**، * وns به ترتیب به مفهوم معنی دار در سطح احتمال ۱%، ۵% و غیر معنی دار
۴- ۱۴- تغییرات رنگ میوه
نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین های فاکتورهای رنگ سنجی در سیستم هانتر لب (Hunter L,a,b) مشخص کرد که تاثیر تیمار حلقه برداری در سطح احتمال ۵ درصد و اتفن در سطح احتمال ۱ درصد بر شاخص های مورد مطالعه رنگ یعنی مقادیر L (روشنایی رنگ میوه) و a/b (نسبت قرمزی به آبی) معنی دار بوده است. اما بر روی اثر متقابل این دوتیمار معنی دار نبوده است. با توجه به نمودار ۴-۱۳ مشخص می شود که تیمار حلقه برداری باعث کاهش میزان شاخص L شده است، به طوریکه کمترین میزان شاخص L در تیمار حلقه برداری و بیشترین میزان شاخص L در تیمار شاهد بدست آمده است. از طرفی حلقه برداری باعث افزایش میزان شاخص a/b شده است که بیشترین میزان شاخصa/b در تیمار حلقه برداری و کمترین میزان شاخص a/b در تیمار شاهد مشاهده گردید (نمودار ۴-۱۴). همچنین غلظت های مختلف اتفن باعث کاهش میزان شاخص L شده است، که بیشترین میزان شاخص L مربوط به تیمار شاهد بوده است و کمترین میزان شاخص L مربوط به تیمار اتفن ۱۵۰ میلی گرم در لیتر می باشد (نمودار ۴-۱۵). علاوه بر این غلظت های مختلف اتفن باعث افزایش میزان شاخص a/b شده است که بیشترین میزان آن مربوط به تیمار اتفن ۱۵۰ میلی گرم در لیتر بوده و کمترین میزان شاخص a/b مربوط به تیمار شاهد بوده است (نمودار ۴-۱۶). بین تیمارهای اتفن ۱۵۰ و ۳۰۰ میلی گرم در لیتر اختلاف معنی داری مشاهده نشد.
نمودار ۴- ۱۳- اثر حلقه برداری بر شاخص L رنگ میوه انگور رقم ریش بابا قرمز: حروف غیر مشابه نشان دهنده تفاوت معنی دار در سطح احتمال ۵ درصد در بین میانگین ها در آزمون دانکن می باشد. G1: بدون حلقه برداری (شاهد)، G2: حلقه برداری.
نمودار ۴- ۱۴- اثر حلقه برداری بر شاخص a/b رنگ میوه انگور رقم ریش بابا قرمز: حروف غیر مشابه نشان دهنده تفاوت معنی دار در سطح احتمال ۵ درصد در بین میانگین ها در آزمون دانکن می باشد. G1: بدون حلقه برداری (شاهد)، G2: حلقه برداری.
نمودار ۴- ۱۵- اثر اتفن بر شاخص L رنگ میوه انگور رقم ریش بابا قرمز: حروف غیر مشابه نشان دهنده تفاوت معنی دار در سطح احتمال ۱ درصد در بین میانگین ها در آزمون دانکن می باشند. E1: تیمار بدون محلول پاشی (شاهد)، E2: اتفن ۱۵۰ میلی گرم در لیتر، E3: اتفن ۳۰۰ میلی گرم در لیتر.
نمودار ۴- ۱۶- اثر اتفن بر شاخص a/b رنگ میوه انگور رقم ریش بابا قرمز: حروف غیر مشابه نشان دهنده تفاوت معنی دار در سطح احتمال ۱ درصد در بین میانگین ها در آزمون دانکن می باشند. E1: تیمار بدون محلول پاشی (شاهد)، E2: اتفن ۱۵۰ میلی گرم در لیتر، E3: اتفن ۳۰۰ میلی گرم در لیتر.
فصل پنجم
بحث
۵- ۱- مواد جامد محلول، اسیدیته کل، pH آب میوه و ضریب رسیدگی
نتایج این تحقیق نشان می دهد که اثر ساده تیمار حلقه برداری و اتفن و اثر متقابل این دو تیمار باعث افزایش معنی دار میزان مواد جامد محلول میوه های تیمار شده در مقایسه با میوه های شاهد می گردد، بطوریکه بیشترین میزان مواد جامد محلول در تیمار اتفن ۱۵۰ میلی گرم در لیتر و کمترین میزان مواد جامد محلول در تیمار شاهد بدست آمد و بین تیمارهای دیگر اختلاف معنی داری مشاهده نشد.
تغییر در ترکیبات آلی که همزمان با تغییر رنگ حبه ها افزایش می یابد بیشتر مربوط به کاهش مقدار اسیدهای آلی مانند تارتاریک اسید در حبه ها و افزایش قندهای محلول می باشد و از آنجا که مقدار قند بیشترین مقدار مواد جامد محلول کل را تشکیل می دهد شاخص TSS به عنوان معیاری برای اندازه گیری قند حبه ها در نظر گرفته شد (بداقی و همکاران، ۱۳۸۶).

