۲-۱ بیان مسئله
شادکامی واژه ای است که معانی مختلفی چون لذت آنی و لذت طولانی مدت و همچنین لذت از کل زندگی را شامل می شود بسیاری از روانشناسان بر این باورند که در مفهوم شادی حداقل سه جزء اساسی عاطفی و اجتماعی و شناختی وجود دارد. جزء عاطفی باعث حالات هیجانی مثبت و جزء اجتماعی منجر به روابط اجتماعی گسترده و مثبت با دیگران و جزء شناختی موجب برخورداری از تفکری می شود که وقایع روزمره را با خوشبختی تعبیر وتفسیر می‌کند. حال با توجه به توضیحات بیان شده در بالا در پی آن هستیم آیا عوامل فردی و شخصیتی در میزان شادکامی افراد رابطه‌ای دارد؟ آیا شادکامی نقش به سزایی در میزان رضایت افراد از زندگی و کیفیت زندگی دارد؟
آیا شادکامی می‌تواند تأثیری بر پیشرفت تحصیلی افراد داشته باشد؟ برای دریافتن این سؤالات در پی آن شدیم پژوهشی تحت عنوان بررسی میزان اثربخشی شادکامی بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان تهیه کنیم.
به نظر محققان شادی متغیری است شخصیتی که پایه ای زیست شناختی دارد. هیجان مثبت و رضایت از زندگی ؛ نبود هیجانات منفی ؛ روابط مثبت با دیگران ؛ هدفمند بودن زندگی ؛ رشد شخصیتی ؛ دوست داشتن دیگران و طبیعت شروط لازم برای رسیدن به شادکامی است.(۱) سلامت عمومی سطحی از سلامتی است که به دو جزء سلامت روانی و جسمانی تقسیم بندی می شود به طور واضح تر سلامت جسمانی به صورت نبود بیماری و در پی آن عدم نیاز به درمان های دارویی مطرح می شود و سلامت روانی سطحی از سلامتی است که فرد قابلیت برخورد با اغلب مشکلات را داشته ومی تواند آن مسائل را به عنوان جزئی از زندگی خود بپذیرد از طرفی بتواند در شرایط موجود بهترین تصمیم را اتخاذ نماید و با دید کلی تر یک احساس رضایت کلی از زندگی داشته باشد.(۲) یکی از متغیرهای مهمی که با پیشرفت تحصیلی رابطه دارد ؛ شادکامی می‌باشد. فریتز دریافت نوجوانانی که احساس شادکامی و بهزیستی بالاتری دارند ؛در عملکرد تحصیلی فعال تر و پیشرفت تحصیلی بالاتری دارند. اسکات ؛ شانن و کارولین نشان دادن دانش آموزانی که رضایتمندی بالایی از زندگی دارند بیشتر با تکالیف درگیر می‌شوند و بهتر تکالیف درسی خود را انجام می‌دهند. در انجام تکالیف درسی بیشتر به توانایی شخصی خود می اندیشند تا به شانس و عوامل بیرونی . آنان می‌توانند با فشارهای روانی بهتر و سازنده تر مقابله کنند این دانشجویان در ارتباط و همکاری و برقراری ارتباط با همسالان و اساتید خود توانمند ترند. (۳) با توجه به اینکه شادابی ونشاط از مهمترین نیازهای روانی بشر ؛ به دلیل اثرات عمده بر زندگی شخص همیشه ذهن انسان را به خود مشغول کرده‌است نیاز روزافزون به تحقیق در این زمینه را کاملاً ملموس می‌سازد. از طرفی بررسی ها نشان می‌دهند که شادکامی تراوشی از سلامت جسمی و روانی می‌باشد و شادکامی موجب افزایش طول عمر می شود.که این مسئله نشانه تلاش بشری برای رسیدن به سلامت روانی بهتر می‌باشد(۴).
بنابرین بر آن شدیم که به بررسی اثر متغیرهای سن و جنس و معدل و وضعیت اقتصادی بر سطح شادکامی بپردازیم. آیا این عوامل بر میزان شادکامی افراد نقش دارند؟
۳-۱ اهمیت و ضرورت نتایج پژوهش
هم‌گام با توسعه روزافزون صنعت و تکنولوژی، مسائلی چون افسردگی- افت تحصیلی- خودکشی و … از مشکلات شایع هستند. روانشناسان می‌خواهند علل شادی و فرآیندهایی که موجب آرامش فرد می‌شوند را دریابند. از سویی دیگر از جمله مسائل مهم که در زمینه‌ی ویژگی‌های شخصیتی است این است که آیا شادکامی را می‌توان به عنوان یک مؤلفه مؤثر در پیشرفت تحصیلی در نظر گرفت یا خیر؟
پاسخ این سؤال از پی بردن به این مسئله که شادکامی و پیشرفت تحصیلی تا چه حد ناشی از متغیرهای درونی(شخصیتی) و تا چه حد ناشی از عوامل بیرونی(جمعیت‌شناختی) می‌باشد و می‌تواند مبنایی در جهت طراحی برنامه های مداخله‌ای به منظور ارتقای میزان شادکامی افراد باشد ناشی می‌شود.
