه ماضی استمراری با قید اینک (اکنون) آورده می شود.
پیغام آن غلام آورد که خداوند هشیار باشد ، چنان می نماید…(همان: ۱۸۳)
د) گاه ماضی استمراری در بیان آرزویی است که به انجام نرسیده
ما را امروز مراد می بود که شراب خوردیمی و تو را شراب دادیمی. (همان: ۱۸۳)
در تاریخ جهانگشا ماضی استمراری بدین شکل به کار می رود:
الف)در جهانگشا به جای « می» یا « همی » یاء استمرار ی به آخر فعل افزوده می شود
« ویرلیغ فرمودی وهرکس به خدمت او رسیدی بی مقصود مراجعت ننمودی.»(جوینی:۱/ ۲۲۳)
ب) وجود افزودن « می » و« همی» یاء نیز به آخر فعل افزوده شده است.
« واز دیگ سودا هوس فحول شتران بختی پختی ودایماً با هرکس که معرفتی داشتی گفت وشنید از آن می کردی .»(عطاملک:ج۳، ۲۷۴)
« ومغول ایثار می فرمودی وبر منتجعان وسوال می ریختندی وبسیار آن بودی که هرکس جثتی وضخامتی داشتی فرمودی که ازاین اجناس ازهرکدام که اختیارست چندانک در حوصلۀ باغ می گنجد بردارد.»
(همان : ج۱ ، ۱۷۳)
۶-۱-۲- ماضی نقلی در بیهقی و تاریخ جهانگشا
ماضی نقلی در تاریخ بیهقی به چهار شکل ؛ اندیشیده باشد، بگفته باشد، شنیدستی، مانده ایم به کار رفته است.
الف)گاه فعل معین از ماضی نقلی حذف می شود.
آن چه از خزانه برداشته اند به فرمان وی ، از زر نقد وجامه وجواهر ، وهرجایی بنهاده وبا خویشتن دارد.
(خطیب رهبر: ۶۰)
بنهاده(اند)
مولانا زاده ای است وعلم نجوم داند که منجّم را شاگردی کرده است وبدین قوم افتاده.(همان:۹۵۸)
افتاده (است)
ب)گاه ماضی نقلی شامل هر سه زمان است.