افزایش مواد جامد قابل حل در نتیجه کاهش آب میوه و تجزیه قندهای مرکب، تبدیل آنها به قندهای ساده و هضم شدن دیواره های سلولی اتفاق می افتد و بیشترین تغییراتی که هنگام رسیدن میوه صورت می گیرد به شکسته شدن کربوهیدرات های پلیمری مربوط است که باعث افزایش مواد جامد قابل حل میوه با رسیدن میوه می گردد (راحمی، ۱۳۸۴) و به همین دلیل میزان مواد جامد قابل حل میوه با رسیدن میوه افزایش می یابد (جلیلی مرندی، ۱۳۸۳).
مهمترین کربوهیدرات های موجود در حبه انگور گلوکز و فروکتوز است و در انگورهای رسیده مقدار فروکتوز از گلوکز بیشتر است (Shaul, 1986). در انگور تجمع زیاد گلوکز و فروکتوز در واکوئل سلول های مزوکارپ بعد از تغییر رنگ حبه ها اتفاق می افتد. ۲۰ روز بعد از این دوره، محتوای هگزوزهای حبه نزدیک به ۱ مولار، با نسبت ۱،گلوکز به فروکتوز است. به خاطر این که ساکارز قند اصلی انتقالی در انگور است، تجمع سریع هگزوزهای مشخصه رسیدگی حبه باید در فعالیت آنزیم اینورتاز درگیر باشند (Fillion et al., ۱۹۹۹). کاسانووا و همکاران^[۱۰۱] (۲۰۰۹) گزارش کردند که حلقه برداری در انگور بطور معنی داری مواد جامد محلول را افزایش می دهد. همچنین حلقه برداری به دلیل تأثیر بیشتر در جلوگیری از خروج شیره ی پرورده از دسترس خوشه ها باعث شیرین تر شدن آنها می شود (Jindal et al., ۱۹۸۲).
در مورد اثر اتفن بر روی خواص کیفی میوه انگور گزارشات متناقصی وجود دارد، تاثیر اتفن بر میزان مواد جامد قابل حل و اسید قابل تیتراسیون در ارقام مختلف انگور و میوه های مختلف متفاوت است. بطوریکه گزارش شده در ارقام Flame Seedless و Bonheur افزایش غلظت اتفن باعث کاهش مواد جامد محلول گردید و تاثیر معنی داری بر اسید قابل تیتراسیون نداشت (Lombard et al., ۲۰۰۴). در صورتیکه نتایج سایر محققان با نتایج این تحقیق مطابقت دارد (Hardi et al., ۱۹۸۱; Nicolau et al., ۲۰۰۳; Yoshiko et al., ۲۰۱۱). مصرف اتفن بر فرایند انتقال کربوهیدرات، به ویژه ساکارز به درون حبه ها تاثیر گذاشته و موجب افزایش آن می شود و ساکارز در محیط اسیدی ایجاد شده توسط اتفن، هیدرولیز و تبدیل به قندهای ساده می شود. همچنین افزایش مقدار مواد جامد محلول به عنوان عاملی موثر، مقدار آنتوسیانین را افزایش داده و در نتیجه رنگ حبه ها بهبود می یابد (Chervin et al., ۲۰۰۶).
در این بررسی تیمارهای حلقه برداری و اتفن بر کاهش اسیدیته قابل تیتراسیون میوه های تیمار شده نسبت به شاهد اثر معنی داری نشان داد. با توجه به اینکه اسیدهای آلی از جمله ترکیبات مهم در چرخه کربس هستند، در نتیجه به نظر می رسد که در تیمارهای با اتفن میزان تنفس و تولید اتیلن افزایش یافته و در نتیجه منجر به مصرف اسیدهای آلی بعنوان سوبسترای تنفسی می شود. همچنین با توجه به اینکه میزان اسیدهای آلی موجود در محصولات بیشتر از مقدار مورد نیاز در چرخه کربس است می توان موارد مصرف دیگری را برای اسیدهای آلی در نظر گرفت. برای مثال می توان به مصرف شدن آن در ساختمان برخی از مواد فرار و معطر اشاره کرد. بر اساس گزارشهای بدست آمده، تکنیک حلقه برداری و کاربرد اتفن باعث کاهش اسیدهای قابل تیتراسیون می شود (محمودزاده، ۱۳۸۵؛ Hardi et al., ۱۹۸۱; Powers et al., ۱۹۸۰) که با نتایج این پژوهش مطابقت دارد.
