در زمینه هویت ملی در کتاب های درسی پژوهش های زیادی انجام گرفته است.
پژوهشی با عنوان هویت ملی در کتاب های درسی آموزش وپرورش دوره متوسطه؛ هدف این پژوهش بررسی جایگاه هویت ملی وحوزه تمدنی ایران در برخی از کتاب های درسی رشته های علوم انسانی، تجربی وریاضی در مقطع متوسطه. این پژوهش با تحلیل وبررسی شانزده جلد از کتاب های درسی تاریخ،جامعه شناسی، زبان وادبیات فارسی کلیه رشته ها در مقطع متوسطه عناصرومصادیق هویت ملی شامل چهار عنصر اصلی فرهنگ، دین ومذهب، تاریخ وقلمرو سیاسی- جغرافیایی است.یافته های این پزوهش نشان می دهد که مولفان کتاب های درسی وبرنامه ریزان آموزش وپرورش در انعکاس مفاهیم ومصادیق هویت ساز وبحث نظری هویت در کتاب های یاد شده عملکرد مناسبی داشته اند اما در حوزه تمدن ایرانی عملکرد آنها نسبتا ضعیف است روش تحقیق که در این پژوهش به کار گرفته شده ،تحلیل محتوا مبتنی بر ارائه آمار وارقام است (فتحی،۸۵).
در تحقیقی دیگر با عنوان نقش فعالیت های فرهنگی مدارس در شکل دهی به هویت ملی دانش آموزان به این نتایج دست یافت .۱- توجه به ارزش های ملی ومذهبی، بالاترین فراوانی را در آثار دانش آموزی وبازدید ها به خود اختصاص داده است .۲- هنجارهای مذهبی مانند اعیاد اسلامی وملی مانند جشن پیروزی انقلاب اسلامی مورد توجه مربیان بوده است اما در مورد هنجارهای ملی مانند عید نوروز، رسم شب یلدا ودیگر هنجارهای مرسوم فعالیت خاصی انجام نشده است.۴- توجه به نمادهای ملی در آثار دانش آموزان مشاهده نشده است ۵- جغرافیای ایران در ردیف یکی از مقوله های هویت بخش ایرانیان ،توجه مربیان را کمتر به خود معطوف کرده است .۶- توجه به میراث فرهنگی در مدارس بیشتر در قالب بازدید ها تجلی یافته اما در دیگر فعالیت های پرورشی مدارس هنوز جایگاه خود را نیافته است(ملا صادقی،۱۳۷۸).
پژوهش دیگر جایگاه هویت ملی در کتب درسی آموزش وپرورش (کتاب تاریخ دوره دبیرستان) هدف از این پژوهش این است که کتابهای تاریخ دبیرستان تا چه حد محتوای لازم را برای شناساندن وتقویت هویت ملی ایرانیان را دارد. روش تحقیق به کار گرفته شده، توصیفی، ابزارگرداوری اطلاعات،کتابخانه ای وشیوه آزمون فرضیه از نوع کیفی است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که گرایش به تقویت هویت ملی در کتب تاریخ دبیرستان ضعیف وخنثی است (لطفی،۱۳۸۷).

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

پژوهش دیگری تحت عنوان جایگاه نمادهای هویت ملی در کتاب های درسی ادبیات فارسی وتاریخ دوره متوسطه(رشته علوم انسانی) که با هدف بررسی نماد های هویت ملی انجام شده، نتایجی که بدست آمده نشان می دهد که آموزش هویت ملی در کتاب های درسی مورد نظر گذرا وناقص بوده ودر میان دروس، صفحات وتصاویر این کتاب ها به نمادهای هویت ملی توجه متعادلی نشده است (صادق زاده ومنادی،۱۳۸۵).
پژوهش دیگربا عنوان بررسی میزان توجه به مولفه های هویت ملی در کتاب های درسی دوره آموزش ابتدایی. نتیجه نشان می دهد در کتاب های دوره ابتدایی به نمادهای ملی توجهی نشده است وکتاب های درسی دوره ابتدایی نمی توانند نقش چندان موثری در شکل گیری وتحکیم مولفه های اسطوره ای ونمادین هویت ملی، که یکی از ابعاد مهم شخصیت ورشد همه جانبه فردی واجتماعی دانش آموزان است،داشته باشند(صالحی وشکیباییان،۱۳۸۶).
