تحقیق به بررسی رابطه بین قشر بندی اجتماعی به عنوان متغیر مستقل با متغیرهای دانش دینی، باور دینی، گرایش دینی، حس دینی، تجربه دینی و رفتار دینی به مثابه متغیرهای وابسته پرداخته است. جامعه آماری تحقیق ساکنان سه منطقه پانزده هشت و یک تهران می‌باشند که ۲۴۰ نفر به شیوه طبقه ای غیر متناسب از هر منطقه انتخاب شدند برای تحلیل داده ها از فراوانی، مقایسه میانگین ها و رگرسیون دو متغیر و چند متغیره استفاده شده است . نتایج تحقیق به اختصار نشان می‌دهد که :
اولاً: بین متغیر (محل زندگی با باور دینی، حس دینی و رفتار دینی رابطه مثبت برقرار است.
ثانیاً: بین متغیر سواد با باور دینی، حس دینی و رفتار دینی رابطه معکوس برقرار است یعنی اقشار با سواد تر جامعه از نظر سه مؤلفه یاد شده گرایش دینی در سطح پائین تری قرار دارند.
- عظیمی هاشمی، مژگان/ بررسی نگرش جوانان مشهد به دین
این پژوهش از نظر زمانی مطالعه ای قطعی است و نگرش جوانان شهر مشهد به دین و دو نسخ نگرشی (سکولار و غیر سکولار) را در برهه مشخصی از زمان مورد بررسی قرار می‌دهد. هم چنین مطالعه ای پنهانگر است و قصد دارد با مطالعه نمونه ای معرف، یافته های آن را با کران خطا و سطح اطمینان مشخص به جامعه آماری جوانان(۲۹-۱۹ ساله ساکن در شهر مشهد) تعمیم دهه واحد تحلیل فرد است و سطح تحقیق اکتشافی و در سطح توصیف و طبقه بندی است بنابرین درصدد تبیین عوامل مؤثر بر نوع نگرش های نمی باشد.
از آنجا که پژوهش حاضر در سحط توصیف و طبقه بندی است لذا در صدد بررسی فرضیه یا روابط بین متغیرهای مستقل یا وابسته نمی باشد متغیر اساسی پژوهش حاضر نگرش حوانان ۲۹-۱۹ سال به دین است و تغییرات نگرش بر اساس چند متغیر پیشینه ای (سن)، جنس، خاستگاه اجتماعی یا محل تولد) و متغیرهای منابع کسب اطلاعات دینی، تبلیغات و عملکرد حکومت دینی، پایپندی دینی یا دینداری خانواده و دوستان صمیمی که در واقع پیامد نوع نگرش به دین می‌باشد طبقه بندی خواهد شد بر اساس تعاریف مفهومی از نگرش،نگرش به هر موضوع یا پدیده دارای سه وجه شناختی و عاطفی و آمادگی رفتاری است و هر یک از اجزای نگرش نیز از حیث شدت و پیچیدگی قابل تفکیک می‌باشند.
نتایج حاصل از بررسی سه وجه شناختی، عاطفی و آمادگی رفتاری در این تحقیق نشان داد که موضوع عاطفی یا احساسی جوانان در برابر دین بیش از بعد شناختی سمت و سوی مثبت دارد به طوری که ۹۶ درصد بر اساس مقیاس حاضر عاطفه مثبت یا کلام مثبت، ۳ درصد بینا بین و فقط ۱ درصد موضوع منفی اتخاذ کرده‌اند. بررسی همسویی وجوه نگرش افراد از طریق روش تحلیل خودشه نشان داد سه وجه نگرش در بین ۵۵ درصد نمونه کاملا همسو و هماهنگ است و ۴۵ درصد باقی مانده الگوی نگرشی کاملا همسویی نداشته و برخی از وجوه جنبه قوی تر یا ضعیف تر دارد. در مقایسه با تحقیقات پیشین، با این که ابزار سنجش و مؤلفه های نگرش به دین و هم چنین جامعه آماری این بررسی متفاوت است اما از نظر رتبه وجوه سه گانه نگرش در تحقیق نگرش های سیاسی مذهبی جوانان تهرانی نیز نتیجه تا حدودی مشابه به دست آمده و بعد عاطفی نگرش در رتبه اول بعد رفتاری در رتبه دوم و بعد شناختی مرتبه سوم را داشته است.
- شرفی، ابوالفضل، بررسی تطبیقی فضای مفهومی دین ورزی در بین دانشجویان دانشگاه فردوسی وطلاب شهر مشهد ۱۳۸۱
این تحقیق از نوع پیمایشی و می‌دانی است که اطلاعات آن از طریق پرسش نامه گردآوری شده است. جامعه آماری در این پژوهش شامل دو گروه می شود:
-
- دانشجویان ترم۸ کارشناسی، کارشناسی ارشد ودکتر در دانشگاه فردوسی مشهد
- طلابی که سطح تحصیلات آن ها بیشتر از پایه سوم بوده است در شهر مشهد.