ضریب رسیدگی (TSS/TA) نیز به عنوان معیاری در نظر گرفته شد تا ضریب اطمینان نتایج یاد شده افزایش یابد. نسبت این دو ویژگی که داده ای بدون واحد می باشد همان نتایج را تأیید می کند و نشان می دهد که اندازه گیری های انجام شده بدون خطا و بدون اثر پذیری از عوامل دیگر به طور مستقل محاسبه شده است (Ezzlli, 1993). بهترین ضریب رسیدگی میوه انگور برقراری تعادل بین مواد جامد محلول و اسیدها می باشد (Woensel et al., ۱۹۸۷). شاخص طعم یا ضریب رسیدگی شامل نسبت مواد جامد قابل حل به اسیدهای آلی محصول می باشد که در طعم محصول تأثیر بسزایی دارد. اسیدهای آلی همراه قندها در طعم میوه تأثیر دارند و نسبت های مختلف اسید و قند موجب طعم ترش و یا شیرین میوه ها می شود. ضریب رسیدگی در انگور شاخص درجه ی اول برای برداشت محصول به شمار می آید (جلیلی مرندی، ۱۳۸۳). ضریب رسیدگی با نوع مصرف مورد نظر یعنی برای تازه خوری، آب میوه و یا خشک کردن به منظور تهیه ی کشمش متفاوت است (Woensel et al., ۱۹۸۷). در این تحقیق این نسبت تحت تأثیر تیمارها قرار گرفت و میزان این نسبت در تیمارهای حلقه برداری و اتفن بالاتر از شاهد بود زیرا تیمارهای حلقه برداری و اتفن از میزان اسیدهای آلی کاسته و مواد جامد بالاتری نسبت به شاهد حاصل شد، بنابراین در این تیمارها به دلیل کاهش سطح اسیدهای آلی نسبت قند به اسید بالاتری حاصل شد.
در این پژوهش تیمارهای حلقه برداری و اتفن اثر معنی داری روی pH آب میوه نداشت که با نتایج سایر پژوهشگران (بداقی و همکاران، ۱۳۸۶ ؛ Nicolau et al., ۲۰۰۳; Gallegos et al., ۲۰۰۶) همخوانی دارد. همچنین بر اساس نتایج روسوس و آناستاسیوس^[۱۰۲] (۲۰۱۱) حلقه برداری اثر معنی داری بر pH آب میوه نداشته است. میزان pH معرف اسیدی و یا قلیایی بودن محصولات باغبانی می باشد اما میزان pH میوه همیشه با مقدار اسیدهای قابل تیتراسیون محصول رابطه مستقیمی ندارد (جلیلی مرندی، ۱۳۸۳). اسیدهای آلی عمدتاً جزء اسیدهای ضعیف بوده و تأثیر زیادی بر pH میوه نداشته و اسیدهای قوی سبب تغییر سریع pH می شوند. pH یا غلظت یون های H⁺، بر روی مزه تأثیری ندارد و اهمیت آن بیشتر به خاطر تأثیر بر واکنش های آنزیمی و فعالیت میکرواورگانیسم ها (مخمرها و باکتری ها)، می باشد، بنابراین در مقایسه با اسیدیته قابل تیتراسیون، تغییرات pH از ارزش کمتری به عنوان یک فاکتور کیفی موثر بر مزه برخوردار است.
۵- ۲- طول و عرض خوشه
در این بررسی اثر تیمارهای حلقه برداری و اتفن بر شاخص های طول و عرض خوشه معنی دار نشد این نیز منطقی به نظر می رسد چون حلقه برداری موجب بالا رفتن نسبت C/N می گردد که موجب کاهش رشد طولی انشعابات و از جمله کاهش رشد طول و عرض خوشه می گردد (سالار دینی، ۱۳۷۲). همچنین نتایج این پژوهش با نتایج سایر پژوهشگران (Abu-zahra and Mohd salameh, 2012) همخوانی دارد.
۵- ۳- وزن بیست حبه و خوشه
نتایج این تحقیق نشان می دهد که تیمار حلقه برداری اثر معنی داری بر وزن بیست حبه و خوشه داشته است در صورتیکه اثر تیمارهای اتفن از لحاظ آماری معنی دار نمی باشد. حلقه برداری تکنیکی برای افزایش تولید در درختان میوه می باشد (Mc Neil, 2011). وزن میوه یکی از پارامترهای مهم برای تولید میوه می باشد که حلقه برداری بطور معنی داری وزن میوه را افزایش می دهد (Hossian et al., ۲۰۰۷). حلقه برداری باعث بهبود کربوهیدرات در دسترس برای میوه ها می شود که از طریق افزایش در تعداد میوه منجر به افزایش تشکیل میوه و عملکرد می شود (Goren et al., ۲۰۰۳; Rivas et al., ۲۰۰۴). حلقه برداری در انگور از طریق تغییر در پخش و انتقال آسیمیلات ها باعث افزایش وزن حبه و تسریع بلوغ میوه می شود (Harrel and Williams, 1987). علل تاثیر حلقه برداری بر افزایش وزن حبه و خوشه را می توان به دو فرایند مربوط دانست. اول اینکه حلقه برداری باعث بلوکه شدن مواد فتوسنتزی در تاج بوته انگور شده و از انتقال آنها به ریشه جلوگیری می کند که این خود باعث افزایش غلظت کربوهیدراتها و حرکت آنها به سمت خوشه می شود (Williams and Ayars, 2005; Wright, 2000). دوم اینکه حلقه برداری به طور غیر مستقیم و با کاهش رشد ریشه، سبب کند شدن حرکت آب و املاح معدنی و تنظیم کننده های رشد از ریشه ها به سمت تاج بوته انگور و در نهایت مریستم های انتهایی ساقه شده و به این ترتیب از رشد رویشی بوته ها ممانعت می کند، با کاهش رشد رویشی، میزان کربوهیدرات بیشتری به حبه ها و خوشه ها اختصاص یافته و موجب افزایش وزن آنها می شود (Williams and Ayars, 2005). همچنین نتایج سایر پژوهشگران (محمودزاده، ۱۳۸۵) تایید کننده این نتایج می باشد. غلظت های مختلف اتفن بر روی این صفات اثر معنی داری نشان ندادند. البته نتایجی مغایر با نتایج این آزمایش گزارش شده است که محلول پاشی مواد شیمیایی (کلسیم کلرید، آسکوربیک اسید، جیبرلیک اسید، اتفن، سالیسیلیک اسید و پوترسین) باعث افزایش عملکرد انگور شده است (Marzouk and Kassem, 2011). در حالی که گزارش شده است انگورهای تیمار شده با هر سطح از اتفن در مرحله تغییر رنگ حبه اختلاف عملکردی نسبت به شاهد پیدا نمی کنند (El-Banna and Weaver, 1978).
