• روابط علت و معلولی اجزاء نقشه استراتژی جهاد دانشگاهی استان سمنان با رویکرد اقتصاد مقاومتی چگونه است؟

• میزان تاثیرگذاری و تاثیرپذیری اجزاء نقشه استراتژی جهاد دانشگاهی استان سمنان با رویکرد اقتصاد مقاومتی چگونه است؟

• نقشه استراتژی جهاد دانشگاهی استان سمنان با رویکرد اقتصاد مقاومتی چگونه است؟

۱-۷- تعریف واژه‏ ها و اصطلاحات فنی و تخصصی

۱-۷-۱- کارت امتیازی متوازن: کارت ارزیابی متوازن ابزاری است که اهداف و استراتژی‌های کلی بیان شده در سازمان را به نقشه استراتژیک و مجموعه کاملی از هدف ها و برنامه های عملیاتی ترجمه می کند و بدین ترتیب چارچوبی را برای سیستم نظارت و سنجش استراتژیک به وجود می‌آورد (آریا، ۱۳۸۱، ۵۸-۶۱).

در این پژوهش نیز مفهوم کارت امتیازی متوازن به عنوان ساختاری جهت ترجمه اهداف استراتژیک به مفاهیم قابل فهم و عملیاتی در قالب نقشه استراتژی در نظر گرفته می‌شود.
۱-۷-۲- نقشه استراتژی: کاپلان و نورتون بر اثر تحقیقات گسترده و تجربه کار با صدها تیم از سازمان‌های متعدد به الگوی خاصی دست یافتند که آنها را به شکل یک چارچوب (یک نقشه استراتژی) درآورند (لطفیانی، ۱۳۸۵، ۵۰-۵۵). این چارچوب که برای سازمان‌های رسانه‌ای توسط فرهنگی و دانایی (۱۳۹۲) نشان داده شده است، عناصر مختلف کارت امتیازی متوازن یک سازمان را در یک زنجیره علت و معلول وارد ساخته و دستاوردهای مطلوب را با عوامل این نتایج مربوط می سازند (فرهنگی و دانایی، ۱۳۹۲). در این پژوهش نیز منظور از نقشه استراتژی زنجیره علت و معلولی مابین استراتژی‌های سازمان است که در قالب یک تصویر به تفکیک ابعاد گوناگون کارت امتیازی متوازن قابل ترسیم است.
۱-۷-۳- اقتصاد مقاومتی: اقتصاد مقاومتی یعنی تشخیص حوزه های فشار یا در شرایط کنونی تحریم و متعاقباً تلاش برای کنترل و بی اثر کردن و در شرایط آرمانی تبدیل چنین فشارهایی به فرصت، که قطعاً باور و مشارکت همگانی و اعمال مدیریت های عقلایی و مدیرانه پیش شرط و الزام چنین موضوعی است. اقتصاد مقاومتی کاهش وابستگی ها و تاکید روی مزیت های تولید داخل و تلاش برای خود اتکایی است. اصطلاح اقتصاد مقاومتی اولین بار پس از محاصره غزه در سال ۲۰۰۵ مطرح شده و پس از تشدید تحریم ها علیه برخی از کشورها در سالهای اخیر این شیوه ترویج شده و مورد توجه قرار گرفته است به گونه ای که حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم جمهوری اسلامی ایران سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی را تشریح نموده است. در اقتصاد مقاومتی هدف استفاده از توان داخلی و مقاومت در مقابل تحریمها و محدودیتهای ایجاد شده با ایجاد کمترین بحران است. حمایت از تولید، کار و سرمایه ملی رویکرد و فرایندی است که دارای ارکان و ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی و اجتماعی می باشد. از جمله رهیافت های اساسی در راستای حمایت از تولید ملی، اقتصاد مقاومتی می باشد که می تواند در تحول و توسعه فعالیتهای اقتصادی کارساز و اثرگذار باشد. اقتصاد مقاومتی را می توان به صورت یکی از ارکان حمایت از تولید ملی مورد بررسی قرار داد که با خنثی سازی تحریم ها به عامل تولید داخلی تکیه دارد و با عملی سازی اصول خود، موجب تحولی عمیق در رشد تولید ملی می شود.

