۲-۴-۵ آموزش عالی علمی – کاربردی:
آموزش عالی علمی – کاربردی، شامل آموزش های نظری و کلاسی همراه با فعالیت‌های علمی و کاربردی، شامل آموزش های نظری و کلاسی همراه با فعالیت های علمی و کاربردی است که با هدف پاسخ گویی به نیازهای مهارتی وزارتخانه ها، سازمانها و شرکت های تولیدی و خدماتی و نیز پرکردن شکاف بین کارگزان ماهر و نیمه ماهر با دانش آموختگان دانشگاهها عرضه می شود. مسئولیت و نظارت براین نوع آموزش در ایران برعهده دانشگاه جامع علمی – کاربردی است که مجوز لازم را برای مراکز متقاضی آموزش عالی علمی کاربردی صادر می‌کند.
۲-۵ دوره های تحصیلی:
منظور از دوره های تحصیلی در نظام آموزش عالی، مجموعه دروسی است که در چارچوب نظام خاصی برای هر رشته تحصیلی ارائه و به اعطای یک مدرک تحصیلی در آموزش عالی منتهی می شود. دوره های تحصیلی در آموزش عالی ایران عبارتند از: کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکتری حرفه ای (عمومی) و دکتری تخصصی (Ph.D).
کاردانی: تعداد واحد های درسی دوره کاردانی، بین۶۸-۷۲ واحد و طول مدت تحصیل در این دوره معمولا دو سال است. دانش آموختگان این دوره، مدرک تحصیلی “کاردانی” دریافت می‌کنند.
کارشناسی: تعداد واحدهای درسی دوره کارشناسی، بین ۱۳۰-۱۴۵ واحد است. طول مدت تحصیل در این دوره معمولا معمولا چهار سال و حداکثر مدت مجاز برای تحصیل در ای مدت دوره، شش سال است. به دانش آموختگان این دوره، مدرک تحصیلی” کارشناسی” اعطا می شود.
کارشناسی ارشد: تعداد واحدهای درسی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته بین ۲۸-۳۲ واحد و کارشناسی ارشد پیوسته بین ۱۷۲-۱۸۳ واحد است. متوسط طول مدت تحصیل در دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته دوسال و در کارشناسی ارشد پیوسته شش سال است. به دانش آموختگان این دوره ها مدرک “کارشناسی ارشد” داده می شود.
دکتری حرفه ای(عمومی): دوره دکتری حرفه ای شامل سه رشته پزشکی، دام پزشکی و داروسازی است. تعداد واحدهای دوره دکتری رشته پزشکی ۲۹۰ واحد، تعداد واحدهای دوره دکتری دام پزشکی ۲۱۷ واحد و تعداد واحدهای داروسازی ۲۱۰ واحد است. طول مدت دوره دکتری در رشته پزشکی بین شش تا نه سال و در رشته داروسازی بین پنج تا نه سال است. به دانش آموختگان این دوره، مدرک تحصیلی ” دکتری حرفه ای (عمومی)” اعطا می شود.
دکتری تخصصی (Ph.D): تعداد واحدهای دوره درسی دوره دکتری تخصصی بین۴۲-۵۰ واحد است که شامل واحدهای آموزشی و پژوهشی می شود. طول مدت تحصیل دوره دکتری تخصصی ، چهارسال و نیم است و به دانش آموختگان این دوره، مدرک تحصیلی “دکتری تخصصی(Ph.D)” اعطا می شود( دایره المعارف آموزش عالی، ۱۳۸۳).
۲-۶ سیر تحولات گزینش دانشجو در ایران:
۲-۶-۱ تاریخچه کنکور:
مطالعه اسناد و مدارک مربوط به گزینش دانشجو برای مراکز آموزش عالی نشان می‌دهد که به تأسيس دارالمعلمین عالی در ۱۳۰۷ و دانشگاه تهران در ۱۳۱۲ و دانشسرای عالی تهران در ۱۳۱۳ و به‌تدریج دانشگاه های مختلف در تهران و مراکز استان ها ، موضوع انتخاب دانشجو برای این مراکز عالی آموزشی از موضوعات مهم و مورد توجه شورای عالی معارف، شورای عالی فرهنگ، و وزارتخانه های معارف، اوقاف صنایع مستظرفه و فرهنگ شد و عده ای از فارغ التحصیلان مدارس متوسطه طبق ضوابطی برای ورود به دانشگاه یا مراکز تربیت معلم عالی پذیرفته می شدند. به دلیل اینکه تعداد داوطلبان در فاصله زمانی ۱۲۹۰ تا ۱۳۳۷ زیاد نبود و دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی ایران ظرفیت پزیرش تعداد قابل توجهی از داوطلبان را داشتند، لذا در گزینش دانشجو ضوابطی عمومی و اختصاصی لحاظ می شد و به تناسب نیاز، هر دانشگاه یا مرکز عالی از داوطلبان امتحان به عمل می آورد و ظرفیت مرکز خود را در رشته‌های مورد نیاز در سطح لیسانس تامین می نمود و در موارد اندکی نیز این امر در مورد داوطلبان کارشناسی ارشد و دکترای علوم پزشکی انجام می شد (صافی به نقل از اردبیلی، ۱۳۷۴).
