نتایج آماری t مستقل نشان داد که بین میزان ضربان قلب استراحت بیماران MS در دو گروه آزمایش و گواه تفاوت معناداری در پیش آزمون وجود ندارد (۷۸/۰p=)؛ همچنین، برای این فرضیه از آزمون t همبسته استفاده شد که بین میانگین پیش­آزمون و پس­آزمون ضربان قلب استراحت آزمودنی­های گروه آزمایش کاهش معنی­داری مشاهده شد (۰۰/۰p=)؛ به علاوه، نشان داده شد که میزان ضربان قلب استراحت بیماران MSدر پس­آزمون دو گروه آزمایش و گواه تفاوت وجود دارد؛ اما، معنادار نبود (۲۷/۰p=)؛ بنابراین، فرضیه صفر رد می­ شود.

نمودار۴-۱۰- میانگین ضربان قلب استراحت (beats/ min) در دو گروه آزمایش و گواه.
* تفاوت معنی­داری بین پیش­آزمون و پس­آزمون (۰۵/۰p≤).
۴-۳-۱-۳-۳- فرضیه صفر (H0): “تمرین هوازی بر ضربان قلب در حین راه رفتن بیماران مبتلا به MS تاثیر معنی­دار ندارد.”
نتایج آماری t مستقل نشان داد که بین میزان ضربان قلب در حین راه رفتن بیماران MS در دو گروه آزمایش و گواه تفاوت معناداری در پیش آزمون وجود ندارد (۹۵/۰p=)؛ همچنین، برای این فرضیه از آزمون t همبسته استفاده شد که بین میانگین پیش­آزمون و پس­آزمون ضربان قلب در حین راه رفتن آزمودنی­های گروه آزمایش کاهش معنی­داری مشاهده شد (۰۰/۰p=)؛ به علاوه، نشان داده شد که میزان ضربان قلب در حین راه رفتن بیماران MSدر پس­آزمون دو گروه آزمایش و گواه تفاوت معنادار وجود دارد (۰۰/۰p=)؛ بنابراین، فرضیه صفر رد می­ شود.
نمودار۴-۱۱- میانگین ضربان قلب در حین راه رفتن (beats/ min) در دو گروه آزمایش و گواه.
* تفاوت معنی­داری بین پیش­آزمون و پس­آزمون (۰۵/۰p≤).
۴-۳-۱-۳-۴- فرضیه صفر (H0): “تمرین هوازی بر تفاوت ضربان قلب در حین راه رفتن و استراحت بیماران مبتلا به MS تاثیر معنی­دار ندارد.”
نتایج آماری t مستقل نشان داد که بین میزان تفاوت ضربان قلب در حین راه رفتن و استراحت بیماران MS در دو گروه آزمایش و گواه تفاوت معناداری در پیش آزمون وجود ندارد (۶۳/۰p=)؛ همچنین، برای این فرضیه از آزمون t همبسته استفاده شد که بین میانگین پیش­آزمون و پس­آزمون تفاوت ضربان قلب در حین راه رفتن و استراحت آزمودنی­های گروه آزمایش کاهش مشاهده شد (۲۵/۰p=)؛ اما، معنی­دار نبود. به علاوه، نشان داده شد که تفاوت ضربان قلب در حین راه رفتن و استراحت بیماران MSدر پس­آزمون دو گروه آزمایش و گواه تفاوت معنادار مشاهده نشد (۹۱/۰p=)؛ بنابراین، فرضیه صفر پذیرفته می­ شود.
نمودار۴-۱۲- میانگین تفاوت ضربان قلب در حین راه رفتن و استراحت (beats/ min) در دو گروه آزمایش و گواه.
* تفاوت معنی­داری بین پیش­آزمون و پس­آزمون (۰۵/۰p≤).
۴-۳-۱-۳-۵- فرضیه صفر (H0): “تمرین هوازی بر شاخص هزینه فیزیولوژیکی بیماران مبتلا به MS تاثیر معنی­دار ندارد.”