۱-۷-۴- جهاد دانشگاهی استان سمنان: جهاد دانشگاهی نهادی است انقلابی با هویت اسلامی ، برخوردار از منابع انسانی متعهد و کارآمد ، الهام بخش و موثر در کشور ، پیشگام در توسعه علم ، فناوری و فرهنگ با تعامل سازنده در عرصه ملی و بین المللی. منابع اعتبارات جهاددانشگاهی عبارتند از:
۱- اعتباراتی که همه ساله در ردیفی مجزا در بودجه دولت منظور و تصویب می‌شود
۲- کمک‌های بلاعوض بنیاد مستضعفان و سازمان حج و اوقاف و امور خیریه پس از تصویب آنها
۳- وجوهی که جهاددانشگاهی بابت ارائه خدمات، اجرای طرح‌ها برای سازمانها و اشخاص حقوقی وحقیقی، فروش تولیدات مؤسسات وابسته و تجاری کردن تحقیقات تحصیل می‌کند.
۴- سایر کمکها و هدایای نقدی و غیر نقدی
۵- استفاده از تسهیلات بانکها
جهاد دانشگاهی استان سمنان در سال ۱۳۶۵ با اهداف گسترش تحقیقات و شکوفایی استعدادها در سطح جامعه برای نیل به خودکفایی، توسعه امور فرهنگی در سطح جامعه از طریق همکاری با حوزه و دانشگاه، حمایت، تشویق و جذب دانشجویان و پژوهشگران جوان و فراهم کردن زمینه فعالیتهای علمی و پژوهشی آنان، ارائه خدمات آموزشی مورد نیاز جامعه در قالب آموزشهای بلند مدت و کوتاه مدت، مشارکت در ایجاد زمینه های مناسب برای اشتغال بیشتر فارغ التحصیلان و… با اتکاء به محققین دانشگاهی و بهره مندی از اساتید متعهد و مجرب، در سه حوزه پژوهشی، آموزشی و فرهنگی فعالیتهای خود را متمرکز نموده است. این نهاد در حال حاضر با تعداد اعضای ۵۰ نفر با میانگین تحصیلات لیسانس، در حد بضاعت خویش و در راستای چشم انداز کلی جهاد دانشگاهی مشغول به فعالیت می باشد.

۱-۸- روند اجرایی تحقیق:

روند اجرایی تحقیق را می‌توان به طور خلاصه به شرح گام‌های ذیل در نظر گرفت.

• توصیف مسئله تحقیق در جامعه مورد مطالعه

• بررسی مبانی نظری و مطالعات پیشین در باب مسئله تحقیق

• توصیف روش تحقیق پیشنهادی جهت بررسی و حل مسئله در جامعه مورد مطالعه

• تحلیل اطلاعات جامعه به منظور حل مسئله تحقیق

• ارائه نتایج لازم جهت رفع مس
  ئله تحقیق و مقایسه آن با سایر پژوهش‌ها در جهت توسعه دانش بشری.

فصل دوم: ادبیات تحقیق

۲-۱- مبانی نظری اقتصاد مقاومتی

۲-۱-۱-مقدمه

رشد بالاتر، هدف اصلی شرکت ها، دولت ها و جوامع است. سیاست های اقتصادی اغلب در تلاش برای رسیدن به این هدف، شرکت هایی با اندازه مشخص که در صنایع خاصی کار می کنند و بر روی فعالیت های کسب و کار خاصی تمرکز دارند، را هدف قرار می دهند. این رویکرد به سیاستگذاری، کاستی های قابل توجهی دارد و به نظر می رسد در افزایش رشد اقتصادی به طور کامل موثر نیست. امروزه، بسیاری از دولت ها می دانند که فعالیت های کارآفرینی و نوآوری عناصر مهم سیاست های اقتصادی است. این ایده یک رابطه مثبت بین نوآوری و کارآفرینی از یک طرف و رشد اقتصادی از سوی دیگر در اندیشه اقتصادی را تحمل کرده است. (لیندیچ و همکاران، ۲۰۱۲)
دولت ها به طور کلی مجهز به ارائه مسیر دقیق اقتصادی نیستند (پورتر^[۷]، ۱۹۹۰) . دلیل این می تواند یک فقدان بازخورد در نتایج مداخلات سیاسی، باشد زیرا تنها تعداد کمی از مطالعات به بررسی اینکه آیا اقدامات سیاست معرفی شده در واقع دارای اثر مطلوب بر روی فعالیت های کارآفرینی هستند یا خیر پرداخته است. (Patzelt و Shepherd، ۲۰۰۹) . یکی دیگر از دلایل، ساختار زمینه کسب و کار امروز است که به سرعت درحال تغییر است و تمام شرکت ها را با هراندازه ای و صنایع مختلف را به سمت نوآوری سوق می دهد و به طور مداوم مجبور می کند فرآیندها و شیوه های خود را بازبینی کنند تا در بازار زنده بمانند.
فضای بازار امروز ، آمادگی پذیرش خلاقیت و ایده های نوی بسیاری دارد . با تفکر کردن در این فضا ورقابت، اقتصادی قادر خواهد شد قراردادها عرف های رقابتی بازار را کنار بزند که با تجدید ساختار و نوسازی مرزهای ثابت در حوزه های کاری سرامد گردد .