۵- ۴- ریزش حبه و سفتی بافت
در این بررسی تیمار حلقه برداری به طور معنی داری باعث کاهش ریزش حبه شده است در صورتیکه تیمار اتفن ریزش حبه را نسبت به شاهد افزایش داده است. شائو و همکاران^[۱۰۳] (۱۹۹۸) گزارش کردند که افزایش بقای میوه ممکن است به حلقه برداری نسبت داده شود بدین معنی که حلقه برداری باعث افزایش سطح کربوهیدرات شده که متعاقباً نسبت کربن به ازت افزایش می یابد و محتوای کربوهیدرات ریزش میوه چه ها را کاهش داده و بقای میوه را افزایش می دهد. شارما و سینگ^[۱۰۴] (۲۰۰۳) گزارش کردند که حلقه برداری تنه همراه با کاربرد ۵۰۰ پی پی ام اترل در مرحله تغییر رنگ حبه ریزش حبه را از طریق تسریع کردن رسیدگی بواسطه افزایش سنتز آنتوسیانین ها به تأخیر انداخته است. گرچه پذیرفتنی است که تیمار اتفن ممکن است باعث نرم شدن نامطلوب انگور شود اما اتفن سفتی و قدرت کنده شدن حبه ها را تحت تاثیر قرار نمی دهد لذا به نظر می رسد در حبه ای شدن پس از برداشت تاثیری ندارد (Jensen, et al., 1975).
بر اساس نتایج این تحقیق تیمار حلقه برداری بر کاهش سفتی حبه موثر نبوده است ولی تیمار اتفن روی سفتی حبه ها تاثیر گذاشته و باعث کاهش آن شده است که تیمار ۳۰۰ میلی گرم در لیتر اتفن اختلاف معنی داری با شاهد داشته است و بین تیمار ۱۵۰ میلی گرم در لیتر با تیمار ۳۰۰ میلی گرم در لیتر و شاهد اختلاف معنی داری مشاهده نشد. بافت یکی از مشخصه های بسیار مهم میوه ها و سبزی ها می باشد. با در نظر گرفتن اثر اتفن بر رنگ پوست که ناشی از تغییرات در غلظت آنتوسیانین و رنگدانه های پوست است، انتظار می رود این تغییرات شیمیایی با تغییرات فیزیکی در پوست توأم باشد. لذا کاهش سفتی در اثر افزایش غلظت اتفن حاکی از این است که پوست حبه ها تحت تأثیر غلظت اتفن تغییر فیزیکی داشته و در نتیجه سفتی کاهش یافته است. علاوه بر این سفتی پوست بیشتر تحت تأثیر پوست حبه بوده تا گوشت، بنابراین نتیجه گرفته می شود که کاهش سفتی ناشی از تأثیر اتفن بر پوست حبه ها بوده است. ویژگی های بافت میوه از آماس سلولی و ساختار و ترکیبات پلی ساکاریدهای دیواره سلولی متأثر می شود (Koh and Melton, 2004; Hernandz-Munoz et al., ۲۰۰۸). نرمی بافت میوه در نتیجه تغییرات در ساختار دیواره سلولی شامل کاهش همی سلولز، گالاکتوز و حل شدن و دپلیمریزه شدن پکتین صورت می گیرد که در نتیجه فعالیت آنزیم های هیدرولیز کننده دیواره سلولی می باشد (Fisher and Bennett, 1991). از طرفی دیگر نرمی بافت میوه در نتیجه فعالیت آنزیم های هیدرولیز کننده دیواره سلولی اتفاق می افتد چندین آنزیم در این فرایند شرکت می کنند نظیر پلی گالاکتروناز^[۱۰۵]، پکتین متیل استراز^[۱۰۶] و بتا گلوکوزیداز^[۱۰۷]، که همه این آنزیم ها پکتین را مورد هدف قرار می دهند (Soda et al., ۱۹۸۶). سلیا و همکاران^[۱۰۸] (۲۰۰۷) گزارش کردند که تیمار اتفن در ترکیب حبه موثر نیست و