احساسات درونی پریشانی و اضطراب :احساسات رو به افزایش افسردگی، نا امیدی و سرخوردگی و خود بیگانگی گناهکاری و شرمساری و خشم ممکن است از علایم هشدار دهنده استفاده آسیب زای اینترنت باشد، فردی که احساساتش با محیط سایبر پیوند خورده است زندگی شخصی اش اغلب از فعالیت‌های اینترنت متاثر میشود.
سابقه و مرحله درگیری با اینترنت : کاربران جدید ممکن است فریفته فرصت‌هایی شوند که فضای مجازی اینترنت فراهم می‌اورد اما کم کم تازگی و جذابیت عیاشی اینترنتی کاهش می‌یابد و با رسیدن به مرحله اعتیاد، ممکن است وظایف فرد در زندگی واقعی اش مختل شود کاربران قدیمی تر دام‌هایی را که ممکن است آن‌ها را تطمیع کند و احساسات شدید عاطفی آنها را برانگیزد، می‌شناسد و این فهم به آنها برای استفاده متعادل تر کمک میکند.

آگاهی از نیازها : هر چه فرد انگیزه هایش را بیشتر درک کند فضای مجازی توان خود را برای هدایت فرد به سمت استفاده بی حد و اندازه از اینترنت بیشتر از دست میدهد. پیگیری و نیازهاو خواسته‌های سرکوب شده جهان واقعی در فضای مجازی، فقط نوعی تخلیه احساسی است که در واقع تکرار نوعی اجبار است و به طور پایان ناپذیری ادامه می‌یابد و رفع نیازهای اساسی به معنای آن است که فرد بخشی از تعارض‌ها و محرومیت‌های مرتبط با آن نیازها را به وسیله فهم و درک خود آگاه آنچه به بقایای نیازها منجر میشود حل کند. در مقابل پرده پوشی و انکار آشکار این نیازها به رفتاری اعتیاد گونه می‌ انجامد و فقدان بینش و خود آگاهی به نیازهای اساسی را نشان می‌دهد.
تعادل و انسجام زندگی شخصی و فضای مجازی : در شرایط مطلوب، میزان تعهد به فعالیت‌های آنلاین با فعالیت‌های آفلاین، دوستان و خانواده در تعادل است هر دو جهان مجازی و واقعی با هم کامل میشوند یعنی فعالیت‌های آنلاین به جهان واقعی آورده میشوند، برای مثال با دوستان و خویشاوندان خود از طریق اینترنت رابطه برقرار می‌کنیم استفاده آسیب گونه از اینترنت بیشتر نتیجه این است که زندگی مجازی به طور کامل از جهان واقعی جدا میشود.
۲-۲ دیدگاه‌های نظری
– نظریه جان سولر
جان سولر( ۲۰۰۵)، دیدگاه خود را براساس هرم نیاز مازلو بیان میکند مازلو گستره وسیعی از نیازهای آدمی رابر اساس هرمی از نیازهای بنیادین و بیولوژیکی تا نیازهای والاتر خودشکوفایی طبقه بندی میکند که فرد نیازی را در یک سطح ارضا و به سطوح بالاتر می‌رود بنابراین افراد به این دلیل شیفته فرد، شی ء یا فعالیت خاصی میشوند که نیازی را در آنها برطرف کند. رویارویی با اعتیاد به اینترنت مانند هر اعتیاد دیگر مشکل است ؛ اعتیاد به اینترنت ، هرو یین، سیگار و همه انواع اعتیاد دارای اجزاء اساسی شبیه به هم میباشند و ترک هیچ اعتیادی راحت و بدون درد نیست. در مرحله اول فرد معتاد موضوع را انکار مینماید و اعتقاد دارد این مشکل قابل حل بوده و تاثیری بر زندگی فرد ندارد و در واقع مشکلی وجود ندارد، بدون انکار، معتاد از مرحله اول وابستگی به طرف مراحل پیشرفته نمی رود. در مرحله بعد معتادین فکر می‌کنند خودشان از عهده مشکل برآمده و نسبت به کمک گرفتن از دیگران بی میل می‌باشند. متأسفانه افراد معتاد به دلیل آن که منبع رضایتمندی در لذت از زندگی ندارند، بیش از پیش به سمت وابستگی کشیده میشوند ( ویزشفر، ۱۳۸۴).