۲-۱-۲-اقتصاد مقاومتی

بر اساس تئوری های اقتصادی که تاکنون در قالب مرکانتلیسم، اقتصاد آزاد، اقتصاد کینزی، اقتصاد مارکسیستی مطرح گردیده در شرایط جدید اقتصاد ایران که با مشکلات زیرساختی، فراساختی، زیرساختهای نامناسب و تحریم ها مواجه شده، مقوله اقتصاد مقاومتی را وارد اقتصاد سیاسی کرده است. این تفکر اقتصادی بر اساس شرایط ایجاد شده زمانی به دنبال آن است که از به هدر رفتن منافع و افزایش بهره وری را به عنوان ابزارهای اقتصاد مقاومتی وارد ادبیات اقتصادی نماید(جعفری و آهنگری، ۱۳۹۱). حوز ه ی فعالیت اقتصاد مقاومتی را می توان به دو بخش داخلی و خارجی تقسیم بندی نمود، زیرا هر قدر که اقتصاد ایران در خارج نیاز به اقتصاد مقاومتی دارد، در داخل نیز در مقابل مفاسد اقتصادی و سیاسی و رانت جویی نیاز به اصلاح امور اقتصادی- سیاسی دارد .
اقتصاد مقاومتی در مقابل اقتصاد سرمایه داری و مبتنی بر اقتصاد اسلامی است(یوسفی حاجی آباد و همکاران، ۱۳۹۲). واژه اقتصاد مقاومتی بر این موضوع دلالت می‌کند که فشارها و ضربه‌های اقتصادی از سوی نیروهای متخاصم سد راه پیشرفت جامعه است که باید بر آن غلبه کرد و در نتیجه جهت شکست دشمن در این عرصه نیز ورود به جبهه اقتصادی با بینش، برنامه، تکیه بر فرهنگ اسلامی و نکات مورد اشاره در بیانات مقام عظمای ولایت از قبیل تقویت فرهنگ کار و تولید ، اصلاح الگوی مصرف و پرهیز از اسراف، «حمایت از تولید ملی» ، استفاده حداکثری از همه ظرفیت ها ، روح خودباوری و خوداتکایی، مردمی کردن اقتصاد ضروری است(وثوقی نیری و مرادی آیدیشه، ۱۳۹۱).
اقتصاد مقاومتی پایه های استوار خود را بر روی دو عنصر لایتجزای اقتصادی یعنی تولید ملی و مصرف ملی بنیان نهاده است. اقتصاد مقاومتی بر آن است که تبیین کند: زیبنده یک نظام نو بنیاد اسلامی نیست مدیران اقتصادی در تز تجاری واردات بیشتر از صادرات کالاهای نهایی را در کارنامه اقتصاد داشته باشند و برای واردات منافع خام را بفروشند و این امر وابستگی و آسیب پذیری اقتصاد ایران را مضاعف می نماید. اقتصاد مقاومتی و رهنمودهای مقام معظم رهبری پیام شفاف را برای سیاستگذاران دارد و آن تولید مبنی بر تفکر، سرمایه و کار ایرانی بدون اتکاء به درآمد منابع خام ولی متکی بر ثروت ملی برآمده از منابع خام می‌باشد(جعفری و آهنگری،۱۳۹۱).
اعمال تحریم های یکجانبه و غیرقانونی همواره یکی از ابزارهای نظام سلطه برای وارد آوردن فشار به نظام جمهوری اسلامی ایران بوده است. در مقابل اتخاذ چنین رویکردی ازسوی غرب ، مقام معظم رهبری راهبرد «اقتصاد مقاومتی» را مطرح فرمودند و آن را به عنوان یک روش مهم در تغییر مسیر حرکت اقتصادی کشور عنوان کردند. در شرایط فعلی اقتصاد ایران،جا دارد مولفه‌های اقتصاد مقاومتی بیش از پیش آشکار شود و مورد تحلیل قرار گیرد. انقلاب اسلامی مکلّف به نوآوری و ابتکار و نظریه‌پردازی و الگوسازی در این عرصه‌های جدید اقتصادی است. لذا باید مفهوم جامع و کامل این نوع اقتصاد تهیه شود تا الگویی برای عملکرد صحیح آن باشد. گام جدی و مهم به حوزه اجرایی و هیأت اجرایی این سیاستها و تدابیر باز می‌گردد که می بایست بر اساس استراتژی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت حرکت کند(رحمانیان، ۱۳۹۱).