به نظر نمی رسد که در سفتی و تغییرات پس از برداشت میوه ها موثر باشد. کاهش سفتی بافت در اثر تیمار قبل از برداشت با اتفن توسط تاکویا و همکاران^[۱۰۹] (۲۰۰۶) گزارش شده است. تاثیر اتفن بر کاهش سفتی بافت میوه احتمالاً به نقش آن در تولید و اثر اتیلن مربوط می شود که با بیان ژن های آنزیم ACC سنتتاز باعث افزایش تولید اتیلن شده و فعالیت خود تنظیمی مثبت اتیلن را افزایش می دهد در نتیجه باعث افزایش فعالیت آنزیم های تجزیه کننده دیواره سلولی می شود زیرا اتیلن باعث بیان ژن های آنزیم های تجزیه کننده دیواره سلولی می گردد و فعال شدن آنزیم های پلی گالاکتروناز در نتیجه فعالیت اتیلن اتفاق می افتد. بر اساس گزارش لیپتون^[۱۱۰] (۱۹۹۰) اگر مارچوبه در معرض اتیلن قرار بگیرد متابولیسم فنیل پروپانوئید، تجمع ترکیبات فنولیکی و لیگنینی شدن بافت تحریک می شود. بازدارندگی مسیر شیکمیک اسید که توسط گلی فوزایت سوبستراهایی برای لیگنین تولید می کند، سفتی و مقدار فیبر و لیگنینی شدن آن را کاهش می دهد (Saitveit, 1988).
۵- ۵- ترکیبات فنولی و آنتی اکسیدان کل
بر اساس نتایج این بررسی تیمار حلقه برداری و اتفن اثر معنی داری روی ترکیبات فنولی کل داشته است. بطوریکه همه تیمارها ترکیبات فنولی کل را نسبت به شاهد افزایش داده است. ترکیبات فنولی متابولیت های ثانویه ای هستند که از مسیرهای پنتوز فسفات، شیکیمات و فنیل پروپانوئید در گیاهان مشتق می شوند. این ترکیبات نقش مهمی را در ویژگی های رنگ و حساسیت میوه ها و سبزی ها دارند (Balasundram et al., ۲۰۰۶). در رابطه با ترکیبات فنولی کل کوبوتا و همکاران^[۱۱۱](۱۹۹۳) گزارش کردند که حلقه برداری حجم فنول کل و فعالیت آنزیم فنیل آلانین آمونیالیاز^[۱۱۲] (PAL) (آنزیم کلیدی در سنتز ترکیبات فنلی) را در میوه هلو افزایش می دهد. گزارش شده است که اتیلن باعث افزایش متابولیسم فنیل پروپانوئید می شود. فنیل آلانین آمونیالیاز (PAL) آنزیم قاطع در متابولیسم فنیل پروپانوئید است. متابولیسم فنیل پروپانوئید به وسیله اتیلن افزایش می یابد و برخی ترکیبات فنولی با تغییراتی در برخی بیماری ها شرکت می کنند (Hertog et al., ۱۹۹۲; Frankel et al., ۱۹۹۵). بر اساس گزارش ال-کریمی و همکاران^[۱۱۳] (۲۰۰۳) اتفن فعالیت آنزیم فنیل آلانین آمونیالیاز را در انگورهای رومیزی افزایش می دهد که در نتیجه آن رنگ میوه افزایش می یابد.
ترکیبات فنولی عمده در گیاهان بخش قابل توجهی از رژیم غذایی انسان هستند و به خاطر جنبه های آنتی اکسیدانی توجه قابل ملاحظه ای به آنها شده است (Balasundram et al., ۲۰۰۶). در بین میوه ها و سبزی ها، انگورها دارای بیشترین منابع ترکیبات فنولی هستند که ممکن است با توجه به گونه، رقم، مرحله رسیدگی، شرایط آب و هوایی و رقم متفاوت باشد (Frankel and Meyer, 1998). فنول های انگور در کیفیت میوه از جمله رنگ، عطر و طعم، سفتی و پیری دخالت دارند.