– دیدگاه گروهل
از نظر گروهل^[۴۶] بسیاری از افرادی که به عنوان کاربر افراطی اینترنت تلقی می‌شوند، بعد از مدتی با تجربه کامل غرق شدن در اینترنت از مصرف خود می‌کاهند. در واقع چنین وابستگی‌ای به دلیل جدید بودن اینترنت برای کاربران است. مانند افرادی که در مقابل سایر پدیده‌های نوین از جمله ماهواره و ویدیو چنین رفتاری را از خود نشان می‌دادند. اما در اینجا مساله مهم دیگری نیز مطرح می‌شود و آن اینکه چرا افراد بایستی به ابزارهایی مانند اینترنت وابسته شوند؟ افراد معتاد به اینترنت برای غلبه بر فشارها و تنش‌ها و دست یابی به نیازهای خود، اگر اینترنت هم نبود به وسیله دیگری متوسل می‌شدند. در اینجاست که نظریه سولر سودمند به نظر می‌رسد. به اعتقاد وی افراد یه این دلیل به اینترنت وابسته میشوند که نیازهای اساسی شان در دنیای واقعی ارضا نشده است. به عنوان مثال نیاز ارتباطی افراد به خصوص افرادی که توانایی ارتباط رو در رو را ندارند و دچار ضعف شخصیتی هستند، از طریق چت برطرف می‌شود. و یا افراد با خلق شخصیت خیالی از خود، تامین نیاز پذیرش اجتماعی را جستجو می‌کنند. به همین دلیل است که افرادی که احساس می‌کنند نیازهایشان به هیچ وجه در دنیای واقعی ارضا نمی شود، بطور مرضی وابسته به اینترنت می‌شوند و با بهره گرفتن از گمنامی محیط مجازی ضعف‌های خود را پنهان می‌کند.
اما اگر نیازهای افراد در محیط خانواده، مدرسه، جامعه و.. تامین شود افراد به ندرت به سمت استفاده افراطی از اینترنت کشیده می‌شوند و از اینترنت و دنیای مجازی به موازات ارتباطات دنیای واقعی استفاده می‌کنند (وحید قاسمی، ۱۳۸۹، ۵۵-۵۷).
-نظریه تعامل خانواده
در این نظریه بیشتر از سایر نظریه‌ها در مورد تاثیر برخی ویژگی‌ها از جمله هیجان طلبی و ناتوانی در کنترل تکانه‌ها تاکید شده است.
نظریه‌ی تعامل خانواده بروک و همکاران(۱۹۹۰) نظریه پیچیده‌ای را توصیف می‌کنند که در آن دلبستگی عاطفی به والدین، یادگیری‌های اجتماعی و ویژگی‌های درون فردی نوجوانان، به طور مستقیم بر اعتیاد اثر می‌گذارند. پایه و اساس نظریه تعامل خانواده، (ارتباط و پیوند قوی عاطفی بین
والدین و کودک) به ویژه ارتباط مادر و کودک است. بر اساس این نظریه، دلبستگی میان والد و کودک چهار علت و سه پیامد دارد. چهار علت دلبستگی بین والد – فرزند عبارتند از :
ارزش‌های مورد قبول والدین
رفتار توام با حمایت و محبت والدین
آرامش روانی مادر
کنترلی که مادر در مورد کودک خود دارد (محمد خانی، ۱۳۸۸).