چکیده: پژوهش حاضر به بررسی ابعاد چندگانه اعتقادی، فکری یا عقلی، تجربی آیینی و بعد استنتاجی یا پیامدی در حوزه دین می پردازد که یافته های حاصل از تحقیق نتایج را در پی داشته است فضای مفهومی دین ورزی نه یک تصور و ادراک واحد بلکه طیفی از تصورات و ادراکات را شامل می شود که از کفر مطلق تا بینش سنتی دینی که بر جامعه حاکم است ادامه دارد.
با توجه به این که میانگین فضای مفهومی دین ورزی بالای حد متوسط است می توان گفت: تصویری که پاسخگویان به طور کلی از دین ورزی مطلوب ارائه کرده‌اند با بینش سنتی دینی فاصله کمی داشته و بیشتر تصویری محافظه کارانه بوده است.
نوع تحصیلات (حوزوی یا دانشگاهی) بیشترین تأثیر را بر فضای مفهومی دین ورزی داشته است. به طوری که تصوری که دانشجویان از دین ورزی مطلوب داشته اند فاصله بیشتری یا بینش سنتی دینی داشته تا تصویری که طلاب از دین ورزی مطلوب داشته اند. تأثیر گذاری معکوس محل زندگی و درآمد سرانه خانوار بر تصور سنتی از دین ورزی نشان می‌دهد که تصور غیر سنتی از دین ورزی یک فرایند اجتماعی است که ازقشرهای بالای جامعه شروع شده و به تدریج در قشرهای پایین جامعه اشاعه می‌یابد.
میزان احساس بی عدالتی نسبی با تصور سنتی از دین ورزی رابطه معکوس داشته است یعنی هر چقدر افراد احساس بی عدالتی بیشتری کرده، تصور غیر سنتی تری از دین ورزی داشته اند. از آنجا که پایگاه اجتماعی (شامل: وضعیت اشتغال، درآمد سرانه و محل زندگی) با میزان احساس بی عدالتی نسبی رابطه مستقیمی داشته به طوری که با ارتقاء سطح زندگی، بر میزان احساس بی عدالتی نسبی افزوده شده است. بنابرین تنها تأکید کردن بر ارتقاء سطح زندگی در جامعه نه تنها از میزان احساس بی عدالتی نسبی نمی کاهد بلکه بر میزان آن به شدت می افزاید.
پژوهش های انجام شده در خارج از کشور
- چارلز گلاک و رودنی استارک در آمریکا پژوهشی انجام دادند که در کتاب سه جلدی (پارسایی آمریکایی و ماهیت تعهدات دینی) منتشر شد.
آن ها به این نتیجه رسیدند که مسیحیان آمریکا از استوار ترین و بنیادی ترین امور دینی خود پنداشت های متفاوتی دارند و تنوع پنداشت ها حتی در بین فرقه های مختلف مذهب پروستتان نیز خیلی شدیدتر است.
۵۵% پوتستانها و ۵۴% کاتولیک ها عبادت و نماز را عامل رستگاری می دانسته اند ولی در مقابل ۱۶% پروتستانها و ۲۳% کاتولیک ها عضویت در کلیسا را عامل رستگاری قلمداد می کرده‌اند. اکثریت افراد (به خصوص جوانان و تحصیل کرده های بزرگسال، آموزه های سنتی ایمان مسیحی، نظیر: معجزات مسیح ، پس از مرگ، وعده های بازگشت و ظهور صبح، تولد مسیح از دوشیزه و وجود شیطان را رد کرده و نپذیرفته اند.
فصل سوم
تعاریف مفاهیم و متغیرهای اساسی تحقیق:
۱- تعریف دین:
معنای اعتقاد به یک ارائه تعریف جامع و مانع از دین مشکل است.ولی برخی گفته اند دین به دانسته اند. گروهی دیگر گفته اند: دین امر قدسی است.عده ای آن را: ایمان به موجودات روحانی دین ۱- بشتری که شایسته اطاعت و عبادت است و عبارت است از ایمان به یک یا چند نیروی فوق عبارت است از یک تداوم مشترک و الزام آور از باورها و اعمال که به کارهای مقدس یعنی آن دسته از چیزهایی که جدا و محترم و مقدس هستند مربوط می‌شوند. (فصل نامه تخصصی جامعه شناسی دین دکتر آشفته تهرانی ص ۲۰)
نماز:
