«در خصوص دعوای ایمان (خواهان) به طرفیت رضا و فریبا (خواندگان) و به خواسته الزام خواندگان به جبران خسارت و ضرر و زیان مادی و معنوی به مبلغ بیست میلیون ریال معادل دو میلیون تومان نظر به اینکه خواندگان به حکایت پرونده کیفری ۷۴/۷۲ مورد استناد ۱۸/۷۲ اجرای احکام به اتهام عمل نامشروع غیر از زنا، رضا فرزند موسی به ۷۴ ضربه شلاق و سه ماه اقامت اجباری در شهرستان بندرعباس و فریبا فرزند علی به تحمل ۴۱ ضربه شلاق محکوم شده‌اند و حکم صادره قطعیت یافته و به مرحله اجراء در آمده است و نظر به اینکه آقایان هیئت کارشناسان حسب نظریه مورخه ۱۴/۲/۱۳۷۳ که مرکب از آقایان:

غلامرضا پزشک قانونی سراب و غفور لیسانسیه روان شناسی و میکائیل لیسانسیه جامعه شناسی پس از ملاحظه و مطالعه محتویات پرونده و مشاهده وضعیت ظاهری و جسمی و روانی طرفین دعوی پس از مشاوره با یکدیگر کل خسارات وارده به خواهان (ایمان) را از حیث مادی و معنوی علی الخصوص توجهاً به هتک حیثیت و شئونات اجتماعی و فرهنگی ایشان به مبلغ پنج میلیون ریال معادل نیم میلیون تومان تعیین و برآورد کرده‌اند.لذا دادگاه توجهاً به مراتب فوق ونظریه آقایان کارشناسان، خواندگان را به پرداخت مبلغ نیم میلیون تومان از حیث ضرر و زیان مادی و معنوی وارده از طرف خواندگان به خواهان در حق خواهان دعوی محکوم می‌کند.»

۷- بدواً در تاریخ ۲۱/۶/۱۳۳۸ وکلای خواهان بطرفیت شرکت خوانده بخواسته هفت میلیون و نیم ریال بابت خسارت مادی و معنوی دادخواست به دادگاه های شهرستان تهران تقدیم وبه استناد:

۱- ‌شکواییه وکیل شرکت خوانده

۲ – آگهی‌های منتشره ‌در اطلاعات و کیهان و پست تهران حاکی از اعلام کلاهبرداری خواهان

۳- نامه نخست وزیری

۴- مشروحه روزنامه پست تهران

۵- نامه دیگر نخست وزیری

۶- مشروحه شرکت خوانده به وزیر دارایی

۷ – نامه وزارت دارایی به وزارت دادگستری

۸ – نامه وزارت بازرگانی به وزارت دادگستری

۹ – نامه وکیل شرکت خوانده به دادستان کل

۱۰- صورت مجلس تحقیقات بازپرسی و صدور قرار وجه الضمان به مبلغ ۱۰ میلیون ریال علیه خواهان

۱۱- دادخواست وکیل شرکت به دادگاه کیفری دائر به مطالبه ده هزار دلار بابت خسارت نقدی

۱۲- دادنامه صادره از شعبه چهارم استان مرکز دائر به برائت خواهان از جرم منتسب

۱۳- ترجمه وکالتنامه دکترکارل هرمان زیبل نماینده شرکت خوانده

۱۴- برگ وکالتنامه که نماینده سابق به منظور تعقیب پرونده کیفری به بازپرسی داده

۱۵- برگ وکالتنامه نماینده جدید شرکت خوانده بنام دکتر هلموت گشوند

۱۶ – محتویات پرونده کیفری شعبه ۴ استان

۱۷ – وکالتنامه به تفویض خواهان تقاضای رسیدگی و صدور حکم کرده بدین توضیح که:

