توجه به موضوع کیفیت سود به طور وسیعی در هر دو حرفه حسابداری و مدیریت سرمایه گذاری مورد بحث قرارگرفته است. در این زمینه در متون حسابداری، مدیریت مالی، مدیریت سرمایه گذاری، دستورالعملها و مقررات بورس اوراق بهادار، گزارش های کارگزاران بورس به طور مستقیم و یا غیرمستقیم اشاراتی به این موضوع شده است. توجه حرفه حسابداری بر محور این هدف استوار است که سود خالص گزارش شده، عملکرد عملیاتی واحد تجاری را به طور منصفانه منعکس نماید، لیکن کاربرد سود گزارش شده در علوم دیگر به منظور تحقق اهداف خاص دیگری است ( قائمی و همکاران، ۱۳۸۷،۷۳).
فرانسیس و دیگران (۲۰۰۳) فرض کردند که کیفیت سود توسط سرمایه گذاران به عنوان یک متغیر اساسی برای ارزیابی اطلاعات ناشی از الگوهای سود مورد استفاده قرار می‌گیرد . بنابرین کیفیت سود، مورد توجه سرمایه گذاران فعلی و آتی است .
اما واژه کیفیت سود به تنهایی مفهوم مهمی ندارد و با تفاسیر مختلفی مورد استفاده قرار
می‌گیرد و مفهوم نسبتاً مبهمی است و تعاریف مختلفی از کیفیت سود به عمل آمده است . برخی از این تعاریف مربوط به پایداری سود[۲۰] (ویژگی‌های سری زمانی سود) می شود و پایداری بدین مفهوم است که واحد تجاری در دوره ای بلند مدت می‌تواند سود خود را حفظ کند . به عبارت دیگر سود دوره جاری، نشانه خوبی برای سود دوره های آتی است .سایر تعاریف به ارائه بیان صادقانه معاملات و رویدادهای اقتصادی می پردازند . با این حال، برخی از محققان به ارتباط بین اقلام تعهدی و جریان‌های نقدی پرداخته‌اند. شیپرو وینسنت (۲۰۰۳) کیفیت سود را با توجه به سود مورد نظر هیکس بررسی و کیفیت سود را میزان توانایی سود در بیان صادقانه، سود اقتصادی مورد نظر هیکس تعریف کرده‌اند . واژه بیان صادقانه عبارت است از «تطابق بین یک اندازه یا توصیف پدیده ای است که به نظر نشان دهنده آن می‌باشد» (شامی زاده، ۱۳۹۰).
میکائیل و دیگران (۲۰۰۲)، می‌گویند کیفیت سود، درجه ای است که با آن درآمد گذشته واحد تجاری با مقدار نقدینگی آتی واحد تجاری، ارتباط برقرار می‌کند . بر طبق تحقیقات کریشین هیستر[۲۱] و ملوماد[۲۲] (۲۰۰۴) سود با کیفیت بالا، سودهایی هستند که اطلاعات بیشتر و واضح تری برای ارزش بلند مدت واحد تجاری در بر دارد.
در یک جریان فکری مشابه، هودیج (۲۰۰۳) کیفیت سود را به عنوان درجه ای که تفاوت بین سود خالص گزارش شده با سود واقعی را بیان می‌کند تعریف کرده‌است . چان و دیگران[۲۳] (۲۰۰۴) کیفیت سود را به عنوان درجه ای که سود گزارش شده نشان دهنده عملکرد اساسی واحد تجاری است در نظر گرفته است .
روسین و دیگران[۲۴] (۱۹۹۹) بیان کردند که سود، زمانی دارای کیفیت بالا است که پایدار باشد. در کشورهای اروپایی ادعا می شود استفاده از روش های محافظه کارانه، کیفیت سود را افزایش می‌دهد.