نتایج آماری t مستقل نشان داد که بین میزان شاخص هزینه فیزیولوژیکی بیماران MS در دو گروه آزمایش و گواه تفاوت معناداری در پیش آزمون وجود ندارد (۳۶/۰p=)؛ همچنین، برای این فرضیه از آزمون t همبسته استفاده شد که بین میانگین پیش­آزمون و پس­آزمون شاخص هزینه فیزیولوژیکی آزمودنی­های گروه آزمایش کاهش معنی­داری مشاهده شد (۰۱/۰p=)؛ به علاوه، نشان داده شد که شاخص هزینه فیزیولوژیکی بیماران MSدر پس­آزمون دو گروه آزمایش و گواه تفاوت معنادار وجود دارد (۰۲/۰p=)؛ بنابراین، فرضیه صفر رد می­ شود.
نمودار۴-۱۳- میانگین شاخص هزینه فیزیولوژیکی (beats/m) در دو گروه آزمایش و گواه.
* تفاوت معنی­داری بین پیش­آزمون و پس­آزمون (۰۵/۰p≤).
۴-۳-۱-۴- فرضیه چهارم
فرضیه صفر (H0): “تمرین هوازی بر ظرفیت­های عملکردی بیماران مبتلا به MS تاثیر معنی­دار ندارد.”
۴-۳-۱-۴-۱- فرضیه صفر (H0): “تمرین هوازی بر زمان ده متر راه رفتن بیماران مبتلا به MS تاثیر معنی­دار ندارد.”
نتایج آماری t مستقل نشان داد که بین میزان زمان ده متر راه رفتن بیماران MS در دو گروه آزمایش و گواه تفاوت معناداری در پیش آزمون وجود ندارد (۵۳/۰p=)؛ همچنین، برای این فرضیه از آزمون t همبسته استفاده شد که بین میانگین پیش­آزمون و پس­آزمون زمان ده متر راه رفتن آزمودنی­های گروه آزمایش کاهش معنی­داری مشاهده شد (۰۰/۰p=)؛ به علاوه، نشان داده شد که زمان ده متر راه رفتن بیماران MSدر پس­آزمون دو گروه آزمایش و گواه تفاوت معنادار وجود دارد (۰۱/۰p=)؛ بنابراین، فرضیه صفر رد می­ شود.
نمودار۴-۱۴- میانگین زمان ده متر راه رفتن (m/s) در دو گروه آزمایش و گواه.
* تفاوت معنی­داری بین پیش­آزمون و پس­آزمون (۰۵/۰p≤).
۴-۳-۱-۴-۲- فرضیه صفر (H0): “تمرین هوازی بر شش دقیقه راه رفتن بیماران مبتلا به MS تاثیر معنی­دار ندارد.”
نتایج آماری t مستقل نشان داد که بین میزان شش دقیقه راه رفتن بیماران MS در دو گروه آزمایش و گواه تفاوت معناداری در پیش آزمون وجود ندارد (۳۷/۰p=)؛ همچنین، برای این فرضیه از آزمون t همبسته استفاده شد که بین میانگین پیش­آزمون و پس­آزمون شش دقیقه راه رفتن آزمودنی­های گروه آزمایش کاهش معنی­داری مشاهده شد (۰۰/۰p=)؛ به علاوه، نشان داده شد که شش دقیقه راه رفتن بیماران MSدر پس­آزمون دو گروه آزمایش و گواه تفاوت معنادار وجود دارد (۰۰/۰p=)؛ بنابراین، فرضیه صفر رد می­ شود.
نمودار۴-۱۵- میانگین شش دقیقه راه رفتن (m/ min) در دو گروه آزمایش و گواه.
* تفاوت معنی­داری بین پیش­آزمون و پس­آزمون (۰۵/۰p≤).
۴-۳-۱-۴-۳- فرضیه صفر (H0): “تمرین هوازی بر زمان تست برخاستن و رفتن بیماران مبتلا به MS تاثیر معنی­دار ندارد.”
نتایج آماری t مستقل نشان داد که بین میزان زمان تست برخاستن و رفتن بیماران MS در دو گروه آزمایش و گواه تفاوت معناداری در پیش آزمون وجود ندارد (۷۳/۰p=)؛ همچنین، برای این فرضیه از آزمون t همبسته استفاده شد که بین میانگین پیش­آزمون و پس­آزمون زمان تست برخاستن و رفتن آزمودنی­های گروه آزمایش کاهش معنی­داری مشاهده شد (۰۰/۰p=)؛ به علاوه، نشان داده شد که تست برخاستن و رفتن زمان­بندی شده بیماران MSدر پس­آزمون دو گروه آزمایش و گواه تفاوت معنادار وجود دارد (۰۱/۰p=)؛ بنابراین، فرضیه صفر رد می­ شود.