سه پیامد پیوند قوی میان والد و کودک عبارتند از :
الف : رشد شخصیتی مناسب و سازش یافته در نوجوان
ب : عدم برقراری ارتباط با همسالانی که مصرف کننده مواد هستند
ج : مصرف کم یا عدم مصرف در میان نوجوانان .
در این دیدگاه والدینی که ارزش های مشخصی ندارند و مهربانی و عطوفت کمی را فراهم می کنند وکنترل کمی بر کودکانشان دارند و مادرانی که آرامش روانی ندارند : فرزندانی را پرورش میدهند که در دوران نوجوانی در معرض مشکلات متفاوتی قرار می گیرند از جمله ارتباط با همسالان مصرف کننده مواد و در نهایت سوء مصرف مواد.(عظیمی ،۱۳۹۰)
-نظریه رفتار مشکل^[۴۷]
نظریه جامعی که تلاش نموده است به تببین همه عوامل در چارچوب یک مدل بپردازد توسط جسور و جسور^[۴۸] مطرح گردیده است در نظریه رفتار مشکل جسور (۱۹۸۷)، رکن اساسى تحقیقات تجربى مربوط به رفتارهاى مشکل گروه سنى نوجوانان را تشکیل داده است)فارل وکونگ^[۴۹]، ۲۰۰۰)
این نظریه، شامل سه نظام عمده از عوامل محیطى، شخصیتى و رفتارى است. هر کدام از این نظام‌ها ترکیبى از متغیرهایى است که یا نقش عامل خطر و یا نقش حفاظتى درانجام رفتار مشکل دارند
(اسلامی و همکاران، ۱۳۸۹)
در این ساختار نگرش نوجوان و جوان را در مورد رفتارهای انحرافی در نظر دارد و مدعی است که اگر فرد رفتارهای انحرافی را بپذیرد و معتقد باشد که سودمندی‌های این رفتارها از آثار زیان بار آن بیشتر است در معرض رفتارهای پرخطر است. (طارمیان، ۱۳۸۱)
جسور (۱۹۸۷) استدلال مى کند که جذب نوجوان به رفتارهاى مشکل مختلف، نتیجه تمایل درونى فرد به سمت رفتارهاى نابهنجار و گرایش شدید به نقض هنجارهاى فرهنگى و اجتماعى مورد پذیرش اکثریت افراد جامعه میباشد نظریه رفتار مشکل یک چارچوب ذهنى منظم، چند متغیرى، روانشناختى – اجتماعى است که به بررسى چگونگى تعامل عوامل فردى و اجتماعى در شکل گیرى رفتارهاى هنجار و نابهنجار مى پردازد(روتر^[۵۰]، ۱۹۹۶).
به نظر میرسد با توجه به پژوهش‌های انجام شده و نظر محققین یکی از عواملی که میتواند در وابستگی به اینترنت نقش داشته باشد، هیجان خواهی است. یافته‌ها نشان میدهند افرادی که بازیهای کامپیوتری انجام میدهند، در حال بازی هیجان زده می‌شوند و شاید جهت یافتن این انگیزش‌ها و تحریکات بیشتر، این بازی‌ها را تکرار کنند. همچنین هیجان خواهی یکی از ویژگیهای برجسته نوجوانان است ( فارلی و کاکس۱۹۷۱، به نقل از خانجانی و اکبری، ۱۳۹۱) و مطالعه و بررسی پژوهش‌های در این رابطه ضروری به نظر میرسد.
همچنین به اعتقاد گلمن هوش هیجانی که شامل حوزه‌های : مدیریت عواطف؛ شناسایی عواطف دیگران؛ تنظیم روابط خود با دیگران میشود که به باور برخی پژوهشگران، هوش هیجانی پایین، از جمله عوامل موثر در شروع مواد مخدر است (گلمن ۱۹۹۵، پارکر و دیگران، ۲۰۰۸)
و همانطور که اشاره شد طبق DSM5 اعتیاد و اعتیاد اینترنتی در موارد بسیاری نزدیکی دارند و همچنین پژوهش‌ها نشان داده‌اند که هوش هیجانی پایین با مسایلی مانند خشونت، افسردگی، جرم و اعتیاد مرتبط است زیرا همه این مسایل ناتوانی ما را در کنار آمدن با هیجان نشان میدهد (گلمن، ۲۰۰۴).