۲-۶-۲ ضرورت گزینش دانشجو:
ضرورت انتخاب از میان داوطلبان ورود به آموزش عالی پدیده ای است که شروع آن به چند دهه قبل باز می‌گردد.در این خصوص، دلایل و توجیهات گوناگونی وجود دارد، از جمله: ۱- تقویت نظریه نخبه گرایی پس از بروز جنگ جهانی دوم به دلیل عدم تعادل بین تعداد داوطلبان و ظرفیت طبیعی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی در نتیجه افزایش تقاضای اجتماعی و بروز پدیده ای به نام انفجار دانش ۲- کمبود نیروی انسانی(استاد) فضا و آزمایشگاه ۳- پایین آمدن احتمالی سطح استانداردهای توانایی و دانش در بین دریافت کنندگان مدرک پایان آموزش متوسطه تقریبا در همه کشورهای جهان ۴- تحت فشار قرار گرفتن مؤسسات آموزش عالی از جانب ازدیاد داوطلبان ورود به آموزش متوسطه در اثر رشد جمعیت ۵- ارتقای کلی سطح آرزوها و خواسته های والدین و جوانان در جامعه های متحول شده پس از جنگ و۶- در مواردی، پاسخ‌گویی دقیق به نیازهای نیروی انسانی بخش های اقتصادی کشورهایی با نظام برنامه ریزی متمرکز و ازپیش تعیین شده. به این ترتیب، چه در کشورهایی که سیاست محدودیت تعداد قبولشدگان در آموزش عالی را دنبال می‌کنند و چه آنهایی که ورود به آموزش عالی را برای همه داوطلبان به عنوان یک حق در نظر می گیرند، گزینش دانشجو بر مبنای انگیزه های گوناگونی شکل یافته و بر اساس دانشگاه یا سیاستهای کلی هر کشور متفاوت است، اما در همه موارد، سعی بر این است که به انتخاب فرد اصلح منجر شود و به دانشگاهها و مدارس عالی این امکان داده شود که از بین داوطلبان متعدد بهترین آنان را انتخاب کنند(نورشاهی، ۱۳۷۷).
مطالعه اسناد و مدارک مربوط به گزینش دانشجو برای مراکز آموزش عالی نشان می‌دهد که به تأسيس دارالمعلمین عالی در ۱۳۰۷ و دانشگاه تهران در ۱۳۱۲ و دانشسرای عالی تهران در ۱۳۱۳ و به‌تدریج دانشگاه های مختلف در تهران و مراکز استان ها ، موضوع انتخاب دانشجو برای این مراکز عالی آموزشی از موضوعات مهم و مورد توجه شورای عالی معارف، شورای عالی فرهنگ، و وزارتخانه های معارف، اوقاف صنایع مستظرفه و فرهنگ شد و عده ای از فارغ التحصیلان مدارس متوسطه طبق ضوابطی برای ورود به دانشگاه یا مراکز تربیت معلم عالی پذیرفته می شدند. به دلیل اینکه تعداد داوطلبان در فاصله زمانی ۱۲۹۰ تا ۱۳۳۷ زیاد نبود و دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی ایران ظرفیت پزیرش تعداد قابل توجهی از داوطلبان را داشتند، لذا در گزینش دانشجو ضوابطی عمومی و اختصاصی لحاظ می شد و به تناسب نیاز، هر دانشگاه یا مرکز عالی از داوطلبان امتحان به عمل می آورد و ظرفیت مرکز خود را در رشته‌های مورد نیاز در سطح لیسانس تامین می نمود و در موارد اندکی نیز این امر در مورد داوطلبان کارشناسی ارشد و دکترای علوم پزشکی انجام می شد (صافی به نقل از اردبیلی، ۱۳۷۴).
انجام آزمون ورود به دانشگاه و استفاده از تست برای انجام این امر، اولین بار در سال ۱۳۳۷ صورت گرفت ( صافی به نقل از حسینی، ۱۳۷۱).