بر اساس گزارش آلفرد و همکاران^[۱۱۴] (۲۰۰۴) این ترکیبات فعالیت آنتی اکسیدانی دارند زیرا رادیکال های آزاد را به دام می اندازند. ترکیبات فنولی تنوع شیمیایی زیادی دارند از جمله، فنول های ساده مثل اسید کلروژنیک (میزان آن در پوست میوه انگور بیشتر است) و فلاونوئیدها (آنتوسیانین ها از جمله آنها هستند) را شامل می شوند. تغییرات ترکیبات فنولی در محصولات باغبانی متفاوت است. اکثر ترکیبات فنولی در آغاز رشد و نمو میوه ها و سبزی ها افزایش یافته اما در خلال رسیدن محصول مقدار آنها کاهش می یابد، زیرا این مواد در فعالیت های متابولیکی شرکت می کنند. آنتوسیانین ها بر عکس دیگر ترکیبات فنولی در حین رسیدن میوه ها افزایش می یابند و بعد از رسیدن به یک میزان معین، مقدار آنها ثابت باقی می ماند. ترکیبات فنولی در حضور اکسیژن، آنزیم فنولاز تجزیه می شود و به ملانین قهوه ای رنگ تبدیل می شود (جلیلی مرندی، ۱۳۸۳). فنول ها در دوره بعد از برداشت اثرات متعددی دارند و مهمترین نقش آنها در رنگ و طعم محصول است (راحمی، ۱۳۸۴). به نظر می رسد، به دلیل اینکه اتفن باعث افزایش خصوصیات رسیدگی میوه انگور از جمله افزایش رنگ میوه و ترکیبات معطر می شود و انواع رنگ هایی که توسط فنول ها ایجاد می شود به شرایط مختلف از جمله اسیدیته محیط بستگی دارد. اتفن تجمع آنتوسیانین ها را برای ایجاد رنگ قرمز افزایش می دهد (Macheix et al., ۱۹۹۰). زیرا اتفن دارای خاصیت اسیدی است و ترکیبات فنولی در محیط اسیدی رنگ قرمز ایجاد می کنند و از آنجا که آنتوسیانین ها متعلق به ترکیبات فنولی میوه می باشند به نظر می رسد اتفن از این طریق در مجموع باعث افزایش ترکیبات فنولی کل میوه می شود. همچنین ترکیبات فنولی در عطر و طعم میوه نیز دخالت دارند و اتفن به دلیل اینکه رسیدگی را تحریک می نماید از این طریق نیز باعث افزایش ترکیبات فنولی کل میوه می شود. بر اساس گزارش پارک و همکاران^[۱۱۵] (۲۰۰۶) میوه های کیوی فروت که بعد از برداشت تحت تیمار اتفن قرار گرفته بودند، محتوای کلی پلی فنول ها و فعالیت آنتی اکسیدانی آنها بطور معنی داری افزایش یافته بود.
در رابطه با آنتی اکسیدان کل، تیمار حلقه برداری و اتفن اثر معنی داری روی این شاخص داشته است. بطوریکه بیشترین آنتی اکسیدان کل در تیمار حلقه برداری و کمترین میزان برای شاهد ثبت گردید و بین تیمار حلقه برداری با غلظت های ۱۵۰ و ۳۰۰ میلی گرم در لیتر اتفن اختلاف معنی داری مشاهده نشد. این تفاوت در ظرفیت آنتی اکسیدانی می تواند ناشی از تفاوت در ترکیب های فنلی باشد. فلاونول ها بویژه کوئرسیتین و کوئرسیترین از نظر آنتی اکسیدانی بسیار فعال هستند (Barberan and Robins, 1997). که می تواند دلیلی بر بالا بودن فعالیت آنتی اکسیدانی حبه هایی باشد که تیمار حلقه برداری و اتفن دریافت کرده اند. حلقه برداری تجمع کربوهیدرات را در ناحیه حلقه برداری شده افزایش می دهد، زیادی کربوهیدرات می تواند برای سنتز ترکیبات فنولی استفاده شود، مثلاً برای آنتی اکسیدان ها و متعاقباً باعث افزایش ظرفیت آنتی اکسیدانی میوه های ناحیه ی حلقه برداری شده می شود (Peter and Anastassios, 2011).
بر اساس گزارش سانتستبان و رویو^[۱۱۶] (۲۰۰۶) یک ارتباط مثبت بین فعالیت آنتی اکسیدانی و میزان ترکیب های فنلی انگور ، میوه گیلاس وحشی شیرین (Karlidag et al., ۲۰۰۹)، میوه عناب (Li et al., ۲۰۰۵)، میوه های هسته دار (شلیل، هلو و آلو) (Gil et al., ۲۰۰۲) و توت سیاه و تمشک (Wang and lin, 2000) وجود دارد. این ارتباط مثبت بین فعالیت آنتی اکسیدانی و میزان ترکیب های فنلی در میوه های دیگر نیز گزارش شده است (Kalt et al., ۱۹۹۹). ریواس و همکاران^[۱۱۷] (۲۰۰۸) گزارش کردند که تیمار حلقه برداری محتوای قندهای محلول برگ و فعالیت همه آنزیم های آنتی اکسیدانی را افزایش می دهد. آنها همچنین پی به ارتباط نزدیکی بین قندهای محلول برگ و آنزیم های آنتی اکسیدانی بردند.