پژوهش دیگردر این زمینه تحت عنوان بررسی میزان برخورداری کتب فارسی، تاریخ وتعلیمات اجتماعی دوره راهنمایی تحصیلی از مولفه های هویت ملی.مساله کلی پژوهش عبارت است از چگونگی پرداختن کتب تعلیمات اجتماعی،تاریخ وفارسی دوره راهنمایی به مقوله هویت ملی ونیز شناسایی کاستی ها وآسیب پذیری های هر کدام از آنها در متون درسی برای انجام پژوهش از روش تحلیل محتوا استفاده شده است.
دراین پژوهش، یازده مقوله شناسایی شدند.که عبارت اند از بعد دینی، بعد سیاسی، ارزش های ملی،هنجارهای ملی، میراث فرهنگی، اسطوره های ملی، نمادهای ملی، ویژگی های جغرافیایی، خرده فرهنگ های قومی، افتخارات ملی و تعاملات بین المللی
در مجموع، یافته های به دست آمده از پژوهش حاضر دلالت بر آن دارد که در کتب نام برده، به برخی از مولفه های مربوط به پدیده هویت ملی در حد نسبتا مناسبی پرداخته شده است. که این مولفه ها عبارت اند از: بعد دینی و بعد سیاسی. این در حالی است که برخی دیگر از ابعاد هویت ملی شدیدا مورد غفلت قرار گرفته اند. ابعاد مذکور به ترتیب عبارت اند از: هنجارهای ملی، اسطوره های ملی، خرده فرهنگ های قومی، نمادهای ملی و تعاملات بین المللی (شمشیری ونوشادی،۱۳۸۷).
پژوهش دیگر با عنوان تبلور هویت ملی در کتب درسی بررسی محتوایی کتاب فارسی دوره ابتدایی این پژوهش با بهره گرفتن از روش تحلیل محتوا، میزان فراوانی واژه ها، تصاویر، شعرها، داستان ها و نثرهای کتاب فارسی پنج سال دوره ابتدایی را بررسی کرده، میزان ارتباط آنها را با مولفه های بیانگرِ هویت ملی ایرانیان از بعد ایرانی بودن مورد سنجش و مقایسه قرار داده. نتایج نشان داد که میزان توجه به مقوله های هویت ملی مورد بحث در کتاب های بررسی شده، در حدود ۷% کل محتوای کتاب ها بوده است که بخش ناچیزی را تشکیل می دهد. بر اساس نتایج به دست آمده، پیشنهادهایی در جهت تقویت باورهای ملی از طریق کتاب های درسی ارائه ش (منصوری وفریدونی،۱۳۸۸ ). . پژوهشی دیگری که تحت عنوان تحول هویت ملی دانش آموزان دختر دوره های تحصیلی ابتدایی،راهنمایی ومتوسطه شهر تهران.هدف این پژوهش بررسی وجود یا عدم وجود احساس تعلق به هویت ملی در دانش آموزان دختر دوره های مختلف تحصیلی شهر تهران است.روش تحقیق از نوع پس رویدادی بوده وبا استفاده از پرسشنامه،نظرات آزمودنی های پژوهش که ۲۴۰ نفراز دانش آموزان دختر سه دوره تحصیلی می باشند،جمع آوری شده واز طریق روش های آماری مجذور کای کروسکال وویلکاکسون مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایجی که بدست آمده وجود احساس تعلق به هویت ملی در دوره های تحصیلی ابتدایی،راهنمایی ،متوسطه تایید نگردیده. رابطه معناداری بین دوره های تحصیلی وتعلق به هویت ملی مشاهده نگردیده ومتعاقبا تاثیر نظام آموزشی بر شکل دهی هویت ملی مورد تایید قرار نگرفته. نتیجه تحقیق نشان داده است که حس تعلق وعدم وجود حس تعلق به هویت ملی از ابتدایی به راهنمایی از راهنمایی به متوسطه مبیاشد (طالبی،۱۳۷۸).
پژوش دیگر با عنوان تحلیل محتوای کتاب های درسی مقاطع ابتدایی، راهنمایی وسال اول آموزش عمومی متوسطه از منظر ارزشهای دینی ملی ودفاع مقدس در این پژوهش ۸۰ عنوان از کتاب ها شامل ۳۱ کتاب ابتدایی ۳۷ کتاب راهنمایی و۱۲ کتاب پایه اول متوسطه بررسی شده اند بر اساس نتایج این پژوهش در میان ارزش های ارائه شده در کتاب های درسی بررسی شده ۶۸آ۸۶ درصد ارزش ها، شامل ارزش های دینی ۰۷آ۱۱درصد ارزش های ملی و۲۵آ۲ درصد ارزش های دفاع مقدس را شامل می شود(ثباتی،۱۳۸۳).
