د)یگانگی و وحدت با جامعه:

یکی از مسائلی که موجب از میان رفتن سرمایه اجتماعی می شود جدایی مدیران از جامعه است که به صورت عارضۀ متفاوت بودن «ما» و «آن ها» جلوه می‌کند. در چنین حالتی مدیران خود را با دیگران متفاوت می بینند و بین خود و مراجعه کنندگان جدایی احساس می‌کنند. این نوع نگرش بر تصمیمات و رفتارهای مدیران اثرمنفی به جای می‌گذارد و اعتماد جامعه را از سازمان سلب می‌کند.برای ایجاد سرمایه اجتماعی مدیران باید بر این جدایی غلبه و نوعی بیگانگی و وحدت با دیگران احساس کنند.آن ها باید بدانند که کارکنان ،مراجعان،مشتریان،شهروندان و همسایگان «آن ها» نیستند.بلکه جزئی از ما به عنوان مدیر و وابسته و پیوسته به «ما» هستند.اگر آن ها آسیب ببینند ما همه آسیب خواهیم دید.اگر مدیران با شهروندان احساس یگانگی کنند،شهروندان متقابلا همان احساس را خواهند داشت و در پرتوآشتی و وحدت است که روابط مبتنی بر اعتماد و دوستی میان سازمان و جامعه ایجاد خواهد شد که همانا رکن اصلی سرمایه اجتماعی است. ( دکتر سید مهدی الوانی، ۱۳۸۸)

۲-۵ تعاریف سرمایه اجتماعی:

آنچه بر ابهامات فراوان تئوری سرمایه اجتماعی می افزاید،تعاریف متعدد در حوزه های گوناگون توسط افراد مختلف است.در جدول ۲-۱ زیر به برخی از این تعاریف اشاره شده است:

جدول۲-۱ مجموعه ای از تعاریف سرمایه اجتماعی که توسط بانک جهانی منتشر شده است. (Francis،۲۰۰۲)

پیر بوردیو:مجموع منابع بالقوه یا بالفعلی است که با عضویت در شبکه پایایی از روابط کم و بیش نهادینه شده از آشنایی یا شناخت متقابل به دست می‌آید.

رابرت پوتنام:اجزاء اصلی سازمان اجتماعی،مانند اعتماد،هنجارها و شبکه هایی که می‌توانند کارایی اجتماعی را با تسهیل کنش های هماهنگ،بهبود بخشند.

فافچمپسن:یک شبکه از پدیده اجتماعی مرتبط(به ویژه نقشی که روابط بین فردی،عضویت کلوب و شبکه های اجتماعی،در تبادل اجتماعی کارآمد بازی می‌کند.

فرانسیس فوکویاما:مجموعه معینی از هنجارها یا ارزش های غیر رسمی مشروط بر آنکه این هنجارها شامل ارزش های مثبت مانند صداقت،ادای تعهدات و ارتباطات دوجانبه باشد.فوکویاما،فرانسیس(۱۳۷۹)

جیمز کلمن: جنبه هایی از ساختار اجتماعی است که اعضاء از آن به عنوان منبعی برای رسیدن به منابع خود استفاده می‌کنند.

تعریف رایج سرمایه اجتماعی در جریان اصلی جامعه شناسی به ویژه در روایت کارکردگرایانه آن عبارت است از روابط دوجانبه،تعاملات و شبکه هایی که در میان ‌گروه‌های انسانی پدیدار شود و سطح اعتمادی که در میان گروه و جماعت خاصی،به عنوان پیامد تعهدات و هنجارهایی پیوسته با ساختار اجتماعی،یافت می شود.

به طور واضح ‌در مورد ابعاد سرمایه اجتماعی اتفاق نظر وجود ندارد.هریک از محققان طبقه بندی از سرمایه اجتماعی ارائه داده‌اند.

در پژوهش حاضر که از مدل سرمایه اجتماعی ناهاپیت و گوشال به شرح زیر استفاده شده است:

۲-۶ مدل پژوهش

بعد ساختاری

سرمایه اجتماعی:

ارتباط تعاملات

اجتماعی

ایجاد ارزش: مبادله بعد ارتباطی سرمایه اجتماعی:

نوآوری خدمات و ترکیب اعتماد

بعد شناختی سرمایه اجتماعی:

چشم انداز مشتری

مدل ناهاپیت و گوشال

ناهاپیت و گوشال در سال (۱۹۹۸)سه بعد را برای سرمایه اجتماعی در نظر گرفتند که عبارتند از : بعد شناختی،بعد ساختاری و بعد رابطه ای