با توجه به مطالب گفته شده در ابتدا به تعاریف هیجان و اجزای آن اشاره میشود.
۲-۳ هیجان(تعریف، اجزای هیجان)
هیجان‌ها انواع مختلفی دارند؛ از سرخوشی تا تنفر و از وحشت تا ملال گسترده‌اند (پروین، ۱۹۹۶) لویس وهاویلند^[۵۱](۲۰۰۰) هیجان را نخستین علت ایجاد کننده‌ی شناخت، تصمیم وعمل میدانند، موضوعی که میتواند در حل وپدیدآیی مشکلات وتجارب بین فردی ودرون فردی، نقشی بی بدیل داشته باشد. هیجان‌ها چند بعدی هستند. آنها به صورت پدیده‌های ذهنی، زیستی، هدفمند، اجتماعی وجود دارند (ایزارد^[۵۲]، ۱۹۹۳) از نظر پنکسپ^[۵۳](۱۹۸۲، ۱۹۹۴)، هیجان ها از مدارهای عصبی که فعالیت مغز را تنظیم میکند ناشی میشوند مثل رویدادهای زیست شیمی و عصب هورمونی). پنکسب قبول دارد که بررسی اعماق مدارهای مغزی از بررسی احساس‌هایی که برچسب کلامی به آنها زده ایم، دشوارتر است اما او تاکید داردکه مدارهای مغزی شالوده زیستی تجربه هیجان هستند.
اجزای هیجان : هر هیجان شامل شناخت‌ها، اعمال و احساسات می‌باشد و تمامی هیجانات این مراحل را طی می‌کنند.
احساس درون‌ذهنی
تحریک دستگاه خودکار
ارزیابی شناختی از موقعیت
ابرازهیجان
واکنش عمومی
گرایش عملی که مقدار هیجانی که از احساسی ناشی می‌شود و به صورت رفتار خاصی بروز می‌کند به تجربه فرد بستگی دارد (اتکینسون، ۱۳۸۴).
۲-۳-۱ دیدگاه‌های نظری هیجان
-دیدگاه زیستی:
از نمایندگان دیدگاه زیستی کارول ایزارد (۱۹۹۱، ۱۹۸۹)، وجک پنکسب (۱۹۹۴، ۱۹۸۲) هستند. ایزارد اعلام میدارد که اطفال به رغم کمبودهای شناختی (مثل واژگان محدود، گنجایش حافظه محدود ) به برخی رویدادها، به صورت هیجانی پاسخ میدهند، برای مثال یک بچه ۲۰ روزه در پاسخ به صدای تیزانسان لبخند میزند (ولف، ۱۹۶۹) دیدگاه زیستی پنکسب از سه یافته مهم حاصل میشود:
۱ .حالت‌های هیجانی باید علت‌های غیر شناختی داشته باشند چون به زبان آوردن حالت‌های هیجانی دشوار است.
تجربه هیجانی را میتوان با روش‌های غیر شناختی، مانند تحریک برقی مغز یا فعالیت نظام عضلانی صورت، ایجاد کرد.
هیجان‌ها در اطفال و حیوانات رخ میدهد.
-دیدگاه شناختی:
از نمایندگان دیدگاه شناختی، ریچاردلازاروس^[۵۴](۱۹۹۱، ۱۹۸۴)،کلاس شرر^[۵۵](۱۹۹۴، ۱۹۹۴، ۱۹۹۷) هستند که به نظر هریک از این نظریه پردازان فعالیت شناختی شرط لازم هیجان است اگر پردازش شناختی حذف شود هیجان ناپدید خواهد شد.