در پژوهش هایی که پیرامون این مساله صورت گرفته تحت عنوان بررسی چگونگی نگرش دانش آموزان دبیرستانی وپیش دانشگاهی ایران به جهانی شدن وتاثیر آن بر ارزشها وهویت دینی وملی آنان در این تحقیق که از نوع پیمایشی وتحلیلهای همبستگی وعلی- مقایسه ای است، با بررسی یک نمونه ۴۲۹۲ نفری از دانش آموزان پسر ودختر دبیرستانی وپیش دانشگاهی در شش استان مرکز ،شمال ،جنوب، شرق وغرب کشور، پنج هدف اساسی را در مورد سه نوع نگرش منفعل ،مخالف وفعال به دید جهانی شدن در میان دانش آموزان نوجوان وتاثیر هر نگرش را بر هویت دینی وملی آنان با طرح پنج سوال اصلی وشش سوال فرعی. یافته های پژوهشی نشان می دهد ک چگونگی نگرش نوجوانان دانش آموز به پدیده جهانی شدن وجهانی سازی بر نظام ارزشی وهویت دینی وملی آنان تاثیر می گذارد واگر بتوانیم نگرش فعال ومنطقی به مسائل جهانی را در آنان تقویت کنیم، روحیه دینداری وایران دوستی وارزشهای متعالی نیز در آنان تقویت خواهد شد. در عین حال نگرش به پدید جهانی شدن وهویت دینی وملی ونظام ارزشی دانش آموزان دبیرستانی وپیش دانشگاهی دارای تاثیر وتاثر متقابل با یکدیگر است وتقویت هر یک ازدو سوی این معادله باعث تقویت طرف دیگر خواد شد(لطف آبادی،۸۳).
پژوهشی که پیرامون این مساله با هدف بررسی تاثیر فناوری نوین ارتباطی اینترنت(چت) بر هویت دانش آموزان دختر دوره متوسط شهر تهران است.جامعه مورد مطالعه شامل کلیه دانش آموزان دختر متوسطه شهر تهران در سال تحصیلی ۸۷-۸۸ است که بر اساس آمار موجود قریب به ۱۰۵۱۳۲ نفر هستند .جهت جمع آوری دادها از روش نمونه گیری چند مرحله ای استفاد شده به علت شیوع کمتر وابستگی به اینترنت وچت وآزمون ها بر روی ۸۰۰ نفر دانش آموز دختر دوره متوسطه شر تهران انجام شده؛ واز بین افراد وابسته وغیر وابسته ۲۰۰ نفر وابسته به چت و۲۰۰ نفر غیر وابسته به چت به صورت تصادفی انتخاب شدند.با بهره گرفتن از پرسشنامه ای هنجاریابی شده اعتیاد به اینترنت یانگ که دارای ۸ سوال دو گزینه ای (بله ، خیر) است وپرسشنامه هویت که دارای ۳۷ سوال پنج گزینه ای ،دارای ۷ مولفه اجتماعی،تاریخی، جغرافیایی سیاسی ، دینی، فرهنگی وزبانی است، اطلاعات وداده ها جمع آوری شده ونتایج بدست آمد ه با بهره گرفتن از آمارتوصیفی (فراوانی،درصد ومیانگین) وآماراستنباطی نظیرتحلیل آمارتی مستقل وهمچنین آزمون رتبه ای فرید من مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته نتایج نشان داده که : – میزان هویت اجتماعی، جغرافیایی، زبانی وفرهنگی در بین دانش آموزا وابسته به چت در مقایسه با دانش آموزان غیر وابسته به چت کمتر است.
– میزان هویت دینی در بین دانش آموزان غیروابسته به چت در مقایسه با دانش آموزان وابسته به چت بیشتر است ولی این تفاوت از نظر آماری معنا دار نمی باشد.
– میزان هویت تاریخی ومیزان هویت سیاسی در بین دانش آموزان وابسته به چت در مقایسه با دانش آموزان غیر وابسته به چت تقریبا یکسان ونزدیک به همدیگر است.