۵- ۶- رنگ میوه
بر اساس نتایج این بررسی تیمار حلقه برداری و اتفن اثر معنی داری روی شاخص های مورد مطالعه رنگ یعنی مقادیر L و نسبت a/b نشان داد بطوریکه تیمار حلقه برداری و اتفن موجب کاهش میزان L (شاخص روشنایی رنگ میوه) و افزایش نسبت a/b (نسبت قرمزی به آبی) شد که نشان دهنده ی قرمزتر شدن میوه ها می باشد. رسیدن انگور با تغییر رنگ حبه شروع می شود که بواسطه شروع سنتز آنتوسیانین در رقم های رنگی، نرم شدن حبه ها، تند شدن انبساط حبه، زیاد شدن حجم هگزوزها، کاهش اسیدیته کل و کاهش حجم اسید مالیک مشخص می شود (Mullins et al., ۱۹۹۲). حلقه برداری یک تکنیک عمومی برای بهبود رنگ انگور می باشد، در صورت کاربرد حلقه برداری در تنه بوته انگور، رنگ گیری حبه تسریع می شود که ممکن است بواسطه زیاد شدن حجم مواد جامد محلول در حبه ها باشد (Yamane and Shibayama, 2007). حلقه برداری در انگورهای آکی کوئین^[۱۱۸]، ۳۰ تا ۳۵ روز بعد از تمام گل بیشترین اثر را روی تجمع آنتوسیانین داشته و همچنین تجمع قند را در شروع رنگ گیری افزایش داده است (Yamane and Shibayama, 2007). همچنین وینکلر و همکاران^[۱۱۹] (۱۹۷۴) گزارش کردند که حلقه برداری در انگورهای (رد مالاگا^[۱۲۰]، ریبیر و کاردینال^[۱۲۱]) در مرحله تغییر رنگ حبه، رنگ گیری را بهبود می بخشد و زودرسی را در آنها موجب می شود. این تغییرات در اثر حلقه برداری روی تجمع آنتوسیانین ها در پوست حبه، بخاطر تحریک شدن فعالیت آنزیم هایی مانند فلاونوئید ʹ۳، ʹ۵- هیدروکسیلاز^[۱۲۲] در اثر حلقه برداری می باشد که به موجب آن سطوح بالایی از آنتوسیانین ها در پوست حبه در مقایسه با شاهد تولید می شود (Khandaker et al., ۲۰۱۱). همچنین تعدادی از گزارشات وجود دارد که رنگ پوست انگور (قرمز یا سیاه) به وسیله بیان ژن ها در مسیر بیوسنتزی آنتوسیانین مثل فلاونوئید ʹ۳-هیدروکسیلاز^[۱۲۳] و O متیل ترانسفراز^[۱۲۴] تحت تأثیر قرار می گیرد (Jeong et al., ۲۰۰۶).
اتیلن به عنوان هورمون رسیدن شناخته می شود و انگور جزء میوه های نافرازگرا می باشد که به تیمارهای پیش از برداشت اتیلن بیرونی واکنش نشان می دهد (Becatti et al., ۲۰۱۰). اتیلن روی رسیدن میوه تأثیر بسیار زیادی دارد (Lurie, 2010). علاوه بر این، نقش اتیلن در رسیدن انگور و برخی از فرآیندهای مربوط به تجمع آنتوسیانین مشهود است (Amiri et al., ۲۰۱۰). افزایش آنتوسیانین به دلیل آزاد سازی اتیلن از اتفن، و به طبع افزایش بیوسنتز اتیلن درونی حبه ها و در نتیجه انگیزش شدید فعالیت آنزیم های تولید کننده آنتوسیانین بویژه UDP-گلوکز-فلاونوئید- ۳- O- گلوکوزیل ترانسفراز^[۱۲۵] برای بیوسنتز آنتوسیانین در انگور تاثیر بسزایی دارد. به معنای دیگر کاربرد اتفن سبب تحریک انباشتگی رنگدانه های منو گلوکوزید از جمله پئونیدین و مالودین در طی مرحله رسیدگی حبه ها، و در نتیجه موجب افزایش آنتوسیانین موجود در پوست حبه ها می گردد (EL-kereamy et al., ۲۰۰۳). مکانیسم اثر اتفن بر افزایش رنگ در ارقام مختلف انگور توسط بسیاری از محققان گزارش شده است (Gallegos et al., ۲۰۰۶; Nicolau et al., ۲۰۰۳). گزارشات مبنی بر مصرف اتیلن و یا ترکیبات آزاد کننده اتیلن از جمله اتفن حاکی از آن است که این ترکیبات باعث تسریع مرحله تغییر رنگ حبه های انگور می گردد ولی این به شرطی است که در دوره کوتاهی بلافاصله قبل از زمان طبیعی شروع رسیدگی حبه ها مصرف گردد (Chervin et al., ۲۰۰۶) . بنابراین اسپری کردن اتفن، حجم اتیلن را در میوه افزایش داده در این صورت فرایند بلوغ و رسیدن را تسریع کرده و تاریخ برداشت تسریع می شود (Marzouk and Kassem, 2011).