۱-بعد شناختی سرمایه اجتماعی:این بعد در برگیرنده میزان اشتراک کارکنان درون یک شبکه اجتماعی در یک دیدگاه،یا درک مشترک میان آنان است و مانند بعد ارتباطی به ماهیت ارتباطات میان افراد در یک سازمان،می پردازد و موارد زیر را در بر می‌گیرد.(ناهاپیت و گوشال۱۹۹۸)

بعد شناختی از سرمایه اجتماعی به عنوان منابع فراهم کننده آرمان مشترک در میان بخش ها،تعریف شده است. ناهاپیت و گوشال (۱۹۹۸)

به عبارت دیگر این بعد به منابعی اطلاق می شود که برای گرو ه ها ،تفسیرها و تعابیر مشترک فراهم می‌کند.آن ها همچنین مطرح می‌کنند که معانی مشترک از قبیل ارزش ها و اهداف مشترک به واسطه مشارکت مستمر در فرایند معنابخشی به موازاتی که گروه ها درک مشترک به وجود می آورند،توسعه می‌یابد.( Krause،۲۰۰۷)

۲-بعد ساختاری سرمایه اجتماعی:این بعد به ارتباطات میان بازیگرانی اشاره دارد که به طور متوالی در حال تسهیم اطلاعات هستند.( ناهاپیت و گوشال (۱۹۹۸)استدلال نمودند که برخورداری از چنین اطلاعاتی منجر به ارتقاء توانایی سازمان در جذب (تحلیل)و تلفیق دانش می شود که این امر مزیت رقابتی را برای سازمان ایجاد می کند.

بعد ساختاری سرمایه اجتماعی شامل الگوی پیوندهای میان شبکه و ترکیب سازماندهی شبکه و تناسب سازمانی می شود( ناهاپیت و گوشال (۲۵۱،۱۹۹۸)

۳-بعد ارتباطی سرمایه اجتماعی:این بعد ماهیت روابط در یک سازمان را در بر می‌گیرد.به عبارت دیگر،بعد ارتباطی بر ماهیت و کیفیت ارتباطات در سازمان متمرکز می‌گردد.این بعد شامل اعتماد،هنجارها،تعهدات و هویت می شود. ( ناهاپیت و گوشال (۲۵۱،۱۹۹۸)

ناهاپیت و گوشال (۱۹۹۸) بیان می دارند که ترکیب و مبادله دانش در یک سازمان،در صورتی می‌تواند تسهیل گردد که افراد با هم در ارتباط هستند(سرمایه ساختاری)،واین روابط قوی و مثبت هستند(سرمایه رابطه ای)و توانایی درک و به کارگیری دانش در سازمان رادارند(سرمایه شناختی)

لازم به ذکر است که سه بعد شناختی ،ساختاری،ارتباطی خود به ریز مؤلفه‌ های زیر نیز تقسیم می‌شوند.

درونی (رابطه ای شناختی): اعتماد،هنجار،دین

بیرونی(ساختاری): شبکه،مشارکت،قانون

که در پژوهش حاضر علاوه بر تاثیر ابعاد درونی و بیرونی سرمایه اجتماعی بر تعهد سازمانی ،تاثیر ریز مؤلفه‌ های فوق بر ریز مؤلفه‌ های تعهد سازمانی نیز بررسی گردیده است.

۲-۷ابعاد سرمایه اجتماعی از نظر اندیشمندان مختلف

جدول ۲-۲ابعاد سرمایه اجتماعی از دیدگاه اندیشمندان مختلف

محققان

ابعاد

ناهاپیت و گوشال

ساختاری،رابطه ای و شناختی

لاک لی

کیفیت و شبکه های ساختاری

لیناو وان بورن

وابستگی و اعتماد

پوتنام

اعتماد،نرم ها و پیوندهای شبکه ای

پورتز

نرم ها

کلمن

تعهدات،کانال های اطلاعاتی،اعتماد،هنجارها و تصدیق های مؤثر

اسلام و همکاران

ساختاری،شناختی،افقی و عمودی

گروه مطالعاتی کندی

اعتماد،مشارکت سیاسی ،مشارکت و رهبری مدنی،پیوندهای اجتماعی غیر رسمی،بخشش و روحیه داوطلبی،مشارکت مذهبی،عدالت در مشارکت مدنی، تنوع در معاشرت و دوستی (رحمان سرشت،حسین ،۱۳۸۶)

۲-۸عناصر کلیدی سرمایه اجتماعی