۲-۱-۳-چالش ها و راهکارهای اقتصاد مقاومتی از نگاه رئیس جهاد دانشگاهی

رهبر معظم انقلاب اسلامی درتعریف «اقتصاد مقاومتی»، آن را اقتصادی توصیف کردند که در شرایط فشا
ر، تحریم و دشمنی‌ها، تعیین‌کننده رشد و شکوفایی باشد و کشور را مستحکم و غیرقابل نفوذ از سوی دشمن کند.
ایشان ضمن اشاره به افق‌های بسیار بلند و نویدبخش پیش‌ رو، حرکت به سمت این افق‌ها را دارای معارض و معارضه‌هایی هم دانستند که بعضی از آنها با انگیزه‌های اقتصادی، بعضی انگیزه‌های سیاسی، بعضی منطقه‌ای و بعضی با انگیزه‌های بین‌المللی صورت می‌گیرند.
رهبر معظم انقلاب، وضع کنونی کشور را این گونه توصیف کردند که در وسط خارهای فشار و تحریم، گام‌های استواری بناست از آنها عبور کنند.
اما نگاهی با رویکرد علمی به ارکان تبیین شده از سوی رهبری در بحث اقتصاد مقاومتی، چند نکته مورد اشاره ایشان را برجسته‌تر می‌سازد؛ نخست حمایت از تولید ملی به عنوان بخش درونزای اقتصاد مقاومتی، دیگر ، نقش شرکت‌های دانش بنیان به عنوان سرفصل اقتصاد مقاومتی و یک جاده باز و امیدبخش برای حرکت به سوی اقتصاد مقاومتی با تکیه بر استعدادهای برجسته کشور به عنوان یکی از بهترین مظاهر و مؤثرترین مولفه اقتصاد مقاومتی و سوم توجه به پرهیز از رویکرد «حصار کشیدن دور خود و تاکید بر جنبه نفی» در اقتصاد مقاومتی است. بدان معنا که اقتصاد مقاومتی فقط جنبه نفی، حصار کشیدن دور خود و انجام کارهای تدافعی نیست.
نکته مهم دیگر مورد تاکید ایشان انجام تحقیق در زمینه اقتصاد مقاومتی است؛ همان چیزی که کشور به آن احتیاج دارد.
از سویی دیگر،‌ بند دوم سیاستهای اقتصاد مقاومتی ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری، بر پیشتازی اقتصاد دانش بنیان، پیاده‌سازی و اجرای نقشه جامع علمی کشور ، افزایش سهم تولید و صادرات محصولات و خدمات دانش بنیان و دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانش بنیان در منطقه تاکید می‌کند که می‌توان گفت خط مقدم اقتصاد مقاومتی است.
دکتر طیبی، رییس جهاد دانشگاهی به عنوان نهادی که اهداف خود را بر تحقق خودکفایی ملی، کمک به رشد و توسعه علمی و اقتصادی کشور بنا کرده است، به تبیین بخشی از ظرفیت‌های کشور برای کمک به رشد تولیدات ملی و بومی‌سازی محصولات وارداتی مورد نیاز و نیز چالش‌های پیش‌روی اقتصاد دانش بنیان به عنوان خط مقدم اقتصاد مقاومتی پرداخته است.