– در مجموع بین دانش آموزان بالاترین رتبه به هویت تاریخی اختصاص دارد وپایین ترین رتبه به هویت زبانی اختصاص یافته است واز این لحاظ بین دوگروه از دانش آموزان (وابسته وغیر وابسته به چت) تفاوتی وجود ندارد.
پژوهش دیگر در این زمینه باهدف بررسی هویت ملی ودینی جوانان وتاثیر آن بر مشارکت سیاسی – اجتماعی .رویکرد جامعه شناختی این تحقیق ،دیدگاه کنش متقابل نمادین ونظرات جدید اجتماعی هویت بوده است وروش اصلی آن پیمایش با بهره گرفتن از تکنیک پرسشنامه می باشد.داه های این پیمایش از شش دانشکده، دانشگاه شیراز جمع آوری شده است، نمونه تحقیق شامل ۳۶۳ نف، دانشجویان کارشناسی سنین ۱۸تا ۲۵ سال است که از این تعداد ۱۸۹ نفر زن و۱۷۴ نفر مرد می باشد. پردازشها وآزمون های آماری این تحقیق مبین این واقعیت است که برای بالا بردن میزان مشارکت سیاسی – اجتماعی جوانان باید هویت ملی – دینی جوانان تقویت شود ونیز چنین ملاحظه گردیده که جوانانی که از پایگاه اقتصادی اجتماعی بالاتی برخوردار بودند میزان مشارکت سیاسی – اجتماعی آنها ضعیف بود(مرودشتی،۸۲).
پژوهشی پیرامون این موضوع با عنوان تطبیق هویت ملی ودینی دانش آموزان وعوامل تاثیر گذار برآن. هدف این پژوهش چگونگی ورابطه بین هویت دینی وملی وعوامل تاثیر گذار برآنها(مطالعه موردی دانش آموزان ناحیه ۴ تبریز) این پژوهش به صوت پیمایشی در بین ۳۵۰ نفر از دانش آموزان دبیرستان های دولتی وغیرانتفاعی ناحیه ۴ تبریز مورد مطالعه قرا رگرفته است. در این پژوهش جهت اندازه گیری هویت ملی، دینی، ارزشهای فرهنگی، وارزشهای دینی سوالاتی طراحی شده است. سپس به وسیله تحلیل عاملی اکتشافی ابعاد نهایی هرکدام از متغیرها آشکار گشته وهر کدام از آنها مورد سنجش ومطالعه قرار گرفته است. نتایج بدست آمده به این شرح بوده است میانگین بعد اعتقادی ورفتاری دین برای دانش آموزان د رحد بالایی بوده است. ولی میانگین بعد شناختی در حد متوسط بوده است، لذا پاسخ گویان در بعد اعتقادات دینی وهم عمل به آنها،در حد مطلوبی هستند. همچنین نتایج به دست آمده نشان می دهد که هویت ملی در بین دانش آموزان قوی ارزیابی شده است.ولی آماره های توصیفی مربوط به ارزشهای فرهنگی در بین دانش آموزان در حد پایین بوده است(علیزاده اقدم،۸۵)
در مورد تحلیل محتوای کتاب های درسی در زمینه های مختف پژوهش های زیادی انجام گرفته به عنوان نمونه پژوهشی که تحت عنوان تحلیل محتوای کتاب های دینی سوم راهنمایی ودبیرستان از منظر پاسخ به نیازهای عاطفی- روانی واجتماعی دانش آموزان.بر این اساس در این پژوهش تحلیل محتوای کتاب های دینی سوم راهنمایی و دبیرستان، با عنایت به مولفه های پاسخ به نیاز های اجتماعی ونیازهای عاطفی- روانی دانش آموزان مورد توجه قرار می گیرد. وپس از تهیه مقوله های لازم برای تحلیل محتوای کتابهای مذکور در دو بعد پاسخ به نیازهای عاطفی- روانی جوانان، انجام گرفته ودر نهایت، پس از تحلیل های آماری لازم، روشن شداین کتاب ها نسبت به مقوله های تعیین شده،کم توجه بوده اند ( منادی، ۱۳۸۵).