نمودار۴-۱۶- میانگین تست برخاستن و رفتن زمان­بندی شده (m/ min) در دو گروه آزمایش و گواه.
* تفاوت معنی­داری بین پیش­آزمون و پس­آزمون (۰۵/۰p≤).
۴-۳-۱-۴-۴- فرضیه صفر (H0): “تمرین هوازی بر حداکثر اکسیژن مصرفی بیماران مبتلا به MS تاثیر معنی­دار ندارد.”
نتایج آماری t مستقل نشان داد که بین میزان حداکثر اکسیژن مصرفی بیماران MS در دو گروه آزمایش و گواه تفاوت معناداری در پیش آزمون وجود ندارد (۰۸/۰P=)؛ همچنین، برای این فرضیه از آزمون t همبسته استفاده شد که بین میانگین پیش­آزمون و پس­آزمون حداکثر اکسیژن مصرفی آزمودنی­های گروه آزمایش افزایش معنی­داری مشاهده شد (۰۰/۰P=)؛ به علاوه، نشان داده شد که حداکثر اکسیژن مصرفی بیماران MSدر پس­آزمون دو گروه آزمایش و گواه تفاوت معنادار وجود دارد (۰۰/۰P=)؛ بنابراین، فرضیه صفر رد می­ شود.
نمودار۴-۱۷- میانگین حداکثر اکسیژن مصرفی (m/ min) در دو گروه آزمایش و گواه.
* تفاوت معنی­داری بین پیش­آزمون و پس­آزمون (۰۵/۰p≤).
۴-۳-۱-۵- فرضیه پنجم
۴-۳-۱-۵-۱- فرضیه صفر (H0): “تمرین هوازی بر درصد چربی بدن بیماران مبتلا به MS تاثیر معنی­دار ندارد.”
نتایج آماری t مستقل نشان داد که بین میزان درصد چربی بدن بیماران MS در دو گروه آزمایش و گواه تفاوت معناداری در پیش آزمون وجود ندارد (۹۸/۰p=)؛ همچنین، برای این فرضیه از آزمون t همبسته استفاده شد که بین میانگین پیش­آزمون و پس­آزمون درصد چربی بدن آزمودنی­های گروه آزمایش کاهش معنی­داری مشاهده شد (۰۰/۰p=)؛ به علاوه، نشان داده شد که درصد چربی بدن بیماران MSدر پس­آزمون دو گروه آزمایش و گواه تفاوت معنادار وجود دارد (۰۰/۰p=)؛ بنابراین، فرضیه صفر رد می­ شود.
نمودار۴-۱۸- میانگین درصد چربی بدن (درصد) در دو گروه آزمایش و گواه.
* تفاوت معنی­داری بین پیش­آزمون و پس­آزمون (۰۵/۰p≤).
فصل پنجم
خلاصه، بحث و نتیجه ­گیری
۵-۱- مقدمه
این فصل به بحث و بررسی در مورد یافته­های پژوهش می ­پردازد. در ابتدای فصل خلاصه پژوهش گزارش شده، سپس نتایج پژوهش بحث و بررسی خواهد شد. در انتها نیز پیشنهاداتی بر­گرفته از پژوهش و همچنین پیشنهاداتی برای تحقیقات آینده بیان خواهد شد.