وایت و دیگران[۲۵] (۲۰۰۳) کیفیت سود را به عنوان درجه ای از محافظه کاری در سود گزارش شده واحد تجاری تعریف کرده‌اند. اما این در مورد کشورهای آنگلوساکسون و استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی جدید صدق نمی کنند. یک توجیه احتمالی برای کثرت و تنوع این تفاسیر از کیفیت سود می‌تواند این باشد که استفاده کنندگان مختلف از این اطلاعات برای تصمیم گیری‌های مختلف استفاده می‌کنند (کریشین هیستر و ملودماد، ۲۰۰۴). در نتیجه ارائه یک تعریف خاص به علت این که در ادبیات گذشته برای رویکرد کیفیت سود معیارهای مختلفی را مورد استفاده قرار داده‌اند، دشوار است . اقلام تعهدی حسابداری به عنوان یک شاخص مهم در ارتباط با کیفیت سود مورد توجه قرار می‌گیرد . اما واقعاً رویکرد پذیرفته شده ای برای اندازه گیری کیفیت سود وجود ندارد . در واقع در ادبیات حسابداری، روش های مختلفی برای اندازه گیری کیفیت سود مورد بحث قرار گرفته است (بیک زاده، ۱۳۸۹).
شیپرو وینسنت[۲۶] (۲۰۰۳) ساختارهای کیفیت سود را به چهار دسته کلی تقسیم بندی کرده‌اند .
-
- اولین طبقه مفاهیم پایداری، قابلیت پیش‌بینی و تغییر پذیری می‌باشد .
-
- دومین طبقه از ارتباط بین جریان‌های نقدی، اقلام تعهدی و سود مشتق می شود.
-
- طبقه سوم مربوط به ویژگی‌های کیفی چارچوب مفهومی هیات استانداردهای حسابداری مالی (امریکا) می شود که کیفیت سود با توجه به مربوط بودن، قابلیت اتکا و قابلیت مقایسه یکنواختی مورد بررسی قرار می‌گیرد . این سه مفهوم به عنوان یک مجموعه هستند و نمی توان آن ها را به طور مجزا اندازه گیری نمود . این سه معیار در مقایسه با یکدیگر نه مانعه الجمع هستند و نه سازگار و ارجحیت یک ویژگی به دیگری تا اندازه زیادی به ذهن گرایی افراد بستگی دارد .
- در نهایت چهارمین طبقه از اجرای تصمیمات ناشی می شود .
طبق نظریه برنستین[۲۷] (۱۹۹۳) سه طبقه کلی از عوامل وجود دارد که شامل کیفیت سود می‌شوند .
اولین طبقه مربوط به حسابداری و دقت محاسباتی مدیریت و انتخاب روش های مختلف حسابداری می شود .
دومین طبقه در ارتباط با درجه ای است که در آن شرایط کافی برای حفظ و تقویت قدرت کسب سود فعلی و آتی در نظر گرفته می شود. و در نهایت عوامل (نیروهای) اقتصادی نیز بر روی سود، ثبات[۲۸] آن ها، و طبیعتاً تغییر پذیری[۲۹] آن ها تاثیر گذار هستند .
بر اساس مطالعات مختلف ویلیامز[۳۰] (۲۰۰۵) سه معیار اصلی که برای کیفیت سود وجود دارد. عبارتند از پایداری سود، ثبات سود[۳۱] و مدیریت سود[۳۲]. ثبات بدین مفهوم است که کیفیت سود تحصیل شده از طرق فعالیت‌های تکرار پذیر، بهتر از سودهای تحصیل شده از فعالیت‌های غیر تکرار پذیر (غیر عادی) است (مثلاً فروش ساختمان اداری). اگر چه مدیریت سود به عنوان یک عامل تعیین کننده کیفیت سود در نظر گرفته می شود، به طور خلاصه کیفیت واژه ای تقریباً گسترده است و عوامل تعیین کننده مختلفی را در بر می‌گیرد و همه آن ها، تاثیر خاص خود را بر روی کیفیت سود دارند . در جدول (۲-۲) خلاصه ای از تعاریف مختلف در مورد کیفیت سود ارائه شده است.
جدول (۲-۱): خلاصه ای از تعاریف ارائه شده در مورد کیفیت سود
محقق
تعریف کیفیت سود
معیار
روسین و همکاران[۳۳] (۱۹۹۹)
۱- سودی را با کیفیت تر است که پایدارتر باشد
پایداری سود
کنان، ۲۰۰۱
هر چه فاصله سود و جریان‌های نقدی کمتر باشد کیفیت سود بالاتر است .
کیفیت اقلام تعهدی