خارج از کشور :
در مورد پژوهش های خارج از کشور با موضوع هویت ملی در کتاب های درسی،.پژوهش ^[۱۹]بینگ جین(۲۰۰۲) در کشور کره انجام شده است. با عنوان رابطه میان آموزش وهویت ملی. هدف این پژوهش بررسی رابطه بین آموزش وهویت ملی در کشور کره .دراین پژوهش آمده است کشورهای مختلف دنیا از جمله کره، مایلند از طریق آموزش اجباری زمینه را برای مردم مهیا سازند تا آنان مانند خودشان زندگی کنند. هدف از این آموزش یکدست کردن مردم وایجاد هویت ملی است. ^[۲۰]کیم(۲۰۰۴) در مقاله خود در مورد هویت ملی به برنامه دری کره که در مدت نیم قرن تکمیل شده است پرداخته است. به گفته او مفهوم هویت ملی در برنامه درسی کره از سال ۱۹۹۵ که برای اولین بار ارائه تا کنون هفت بار مورد تجدید نظر واصلاح قرار گرفته است.تا جایی که محقق اذعان دارد که این تجدید نظر هر بار با تغییرات بزرگی همراه بوده است وی با مروری بر برنامه های درسی اصلاح شده نشان می دهد که تغییرات در هر مرحله دیدگاه های بیار متفاوتی را نبت به دوره قبل نشان می دهد. در واقع پژوهشگر نشان می دهد که هویت ملی یال وهمواره قابل تغییر می باشد .
^[۲۱]تامرا جی. جکسون (۲۰۰۶) در پژوهشی به بررسی تاثیر برنامه درسی تاریخ برهویت ملی دانش آموزان آمریکایی مهاجر می پردازد، او معتقد است که یادگیری های دوران کودکی بر هویت یابی بلوغ بیشترین تاثیر را دارد، او در این پژوهش که از طریق مصاحبه های نیمه اختاری وگزارش های شفاهی وکتبی که با معلمین ودانش آموزان انجام داده ات به این نتیجه رسیده که آنها تمایل دارند روش های اجرای همزمان وقایع تاریخی را از طریق مصاحبه های گروهبندی دانش اموزان وبحث پیرامون این وقایع را که او پیشنهاد می کند در کلاس درس انجام دهند.به نظر جکسون برنامه درسی تاریخ واین شیوه تدریس می تواند فرصتی باشد برای این که بچه ها هویت ملی خود را درک کرده وخودشان در فرایند هویت سازی شرکت کنند وتعلق به هویت ملی را در خود تجربه واحساس کنند.
در مورد موضوع هویت دینی، پژوهشی که توسط^[۲۲] فرانسیس تیلر (۲۰۰۹) انجام داده با عنوان:ارتباط بین آموزش مذهبی وتعصب مذهبی بر روی پیشرفت هویت دینی در مدارس متوسطه Dutch chiristrain
این پژوهش تاثیرات آموزش دینی را در مدارس بر پیشرفت هویت دینی نشان می دهد تمرکز آن نوجوانان وجوانان هستند. هدف آن تعصب مذهبی وپیدا کردن شاخصه های پیشرفت هویت دینی در جوانان ونوجوانان ارتباط بین متغیر وابسته وشاخصه های هویت دینی نشان می دهد عامل تاثیرات هویت دینی بر دانش آموزان زیاد است، نتیجه پژوهش نشان می دهد ارتباط مستقیم زیادی بین آموزش مذهبی وتعصب مذهبی بر پیشرفت هویت دینی دانش آموزان وجود دارد.
فصل سوم
روش شناسی
پژوهش
مقدمه:
در این فصل به تشریح مسائلی چون جامعهی آماری تحقیق، نمونهی آماری، نحوه ی تعیین ابزار اندازه گیری پژوهش وروش انجام پژوهش وهمچنین به روش های آماری و نحوه تجزیه تحلیل داده ها وروایی تحلیل محتوا پرداخته میشود.
روش انجام پژوهش:
روش به کار گرفته شده در این پژوهش تحلیل محتوا از تکنیک تجزیه وتحلیل کمی کتاب درسی که توسط ویلیام رومی مطرح شده، به کار گرفته می شوددر این پژوهش با بهره گرفتن از تکنیک ویلیام رومی واحد تحلیل که جمله است در داخل مقوله های معینی کد گذاری می شوند. تحلیل محتوا نمونه ای از تحقیق توصیفی است.تحقیق توصیفی،مجموعه روش هایی را شامل می شود که هدف آنها توصیف کردن شرایط با پدیده های مورد بررسی است.اجرای تحقیق توصیفی می تواند تنها برای شناخت بیشتر شرایط موجود با یاری دادن به فرایند تصمیم گیری باشد.(سرمد وهمکاران،۱۳۷۶).