۴-۱ اهداف تحقیق
۱-۴-۱ هدف اصلی تحقیق
بررسی میزان رابطه شادکامی و پیشرفت تحصیلی در بین دانشجویان زن ومرد دانشگاه امین فولادشهر ۹۱-۱۳۹۰
۲-۴-۱ اهداف فرعی تحقیق
– هدف از انجام این پژوهش بررسی رابطه بین شادکامی و سن دانشجویان است.
– هدف از انجام این پژوهش بررسی رابطه بین شادکامی و جنسیت دانشجویان است.
– هدف از انجام این پژوهش بررسی رابطه بین شادکامی و وضعیت اقتصادی دانشجویان است.
– هدف از انجام این تحقیق ترغیب افراد دیگر نسبت به این موضوع تا زمینه ای برای پژوهش‌های آتی فراهم شود.
– هدف از انجام این تحقیق شناسایی عواملی که باعث ایجاد شادکامی در افراد می شود.
۵-۱ بیان فرضیه‌ها
– بین شادکامی و پیشرفت تحصیلی دانشجویان رابطه وجود دارد.
– بین شادکامی و جنسیت دانشجویان رابطه وجود دارد.
– بین شادکامی و سن دانشجویان رابطه وجود دارد.
– بین شادکامی و وضعیت اقتصادی دانشجویان رابطه وجود دارد.
– بین شادکامی و تحصیلات دانشجویان رابطه وجود دارد.
– بین شادکامی و معدل دانشجویان رابطه وجود دارد.
۶-۱ سوالات پژوهش
– آیا بین شادکامى و پیشرفت تحصیلی دانشجویان رابطه وجود دارد؟
– آیا بین شادکامی و جنسیت دانشجویان رابطه وجود دارد؟
– آیا بین شادکامی و سن دانشجویان رابطه وجود دارد؟
– آیا بین شادکامی و وضعیت اقتصادی دانشجویان رابطه وجود دارد؟
– آیا بین شادکامی و تحصیلات دانشجویان رابطه وجود دارد؟
– آیا بین شادکامی و معدل دانشجویان رابطه وجود دارد؟
۷-۱ تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها
تعریف مفهومی(شادکامی): اگرچه از شادکامی تعاریف مختلفی وجود دارد ولی آرگایل، شادکامی راترکیبی از عاطفه مثبت و رضایت از زندگی و عدم وجود عواطف منفی مثل افسردگی و اضطراب می‌داند (آرگایل، ۲۰۰۱- ترجمه‌ی گوهری و همکاران، ۱۳۸۲). افرادی که در شادکامی نمره بالایی می‌آورند افرادی شاد و سالم هستند و از اینکه وجود دارند راضی‌اند، اما کسانی که نمره کمی کسب می‌کنند از نظر شخصیتی بدبین و غمگین‌اند و از زندگی خود ناامید هستند.
طبق تحقیقات، شادکامی با پیشرفت تحصیلی و موفقیت در زندگی رابطه نزدیکی دارد. طبق تحقیقاتی که آرگایل انجام داد؛ هنگامی که از مردم پرسیده‌شد که «شادکامی چیست؟» آن ها دو پاسخ را مطرح کردند:
پاسخ اول: حالت هیجانی مثبت(مانند لذت)
پاسخ دوم: راضی بودن از زندگی
اما آرگایل در نهایت «شادکامی» را اینگونه تعریف کرد:
شادکامی شامل وجود هیجانات مثبت و نبود هیچگونه هیجان منفی(افسردگی- اضطراب) داشتن روابط مثبت با دیگران- هدفمند بودن زندگی- داشتن رشدشناختی- دوست داشتن دیگران و زندگی خود.
همچنین وی(آرگایل) در تحقیقاتی دیگر شادکامی را اینگونه تعریف کرد:
به طور کل، شادکامی یعنی نگرش خوش‌بینانه نسبت به رویدادهای زندگی به جای جبهه‌گیری‌های منفی و سعی در استفاده بهینه از این رویدادها.
