تعریف عملیاتی مفاهیم

ارزشیابی کیفی توصیفی:

ارزشیابی کیفی توصیفی فرایند جمع ­آوری، تجزیه، تحلیل و تفسیر اطلاعات حاصل از به­ کارگیری ابزارهای مختلف (آزمون مدادکاغذی، آزمون­های عملکردی، ثبت مشاهدات، بررسی تکالیف و فعالیت های یادگیری دانش ­آموزان) از ابعاد مختلف جریان یادگیری و اتخاذ تصمیمات مناسب آموزشی در جهت هدایت این جریان به­سوی تحقق بهتر اهداف یادگیری از طریق ارائه بازخوردهای توصیفی مؤثر است (حسنی۱۳۸۸).

ارزشیابی کمی:

ارزشیابی کمی الگوی رایج ارزشیابی است که تلاش می­ کند از نتایج یادگیری دانش ­آموزان اندازه گیری به عمل آورد و آن را به صورت عینی و در قالب نمره گزارش دهد(سیف۱۳۸۴).

ارزشیابی کمی به­وسیله نمره حاصل از آزمون بر اساس مقیاس فاصله­ای(۲۰-۰) سنجیده خواهد شد.

یاددهی: منظور از یاددهی کلیه فعالیت­هایی است که در مدرسه از سوی معلمین اجرا می­ شود تا منجر به یادگیری مطالب درسی در دانش ­آموزان گردد.

یادگیری: فعالیت­ها و اقداماتی که دانش ­آموز با راهنمایی و هدایت معلم برای رسیدن به اهداف آموزشی-تربیتی پیش ­بینی شده انجام می­دهد.

بازخورد: فرآیندی است که در آن معلم، واکنش­های خود را در قبال تلاش و عملکرد دانش ­آموز، با هدف راهنمایی، تشویق و کمک به وی و با بهره گرفتن از روش­ها و ابزارهای مختلف(کلامی، غیر کلامی، مکتوب و …..)ارائه می­دهد.

فصل دوم

ادبیات و پیشینه پژوهش

مقدمه

رویکردهای سنجش و ارزشیابی تحصیلی بر فرایند یاددهی – یادگیری تأثیر دارند. این تأثیر در برخی منابع با عنوان ” آموزش جهت داده شده به­وسیله اندازه‌گیری” ذکر شده است(مشایخ،۱۳۸۵). پوفام نیز اظهار داشته است آنچه به وسیله آزمون­ها سنجیده می‌شود بر ماهیت آنچه در کلاس­های درس آموزش داده می‌شود­­، تأثیرگذار است (به نقل از سیف، ۱۳۸۲). فرایند تغییر در نظام ارزشیابی یکی از راهکارهای مورد توجه نظام­های آموزشی است که اخیراًً توجه دست­اندرکاران نظام آموزشی کشور ما را نیز به خود جلب نموده است. ما در این فصل به­ طور­مختصر به بیان تاریخچه و کلیاتی در زمینه ارزشیابی آموزشی، رویکردهای یاددهی- یاگیری، رویکردهای ارزشیابی پیشرفت تحصیلی، ارزشیابی توصیفی، اهداف و روش­های ارزشیابی توصیفی و ادبیات ارزشیابی توصیفی خواهیم پرداخت.

اندازه گیری

در اندازه ­گیری، ویژگی­ها یا صفات اشیاء یا افراد تعیین می­گردند و مقدار آن ویژگی یا صفات به صورت عدد یا رقم گزارش می­ شود. ‌بنابرین‏ اندازه ­گیری عبارت است از نسبت دادن اعداد به میزان و مقدار صفت یا ارزش یک شی، حادثه و یا یک فرد(کیامنش،۱۳۷۰).

ارزشیاب و ارزشیابی آموزشی

برای آگاهی بیشتر از این اصطلاح، آن را از نظر لغوی با بهره گرفتن از فرهنگ­های لغت بررسی می­ شود و بعد به چند نمونه از تعاریف ارائه شده توسط صاحب­نظران این حوزه می پردازیم.

در لغت­نامه دهخدا و فرهنگ فارسی معین، واژه­ های ارزشیابی و ارزشیاب یا مجری ارزشیابی نیامده است­. ولی در این دو فرهنگ، واژه­ های ارزیابی و ارزیاب تعریف شده است.

در فرهنگ دهخدا، ارزیابی “عمل یافتن ارزش هر چیز، تقویم” و ارزیاب “کسی که ارزش هر چیزی را مشخص می‌کند، مقوم” تعریف شده است.

در فرهنگ معین ارزیابی “عمل یافتن ارزش و بهای هر چیز، سنجش و بررسی هر چیز و برآوردن ارزش آن” و ارزیاب ” کسی که ارزش هر چیزی را معین می‌کند، مقوم، کارشناس و سر رشته دار در تعیین ارزش و بها” تعریف شده است.