۵-۲- خلاصه پژوهش
مولتیپل اسکلروز (MS) یک بیماری مزمن دمیلیناسیون سیستم اعصاب مرکزی و غیر قابل علاج است که عوارض و مشکلات فراوانی برای بیماران مبتلا ایجاد نموده و آن­ها را به سوی ناتوانی حرکتی سوق می­دهد. در چند دهه اخیر شیوعMS افزایش یافته است. این بیماری یک بیماری مزمن که به صورت شایع در بالغین جوان دیده می­ شود. حوزه تحقیقاتی علوم ورزشی به عنوان یکی از متولیان سلامت و بهداشت جامعه، با توجه به توسعه و پیشرفتی که پیدا کرده است. امروزه همگام با علوم دیگر در یافتن روش­های درمانی برای بهبود اختلالات ناشی از بیماری­ها و آسیب­های ورزشی و بهبود وضعیت سلامتی افراد جامعه می­ کوشد. با توجه به اهمیت درمان­های تکمیلی، در این پژوهش به بررسی اثربخشی تمرین هوازی بر روی برخی عوامل خطرزای بیماری شریان کرونری، ظرفیت­های عملکردی و درصد چربی بدن بیماران مبتلا به MS پرداخته شد. آزمونی­های این پژوهش ۱۵ نفر زن مبتلا به MS بودند که پس از دارا بودن شرایط و تمایل جهت شرکت در پژوهش به­ طور تصادفی در دو گروه گواه و آزمایش جای گرفتند. از نمونه­های خونی، تست­های عمکلردی (شش دقیقه راه رفتن، ده متر راه رفتن، زمان تست برخاستن و رفتن، تست پله کالج کونیز)، شاخص هزینه فیزیولوژیکی و کالیپر به ترتیب جهت اندازه ­گیری فاکتورهای خطرزای بیماری شریان کرونری (کلسترول، LDL، HDL و تری­گلیسرید)، ظرفیت­های عملکردی (استقامت راه رفتن، سرعت راه رفتن، تعادل، حداکثر اکسیژن مصرفی)، میزان هزینه فیزیولوژیکی و میزان درصد چربی بدن آزمودنی­های دو گروه استفاده شد.
در ابتدا آزمودنی­های دو گروه جهت ارزیابی در پیش­آزمون تست­ها را انجام دادند. سپس گروه آزمایش پروتکل تمرینی را به مدت ۸ هفته، هفته­ای ۳ جلسه که شامل تمرینات هوازی روی تردمیل را اجرا کردند. پس از اتمام پروتکل تمرینی آزمودنی­های دو گروه جهت ارزیابی در پس­آزمون تست­های مورد نظر را انجام دادند. این پژوهش به صورت نیمه تجربی صورت گرفت و از طرح پیش­آزمون و پس­آزمون در آن استفاده شده است. کلیه اطلاعات و داده ­های خام بدست آمده از آزمودنی­ها و نیز فردی آزمودنی­ها توسط نرم­افزار ۱۹SPSS تجزیه و تحلیل قرار گرفت. حداقل سطح معنی­داری نیز ۰۵/۰ ≥α در نظر گرفته شده و آزمون­های آماری که از آن استفاده شد، آزمون t همبسته و t مستقل برای مقایسه نتایج قبل و بعد درمان بین گروهی و درون گروهی بوده است. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل نهایی به شرح زیر می­باشد. بین میانگین متغیرهای خونی، فشار خون، ظرفیت­های عملکردی، شاخص هزینه فیزیولوژیکی و درصد چربی بدن گروه گواه در پیش­آزمون و پس­آزمون تفاوت معنی­داری وجود نداشت. انجام برنامه تمرین هوازی منتخب تاثیر مثبت و معنی­داری بر برخی عوامل خطرزای بیماری شریان کرونری (کلسترول، LDL، HDL و تری­گلیسرید)، فشار خون (سیستولیک و دیاستولیک)، ظرفیت­های عملکردی (استقامت راه رفتن، سرعت راه رفتن، تعادل و حداکثر اکسیژن مصرفی)، شاخص هزینه فیزیولوژیکی، درصد چربی بدن گروه آزمایش داشته است. بین میانگین دو گروه گواه و آزمایش از لحاظ متغیرهای بیماری شریان کرونری (کلسترول، LDL، HDL و تری­گلیسرید)، فشار خون (سیستولیک و دیاستولیک)، ظرفیت­های عملکردی (استقامت راه رفتن، سرعت راه رفتن، تعادل و حداکثر اکسیژن مصرفی)، شاخص هزینه فیزیولوژیکی، درصد چربی بدن در پیش­آزمون، تفاوت معنی­داری وجود نداشت؛ اما، در همه موارد ذکر شده در پس­آزمون تفاوت معنی­داری وجود داشت.
۵-۳- بحث