تعریف عملیاتی(شادکامی): شادکامی در این تعریف عبارت است از نمره‌ای که آزمودنی در پرسشنامه‌ی شادکامی آکسفورد کسب می‌کند. شادکامی نوعی ارزشیابی است که فرد از خود و زندگی‌اش به دست می‌آورد.(رضایت از زندگی- هیجانات مثبت و حداقل عواطف منفی)
تعریف مفهومی(پیشرفت تحصیلی): یعنی هدفمند بودن تحصیل و تلاش و کوشش و شکیبایی فرد برای رسیدن به مقصد.
تعریف عملیاتی(پیشرفت تحصیلی): میانگین کل تمام دروس پاس شده دانشجویان مورد مطالعه می‌باشد.(معدل)
تعریف پرسشنامه شادکامی آکسفورد[۱]: پرسشنامه‌ای ۲۹ ماده‌ای می‌باشد که پنج عامل؛ رضایت- خلق مثبت- سلامتی- کارآمدی و عزت‌نفس را مورد بررسی و سنجش قرار می‌دهد و به طور قطع این پنج عامل را در بر می‌گیرد.
این پرسشنامه اولین بار توسط آرجیل و لو(۱۹۹۰). همچنین پایه نظری این پرسشنامه تعریف آرگایل به همکاری کراسلند از شادکامی است.(آن ها به منظور ارائه یک تعریف عملیاتی از شادکامی آن را سازه‌ای دارای سه بخش مهم دانسته‌اند: فراوانی و درجه عاطفه مثبت، میانگین سطح رضایت در طول دوره و نداشتن احساس منفی).
تعریف دانشجو: دانشجو به کسی اطلاق می‌شود که طبق برنامه و مقررات وزارتین علوم، تحقیقات و فناوری- بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در یکی از دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی خارج از کشور که مورد تأیید وزارتین مذبور بوده و شرط ورود به آن ها داشتن حداقل دیپلم کامل متوسط باشد، به تحصیل اشتغال ورزد.
فصل دوم
پیشینه پژوهش
۱-۲ شادکامی
شادمانی که هدف مشترک افراد است و همه برای رسیدن به آن تلاش می‌کنند، عبارت است از ارزشیابی افراد از خود و زندگیشان(باس[۲]، ۲۰۰۰).از همان ابتدای تمدن بشری متفکران به بحث و گفتگو در مورد حیات انسانی و زندگی مطلوب پرداخته‌اند. برخی از افراد ایده‌آل خود را در ثروت، بعضی در داشتن روابط پرمعنا و گروهی در کمک به افراد نیازمند می‌بینند. همه این افراد از لحاظ شرایط و ضوابط بیرونی با یکدیگر متفاوتند، ولی از یک احساس بهزیستی ذهنی[۳] برخوردارند(مرادی و همکاران، ۱۳۸۴).
چکیده‌های روان‌شناسی[۴] از سال ۱۸۸۷ تا کنون نشان می‌دهد که روان‌شناسی در طول تاریخ خود اغلب به احساسات منفی پرداخته است. از نوشته های موجود ۸۰۷۲ مقاله به خشم و پرخاشگری، ۵۷۸۰۰ مقاله به اضطراب و ۷۰۸۵۶ مقاله به افسردگی اختصاص یافته‌است و در ازای ۱۴ مقاله در زمینه‌های نامبرده، فقط یک مقاله به احساسات مثبت، شادی، رضایت از زندگی و خرسندی و رضایت خاطر پرداخته‌اند. البته پرداختن به احساسات منفی توجیه دارد چون اینگونه احساسات زندگی انسان را غم‌انگیز می‌سازد و فرد را بر می‌انگیزد که به دنبال کمک باشد، اما در سال‌های اخیر پژوهشگران به طور روزافزون به سلامت و بهزیستی ذهنی علاقه‌مند شده‌اند(مایرز[۵]، ۲۰۰۴).
اگرچه توجه به احساسات مثبت از جمله شادمانی از عهد باستان مورد توجه بشر بوده است، اما روان‌شناسی در سال‌های آخر قرن بیستم، توجه به احساسات مثبت آغاز کرده‌اند. وینهوون[۶](۱۹۸۸) در یک بررسی به این نتیجه رسید که تا سال ۱۹۶۰ کل پژوهش‌های مربوط به شادمانی و مقوله‌های وابسته به آن از جمله رضایت، لذت و احساسات مثبت ۶۲ مورد بوده است. از سال ۱۹۶۰ پژوهش‌های مربوط به شادی افزایش یافت و سازمان‌های مختلفی به بررسی شادمانی پرداختند(آرجایل، ۲۰۰۱). در این پژوهش‌ها سه جهت‌گیری اساسی را می‌توان مشخص کرد:۱)در برخی از آن ها سنجش میزان شادمانی و تهیه ابزارهایی برای سنجش میزان شادمانی هدف اصلی بوده است. ۲)در برخی پژوهش‌ها بررسی عوامل مؤثر بر شادمانی مدنظر قرار گرفته‌است. ۳)و در گروهی شیوه های افزایش شادی مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند(همان منبع).