در سال ۱۳۳۲ موکل با دو نفر دیگر شرکتی به نامه ایمپکسپورت با مسئولیت محدود تأسیس و خود مدیریت آن را عهده دار بوده و به یکی از شرکای برای اداره امور شرکت وکالت داده و شرکت به شرکت اشتال اوینسون در آلمان سفارش خرید تیرآهن و غیر داده و در ظرف دو سال متجاوز از نهصد فقره معامله تیرآهن با شرکت مذبور انجام شده که اموال خریداری شده پس از حمل به ایران برای قیمت، برات نود روزه از تاریخ دیدار برای شرکت موکل می‌فرستادند شرکت هم قبولی می‌نوشت چون به علت رکود بازار جنس فروش نمی‌رفت با توافق شرکت خوانده دو سه دفعه مقادیری از بروات تمدید و تجدید گردید و با اینکه قرار بود ۱۰۳ فقره برات قبولی نوشته شود و تجدید گردد، شرکت خوانده مبادرت به طرح شکایت جزائی در دادسرای تهران کرد و موکل را که از تجار محترم است خائن و دزد و کلاهبردار معرفی نمود و مراتب را در جراید اعلام داشت و موکل تحت تعقیب قرار گرفت و منتهی به صدور قرار مجرمیت موکل شد و کیفرخواست تنظیم و به دادگاه رفت و ضمناً به طرح دعوای حقوقی نیز اقدام و دادخواستی به مبلغ ده هزار دلار هم به عنوان شاکی خصوصی تقدیم داشت که مالاً شکایت جزائی در شعبه۴ استیناف منتهی به صدور حکم برائت گردید. چون در نتیجه شکایت جزائی آبرو و حیثیت تجاری موکل را جریحه دار کرده به طرح این دعوای مباردت و صدور حکم نسبت به اصل خواسته که یک میلیون ریال آن بابت مخارج پرداخت حق الوکاله دفاع از پرونده کیفری و یک میلیون و پانصد هزار ریال بابت ضرر و زیان مادی ناشی از طرح دعوای جزائی و صدوربرگ جلب که موکل را از کار خود باز داشته و پنج میلیون ریال بابت ضرر معنوی است که از لحاظ کسر حیثیت و اعتبار شخص موکل به او واردشده و خسارت تأخیر تادیه هم از تاریخ دادخواست مورد مطالبه است.

دادگاه پس از رسیدگی و استماع بیانات وکلای طرفین و دفاع وکلای خوانده مبنی بر اینکه چون طبق صورت جلسه مورخ ۱۹ مهر ۱۳۳۵ موجود در پرونده کیفری شماره ۱۲-۶۱۹/۳۳۵ دادگاه جنحه مدعی به اتفاق متهمین پرونده در قبال استرداد شکایت جزائی از طرف دکتر زیبل وکیل تام الاختیار شرکت اشتال اوینسون صریحاً اظهار ‌داشته‌اند که اینجانبان نیز از دعاوئی که بعدها به عنوان مفتری ممکن است نسبت به شرکت یا دکتر زیبل پیدا کنیم بدین وسیله صرفنظر نموده و از خود حق طرح دعای مذبور را سلب می نمائیم لذا دعوی بی اساس مذبور قابل طرح نیست چه مدعی این حق را قبلا از خود سلب ‌کرده‌است. وکلای مدعی استرداد دعوی را منحصراً به دعوی کیفری متوجه دانسته اظهار داشتند طرح دعوی حقوقی برای مطالبه زیان‌های وارده ازدعوای جزائی بلااشکال است.

دادگاه ضمن رسیدگی برای تشخیص مبلغ ضرر و زیان با صدور قرار ارجاع امر به کارشناس موضوع را به کارشناس ارجاع و پس از وصول نظر کارشناس دادگاه مستنداً به نظر کارشناس دفاعیات شرکت اشتال اوینسون را وارد ندیده و خوانده را به پرداخت ۳۳۳۳۴۹۵ ریال بابت خسارت معنوی وحق الوکاله ‌در وجه خواهان به انضمام مبالغی بابت خسارت دادرسی و حق الوکاله آن مرحله محکوم کرده و نسبت به مازاد آن مدعی را محکوم به بیحقی کرده خسارت تأخیر تأدیه را هم به شرح دادنامه جداگانه رد ‌کرده‌است.

۲-۱-۷- تقویم ضرر و زیان معنوی به مادی در اسناد تجاری

در خصوص اسناد تجاری نیز قانون‌گذار تحت شرایطی صدور حکم به جبران خسارت معنوی را پذیرفته است و دادگاه‌ها نیز به آن رأی داده‌اند.

دادگاه کیفری یک استان در رأی شماره۴۲۱٫٫٫٫٫٫ پس از احراز جرم انتسابی صدور چک بلامحل، با استناد به ماده ۱۳ قانون صدور چک، علاوه بر محکوم نمودن صادر کننده چک به تحمل مجازات حبس و جزای نقدی و پرداخت وجه چک به شاکی خصوصی، او را به یک چهارم وجه همان چک (هفده میلیون و پانصد هزار تومان) به عنوان خسارت معنوی در حق دارنده چک محکوم نمود.(کریمیان، بی تا، ص ۱۵۱)

پس بدین ترتیب در رویه قضایی نیز در خصوص اسناد تجاری حکم به جبران ضرر و زیان معنوی به صورت مادی پذیرفته شده هر چند شدت و حدت پذیرش آن به نسبت سایر موارد در رویه قضایی کمرنگ­تر است.

۲-۱-۸- جبران غیر مادی خسارت معنوی