این روش با شیوه ای نظامدار، عینی وکمی به اندازه گیری متغیرها می پردازد. ودر صدد مطالعه وتجزیه وتحلیل ارتباطها بر می آید…(کرلینجر۱۹۸۶).
در این روش، پیام ها یا اطلاعات به صورت منظم وبه نحوی طبقه بندی می شوند که پژوهشگر بتواند آنها را به صورت کمی تجزیه تحلیل کند.
در پژوهش حاضر بر اساس مطالعات کتابخانه ای مولفه های هویت ملی ودینی را مشخص ومبتنی بر آن مقوله ها را تهیه می کنیم در این پژوهش واحد تحلیل ما که جمله ومضون می باشد وبا توجه به آن جدول راتدوین می کنیم .در تعدادی مقوله ها که تعیین کرده ایم.کمیت جمله ها یا پاراگراف ها ومانند آنها بر حسب این مقوله ها یا شاخص ها مشخص می شود وبعدفراوانی ودرصد فراوانی را مشخص کرده وسپس نتیجه تحلیل را معین می کنیم،
در تحلیل محتوای کتاب های مورد نظر، پاورقی ها،آیاتی که برای ترجمه وقرائت درج شده اند، شعرهایی که مستقل از مباحث درسی و بدون مقدمه در کتاب مطرح شده بودندوهمچنین صفحاتی که برای مطالعه بود مورد تحلیل قرار نگرفتند.
بدین ترتیب آگاهانه کاری انجام می شود که با فعالیت های مشاهده ای تفاوت اساسی ندارد ومتغیرها ، مشاهده واندازه گیری می شودند.
بااین روش ما با ارزش بخشیدن به قسمت های ذهنی تحلیل که قابل اندازه گیری نیستند، داده ها را تفسیر میکنیم.روش تحلیل محتوا در بسیاری از زمینه ها ی تحقیقاتی،روشی ارزشمند شناخته شده است.این روش قابلیت بسیاری برای جمع آوری وطبقه بندی مطالعات عینی دارد: فکر بنیادی تحلیل محتوا عبارت است از قرار دادن اجزای یک متن،کلمه ها،جمله ها پاراگراف ها ومانند آن بر حسب واحد هایی که انتخاب می کنیم.(هولستی،۱۳۸۱)
جامعهی آماری پژوهش
جامعه یا گروه کلی، به مجموعهای از عناصر گفته میشود که دارای یک یا چند ویژگی مشترک باشد، عنصر، شیء یا فردی که عمل اندازه گیری در مورد آن انجام میشود. در حقیقت جامعه شامل همهی عناصری است که موضوع یک پژوهش معین در آن مصداق پیدا میکند و محقق مایل است دربارهی آن استنباط کند و یافته های پژوهش را به آن تعمیم دهد. لازمهی نمونهگیری دقیق تعریف روشن جامعهی مورد نظر است(خورشیدی و قریشی، ۱۳۸۱، ص۱۳۳).
جامعه آماری پژوهش کتاب های دوره متوسطه (پایه سوم) رشته علوم انسانی شامل دوازده جلد کتاب درسی
نمونه و روش نمونهگیری:
نمونه عبارت است از مجموعهای از نشانه ها که از یک قسمت، یک گروه یا جامعهای بزرگتر انتخاب میشود به گونهای که این مجموعه معرف کیفیات و ویژگیهای آن قسمت، گروه یا جامعهی بزرگتر باشد (نادری و سیف نراقی، ۱۳۸۷)
با توجه به تعداد کتاب ها سه جلد از کتاب های درسی ( ادبیات فاسی ۳ ، دین وزندگی ۳، وجامعه شناسی ۲) به صورت نمونه انتخاب شده است.ضمنا نمونه واقعی در این پژهش جمله می باشد.
