«اطباء و جراحان و ماماها و داروفروشان و کلیه کسانی که به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار می‌شوند، هرگاه در غیر موارد قانونی، اسرار مردم را افشا نمایند به سه ماه و یک روز حبس و یا به یک میلیون و پانصد هزار ریال تا شش میلیون ریال جزای نقدی محکوم می‌شوند». ‌بنابرین‏ رازداری و محرمانه بودن اطلاعات یک قاعده مهم اخلاقی و حقوقی است و جزیی یا مهم بودن افشای سرّ در تحقّق اصل جرم دخالت ندارد. در ماده ۳۰ قانون وکالت مصوب ۱۳۱۵ راجع به مسئولیت وکیل چنین آمده است: «وکیل موظف است اسراری را که به واسطه وکالت از طرف موکل، از آن مطلع شده و همچنین اسرار مربوط به حیثیات و شرافت و اعتبارات موکل را حفظ نماید».

۸- امتناع از انجام وظایف قانونی توسط مقامات قضایی یا تأخیر در صدور حکم جرم محسوب شده و مجازات در پی دارد. علاوه بر این به استناد ماده ۵۹۷ ق. م. ا. در صورتی که امتناع یا تأخیر موجب خسارت مالی یا معنوی شخص شود مقام مذبور محکوم به پرداخت خسارت نیز خواهد شد. اظهارنظر یا اقدام بر خلاف حق و از روی غرض مقامات مذکور و سایر مأمورین اداری درباره اشخاص، طبق ماده ۶۰۵ ق. م. ا. حبس یا جزای نقدی و در صورت ورود خسارت مالی یا معنوی، حکم به جبران خسارت را در پی دارد. معدوم یا مخفی ساختن نوشته ها و اوراق و اسنادی که به هر یک از مستخدمین دولتی بر حسب وظیفه به آنان سپرده شده، علاوه بر مجازات طبق ماده ۶۰۴ ق. م. ا. در صورت ورود خسارت مالی یا معنوی، حکم به جبران خسارت وارده را نیز در پی خواهد داشت (سلطانی نژاد، ۱۳۸۰، ص۲۵۰ و ۲۵۱).

۹- ماده ۶۵۲ ق. م. ا. متعرض جرم ربودن اشخاص شده و برای آن مجازات تعزیری حبس از پنج تا پانزده سال را پیش‌بینی ‌کرده‌است، البته در صورتی که مجنی علیه کمتر از پانزده سال تمام باشد یا ربودن توسط وسیله نقلیه انجام پذیرد یا به مجنی علیه آسیب جسمی یا حیثیتی وارد شود مرتکب به حداکثر مجازات تعیین شده محکوم خواهد شد. آسیب جسمی و حیثیتی ناشی از آدم‌ربایی از مصادیق زیان‌های معنوی هستند. به نظر می‌رسد مجازات مذکور مانع از اقامه دعوای مطالبه خسارت معنوی شخص ربوده شده به ویژه دختر نوجوانی نخواهد بود که امیدهای فراوانی را در تشکیل زندگی مطلوب از دست می‌دهد (نقیبی، ۱۳۸۶، ص۲۹۲). قسم و شهادت دروغ که موجب اثبات اتهام می‌شود مایه ایراد خسارت معنوی به متهم است زیرا در نظر افکار عمومی او را مجرم و گناهکار جلوه می‌دهد ماده ۶۴۹ ق. م. ا. می‌گوید: «هرکس در دعوایی حقوقی یا جزایی که قسم متوجه او شده باشد سوگند دروغ یاد کند به شش ماه تا دو سال حبس محکوم خواهد شد». همچنین ماده ۶۵۰ ق. م. ا. مقرر می‌دارد: «هرکس…. به سه ماه یا یک روز تا دو سال حبس و پرداخت جزای نقدی محکوم خواهد شد». به هر حال، از مطالعه مجموع مواد قانون مجازات اسلامی این نکته به خوبی استنباط می‌شود که قانون‌گذار به خسارت‌های معنوی ناشی از ارتکاب جرم توجه ویژه داشته و با پیش‌بینی مجازات در صدد جلوگیری از بروز جرائمی که منجر به چنین خسارتهایی می‌شود، بوده است. و خسارت‌های معنوی ناشی از ایراد صدمه بدنی، قتل و ضرب و آزار و اذیت و توهین و سلب آزادی و افشا اسرار محرمانه و هتک حرمت شخص و منزل و متعلقات او و هتک ناموس و صدمه بر احساسات و عواطف و مانند آن مورد توجه قانون‌گذار قرار گرفته است. در مواردی چون صدمات بدنی با تعیین دیه، جبران خسارت را مورد نظر داشته و در موارد دیگر از طریق اجرای مجازات تشفّی خاطر و تسکین آلام زیان دیده را فراهم ساخته است. البته این اشکال نیز وارد است که در ماده ۵۸ق. م. ا. از اصل ۱۷۱ قانون اساسی تخطی شده و ‌در مورد خسارت معنوی تنها به اعاده حیثیت اکتفا شده است.

۲-۵- خسارت معنوی مازاد بر مطالبه دیه

دیه، ماهیتاً متضمن مفهوم مجازات و خسارت ناشی از جرم، هر دو می‌باشد. یعنی در وضع دیه، تأمین نظم و امنیت اجتماعی و جبران ضرر و زیان مدعی خصوصی هر دو لحاظ شده است. لکن گرچه ممکن است در غالب موارد، دیه برابر زیان مدعی خصوصی یا حتی بیشتر از آن باشد ولی در بعضی موارد خسارت مادی و معنوی ناشی از قتل و جرح به طور محسوس و مشخص بیشتر از مقدار دیه یا متمایز از آن است: فی المثل عابری در نتیجه عدم رعایت نظامات و مقررات رانندگی از سوی راننده، شدیداًً مصدوم شده و پس از چند ماه بستری شدن در بیمارستان و انجام چند عمل جراحی سنگین و تحمل رنج و درد بسیار بدورد حیات گفته و هزینه اعمال جراحی و بستری شدن در بیمارستان و کفن و دفن و تجهیز و ترحیم و غیره به مراتب بیشتر از مبلغ دیه است. یا فرد مصدومی که دیه صدمه وارده را به حکم دادگاه دریافت داشته است بعد از چند ماه یا حتی چند سال، به سبب همان صدمه، مشکلات و بیماری‌های دیگری بر وی عارض می‌شود و خسارات مادی و معنوی قابل توجهی که قطعاً زائد از دیه مورد حکم است به بار می‌آید. یا در تصادم دو اتومبیل که معلول تخلف رانندگی، راننده یکی از آن‌هاست راننده اتومبیل دیگر مصدوم می‌شود و اتومبیل تحت رانندگی وی نیز شدیداًً خسارت می‌بیند و….