از آنجا که شادکامی یکی از هیجانات اساسی بشر است، لذا هرکس بع فراخور خود آن را تجربه می‌کند. اما تعریف شادی به سادگی تجربه آن نیست. افلاطون در کتاب جمهوری به سه عنصر در وجود انسان اشاره می‌کند که عبارتند از قوه عقل یا استدلال[۷]، احساسات[۸] و امیال[۹]. افلاطون شادی را حالتی از انسان می‌داند که بین این سه عنصر تعادل و هماهنگی وجود داشته باشد(دیکی[۱۰]، ۱۹۹۹). ارسطو شادی را زندگی معنوی می‌داند(آیزیک، ترجمه فارسی، ۱۳۷۸). جان لاک[۱۱] و جرمی بنتام[۱۲] معتقدند که شادی تعداد وقایع لذت‌بخش است(همان منبع).
لیوبومیرسکی[۱۳] شادی را تعادل میان تجربه های هیجانی مثبت و منفی در طول یک دوره زمانی می‌داند(برادبرن[۱۴]، ۲۰۰۱). وینهوون(۱۹۸۸) معتقد است شادی به درجه یا میزانی گفته می‌شود که شخص درباره مطلوبیت کل زندگی خود قضاوت می‌کند. به عبارت دیگر شادی به این معنا است که فرد، به چه میزان زندگی خود را دوست دارد. لیوبومیرسکی، شلدون و شید[۱۵](۲۰۰۵) شادی را تجربه احساس نشاط، شادی و خوشی و نیز دارا بودن این احساس که فرد زندگی خود را خوب، با معنا و با ارزش بداند در نظر گرفته‌اند. طبق این تعریف مشخص می‌شود که شادی یک پدیده ذهنی و دورنی است. دونو و کوپر[۱۶](۱۹۹۸) در یک فراتحلیل مهمترین ویژگی افراد شاد را عاطفه مثبت و عزت‌نفس گزارش کرده‌اند. همچنین وارت[۱۷](۲۰۰۱) از صاحب‌نظران روان‌شناسی شادی نیز عزت‌نفس را جزء جدایی‌ناپذیر شادی می‌داند.
آرجایل و همکاران[۱۸](۱۹۹۵) شادی را ترکیبی از وجود عاطفه مثبت، فقدان عاطفه منفی و رضایت از زندگی می‌دانند.
۲-۲ عوامل مؤثر بر شادکامی
شناخت
شخصیت انسان دارای ابعاد شناختی یا به اصطلاح سبک‌های فکری است، که با شادی ارتباط دارد. برخی از شناخت ها یا سبک‌های فکری، پولینا[۱۹] یا نگاه‌کردن به طرف روشن قضایا را تشکیل می‌دهدند. این سبک‌های فکری به شرح ذیل می‌باشند:
الف)خوش‌بینی[۲۰] و تفکر مثبت[۲۱]: خوش‌بینی به معنای آن است که فرد اعتقاد قوی داشته باشد؛ اعتقاد به این که علی‌رغم وجود موانع و دلسردی‌ها همه چیز درست خواهدشد(گلمن، ترجمه فارسی، ۱۳۸۰). بسیاری از محققان دریافتند که خوشبختی شامل دو عامل مستقل یعنی خوش‌بینی و بدبینی می‌باشد. این دو عامل با جنبه‌های دیگر خوشبختی همبستگی دارد و البته بدبینی همبستگی منفی و قوی‌تری دارد(آرجایل، ترجمه فارسی، ۱۳۸۲).
پژوهش‌ها نشان می‌دهند که افرادی که خوش‌بین‌ترند، نسبت به افراد بدبین و واقع‌بین شادی بیشتری دارند و یکی از راه‌های افزایش شادی خوش‌بینی است(عابدی، ۱۳۸۳). لوکاس، داینر و ساح[۲۲](۱۹۹۶) دریافتند که خوش‌بینی با مقیاس‌های شادمانی مانند رضایت از زندگی، عاطفه مثبت و منفی رابطه دارد. هیلز[۲۳] و آرجایل(۲۰۰۱) در تحقیق خود همبستگی بین خوش‌بینی و شادی را ۷۵/۰ نشان دادند. شوارتز و استراک[۲۴](۱۹۹۱، به نقل از مرادی و همکاران، ۱۳۸۴) معتقدند افراد شادکام اطلاعات را به گونه‌ای پردازش و تفسیر می‌کنند که به شادمانی و شادکامی آن ها منجر شوند.