روش مورد استفاده نمونه گیری هدفمند است. در نمونه گیری هدفمند، پژوهشگر مواردی را انتخاب می کند که با توجه به هدف تحقیق اطلاعات جدیدی داشته باشد(گال،بورگ وگال،۱۳۸۲)
روش وابزار جمعآوری اطلاعات پژوهش:
ابزارهای اندازه گیری در این پژوهش یکی کتاب های درسی می باشد که شامل کتابهای ادبیات فارسی، جامعه شناسی ودینی دیگری جدول ها برای بیان فراوانی ودرصد فراوانی مولفه های هویت ملی ودینی. مورد استفاده ما در این پژوهش جدول است و شیوه جمع آوری به صورت سرشماری است.در این تحقیق مولفه های هویت ملی ودینی استخراج وشاخص های هر یک از مولفه ها به صورت نمودار وجدول نمایش داده می شودو فراوانی های هرکدام تعیین شده وپس از آن داده های جداول ونمودار ها تحلیل می شوند.
آنچه باید در تحلیل محتوای کتاب های درسی انجام پذیرد، ابتدا تهیه مقوله های مورد نظر وسپس تهیه شاخص های لازم برای تبدیل آن مقوله ها به مفاهیم علمی،قابل مشاهده ومحاسبه،پس از این مراحل کمی کردن داده ها مورد توجه قرار می گیرد.واحد های موضوعی مورد نظر در این تحقیق کتاب های درسی واحد های متنی که برای تحلیل محتوا انتخاب شدند عناصر هویت ملی ودینی که تا چه اندازه در کتاب ها ی مورد نظر مطرح شده اند.
روش اندازه گیری در سنجش مورد نظر اسمی است که از میان سه روش موجود اندازه گیری در تحلیل محتوا برای نمره گذاری کتاب های درسی انتخاب شده است. وبه این ترتیب پس از قرار دادن هرجمله در طبقه مناسب خود فراوانی طبقات گوناگون شمرده می شود.پس از انتخاب واحد متنی در تحلیل محتوای کتاب ها،جمله ها یا مفاهیم شاخص هایی که در واحد های مشخص شده،مورد تفحص قرار گرفته اند،شمارش می شود بعد از تحلیل کمی لازم در باره کتاب های درسی مورد نظر،تحلیل کیفی در مورد آنها انجام می گیرد.
روش تجزیه وتحلیل داده ها:
داده های به دست آمده از تحلیل محتوای کتابهای ادبیات فارسی۳، دین وزندگی ۳ ،و جامعه شناسی ۲، سوم دبیرستان مقطع متوسطه با بهره گرفتن از آمارهای توصیفی انجام شد .
در روش تجزیه وتحلیل محتوا، پس از آنکه از متن مورد مطالعه تفسیری کلی ارائه دادیم آن را با پرسشها ارتباط می دهیم.سپس مولفه های مورد نظر از متن استخراج می شود وبرای هر مولفه جدول فراوانی مشخص می شود.ودر آخر جدول کل فراوانی ودرصد مولفه های مربوط در کتاب های درسی مورد مطالعه تهیه می شود.
مولفه های هویت ملی ودینی که در این پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته اند. هویت ملی : تاریخ ، فرهنگ، جغرافیایی وسیاسی؛ هویت دینی : بعد نظری( ارزشها ونگرشها) ، بعد عملی( رفتارها وپیامدهای تعهد رفتاری ) وپس از آن شاخص های مربوط به این مولفه ها تاریخ (اقوام ، مشاهیر، مسائل تاریخی، تاریخ وتمدن) فرهنگ (لباس وپوشش ،ادبیات، اعیاد، آداب ورسوم وسنت ها، اخلاق ورفتار، هنر ومعماری، ضرب المثل ها، اساطیر)
جغرافیایی وسیاسی(دفاع،جنگ، پرچم، انتخابات، ولایت فقیه ،نظام سیاسی ایران، شعارهای انقلاب ، قانون اساسی، شهادت وایثار،ملت، جغرافیا، وطن) بعد نظری ارزشها ونگرشها شامل شاخص (اعتقادات دینی، ارزشهای دینی، آگاهی دینی، استدلال) در بعد عملی شامل رفتارها وپیامدهای تعهد رفتاری(عمل به مناسک ودستوات مذهبی، دفاع از حریم مذهب،حضور در فعالیت های مذهبی،توجه به پیامدهای اجتماعی مذهب ) استخراج شده وبرای هرکدام از آنها جدول فراوانی ودرصد مشخص می شود .روایی تحلیل در این پژوهش این است که چون ما متن استاندارد در اختیار داشتیم وهیچ دخل وتصرفی در متن نداشتیم.