فرهنگ و بستر ارزشیابی را­” قضاوت یا تعیین ارزش یا کیفی کردن”­تعریف نموده است و نیز فرهنگ روانشناسی پنگوئن آرتور ربر (۱۹۸۵) ارزشیابی را در معنای عام “تعیین ارزش و یا اهمیت یک چیز” و نیز در معنای خاص، آن را “تعیین میزان موفقیت یک برنامه، یک درس، یک سلسله آزمایش یا دارو­ و … در رسیدن به اهداف اولیه آن­ها” می‌داند(کیامنش،۱۳۷۰).

متخصصان و صاحب­نظران در حوزه ­های مختلف علوم تربیتی، در اواخر دهه ۱۹۶۰ ‌به این حوزه جدید (ارزشیابی آموزشی) گرایش خاصی پیدا کردند که هر یک از این صاحب­نظران با توجه به گرایش مورد علاقه و تخصص خود و فلسفه های تربیتی حاکم بر تفکر آنان، تعاریف خاصی از آن ارائه دادند که این تعاریف در بعضی موارد مشابه و یا کاملاً متفاوت با یکدیگر بود. بر اساس برخی از منابع اولین تعریف رسمی از ارزشیابی به نام رالف تایلر به ثبت رسیده است. وی ارزشیابی را وسیله ای جهت تعیین میزان موفقیت برنامه در رسیدن به هدف­های آموزشی می‌داند. ‌به این معنا که ارزشیابی به دنبال تعیین میزان تغییرات رفتار، با توجه به هدف­های آموزشی از قبل تعیین شده است)سیف،۱۳۷۰).

گی (۱۹۹۱) ارزشیابی را فرآیندی نظام­دار(سیستماتیک) برای جمع ­آوری،­ تحلیل­ و تفسیر اطلاعات، به منظور تشخیص و تعیین میزان تحقق یا عدم تحقق اهداف می­داند و این­که آیا هدف­های مورد­نظر تحقق­ یافته­اند یا درحال تحقق یافتن هستند و به چه میزانی (سیف، ۱۳۷۰).

ولف (۱۹۸۴) در کتاب “ارزشیابی آموزشی” ترجمه کیامنش (۱۳۷۹) تعریف بیبای (۱۹۷۵) از ارزشیابی را مطرح نموده است. وی ارزشیابی را جمع‌ آوری و تفسیر نظام­دار شواهدی که به قضاوت ارزشی یا توجه به عملی منجر می­گردد می­داند. ­در این تعریف واژه نظام­دار بیانگر اطلاعات مورد نیاز برای عمل ارزشیابی که منظم و هدفدار جمع‌ آوری می­ شود، است.

منظور از واژه “تفسیر شواهد” این است که اطلاعات جمع‌ آوری شده باید با دقت و احتیاط کامل توسط عامل ارزشیابی یا افراد دارای صلاحیت مورد تفسیر قرارگیرد. واژه­”قضاوت ارزشی”نشان می­دهد که مجری ارزشیابی وظیفه دارد ‌در مورد ارزش برنامه آموزشی مواد درسی یا مؤسسه‌­ای که با توجه به اطلاعات جمع ­آوری شده و تفسیر به عمل آمده کار ارزشیابی را به عهده دارد، قضاوت و داوری به عمل آورد. چهارمین عنصر کلیدی در تعریف بیبای، توجه به عملی بودن است که بیانگر این مسئله است که ارزشیابی تصمیم مدار است و مطالعات و بررسی­ های ارزشیابی ‌به این منظور انجام ‌می‌گیرد که نتایج جنبه عملی داشته باشد یا به عبارت دیگر ارزشیابی ‌به این قصد که نتایج به صورت عملی در زمینه برنامه یا موضوع ارزشیابی شده منجر گردد، انجام می­پذیرد. به طور کلی باید گفت که ارزشیابی، نوعی قضاوت و داوری در حوزه تخصص عامل ارزشیابی­است.­ولی قضاوت برای تصمیم ­گیری در حوزه صلاحیت تصمیم گیرندگان و سیاست­گذاران آموزشی است(کیامنش،۱۳۷۹).

‌بنابرین‏، ارزشیابی شامل داوری ارزشی درباره مطلوب بودن یا مطلوب نبودن ویژگی یا موضوع ارزشیابی است. ناگفته نماند ارزشیابی بر اندازه گیری استوار است. یعنی ارزشیابی­های صحیح و درست مبتنی بر اندازه گیری­های دقیق می‌باشد.

مسیر تحول (تاریخچه) ارزشیابی آموزشی

ارزشیابی در طول تاریخ به نوعی وجود داشته است و انسان­ها همواره به اشکال گوناگون ابعاد زندگی خود را مورد ارزیابی قرار داده ­اند.

از نظر قدمت تاریخی به استناد منابع موجود، مقامات چینی قریب ۴۰۰۰ سال پیش برای انتخاب کارکنان خود آزمون برگزار می­کردند (پاپهام، ۱۹۷۵، به نقل از کیامنش، ۱۳۷۰).