۵- ۷- نتیجه گیری کلی
با توجه به نتایج بدست آمده از این آزمایش مشخص گردید که کاربرد تکنیک حلقه برداری و اتفن در زمان تغییر رنگ حبه ها بطور معنی داری باعث افزایش در میزان صفات کیفی ( مواد جامد محلول، ضریب رسیدگی، ترکیبات فنولی کل، آنتی اکسیدان کل و رنگ میوه ) و صفات کمی ( وزن حبه و خوشه ) انگور رقم ریش بابا قرمز می گردد. همچنین حلقه برداری و اتفن باعث کاهش میزان اسیدهای قابل تیتراسیون گردیده است. علاوه بر این حلقه برداری درصد ریزش حبه را کاهش داده است. این احتمالاً به این علت است که عمل حلقه برداری، برای مدتی کوتاه و موقت از انتقال مواد غذایی و هورمون های درونی ساخته شده از برگها به سایر نقاط مصرف کننده جلوگیری کرده و در طی این مدت احتمال می رود این مواد صرفاً صرف تغذیه همان شاخه حلقه برداری شده می شود که از رقابت سرشاخه های جوان و سایر بخش های گیاهی در مصرف مواد غذایی با خوشه ها و اعضای بارده جلوگیری می شود که متعاقباً باعث افزایش صفات کمی و کیفی انگور می گردد (Brown et al., ۱۹۸۸). از طرفی اتفن بلوغ و رسیدن میوه های انگور را تسریع نموده و برداشت زودتر را امکان پذیر می سازد که برای این امر غلظت ۱۵۰ میلی گرم در لیتر اتفن در زمان تغییر رنگ حبه ها توصیه می شود.
نکته قابل توجه در مورد حلقه برداری بوته های مو این است که عرض حلقه برداشته شده نباید بیشتر از ۵ میلی متر باشد و اگر بوته های مو از نظر تغذیه یا رشد رویشی ضعیف هستند، نباید همه شاخه ها حلقه برداری شوند چرا که این کار می تواند به زرد شدن و ریزش برگها و در نهایت مرگ گیاه در سال بعد منجر شود. از سوی دیگر، چنانچه مواد اتیلن زا (اتفن) با غلظت بهینه و در زمان مناسب بر روی انگور ریش بابا قرمز محلول پاشی شود رنگ و کیفیت مطلوب در میوه حاصل خواهد شد. اما از آنجا که کاربرد غلظت های مختلف اتفن و زمان های مختلف مصرف در خصوصیات کیفی میوه متفاوت است و اختلافات آماری بین غلظت های مختلف و زمان های کاربرد وجود دارد، تعیین غلظت بهینه و زمان مناسب کاربرد آن، نیاز به تحقیقات بیشتر دارد. بنابراین می توان نتیجه گرفت که استفاده از تکنیک حلقه برداری و محلول پاشی اتفن برای مناطقی با فصل رشد کوتاه که خطر باران و سرماهای پائیزه وجود دارد و همچنین برای ارقام دیررس انگور مناسب می باشد و پیشنهاد می شود.
پیشنهادات
۱- پیشنهاد می شود که حلقه برداری در زمان تشکیل حبه روی بوته مو اعمال گردد و اثر آن بر خصوصیات کمی و کیفی انگور بررسی شود.
۲- پیشنهاد می شود که حلقه برداری در محل های مختلف ( شاخه یکساله، بازو و تنه) اعمال گردد تا اثر آنها با یکدیگر مقایسه گردد و بهترین محل تأثیرگذاری بر خصوصیات مورد نظر مشخص گردد.
۳- زمانیکه اتفن به عنوان عامل تحریک کننده رسیدگی برای تولید تجاری میوه مطرح است، مطالعه ارتباط زمان کاربرد اتفن و زمان برداشت ضروری می باشد.
۴- در زمان نزدیک به دگرفامی (Veraison)، در زمان های مختلف محلول پاشی اتفن انجام شود.
۵- پیشنهاد می شود اثر تیمارهای اتفن و حلقه برداری روی آنزیم ها و دیگر ترکیبات آنتی اکسیدانی نیز بررسی گردد.
فهرست منابع
اثنی عشری، م؛ زکایی خسروشاهی، م.ر (۱۳۸۷). فیزیولوژی و تکنولوژی پس از برداشت. چاپ اول. انتشارات دانشگاه همدان. ۶۵۸ص.
بداقی، ح؛ ناظمیه، ع؛ مستوفی، ی و اصغرزاده، ن (۱۳۸۶). تاثیر حلقه برداری و تغذیه برگی با بوریک اسید بر ویژگی های کیفی انگور رقم کشمشی بیدانه. مجله علوم و فنون باغبانی ایران، جلد ۸، شماره ۱، صص ۵۵ تا ۶۴٫
بداقی، ح؛ ناظمیه، ع؛ مستوفی، ی و مطلبی آذر، ع (۱۳۸۷). تأثیر حلقه برداری به تنهایی و توأم با اسید بوریک بر میوه بندی و صفات کمی انگور سلطانین (کشمشد بیدانه). مجله علوم کشاورزی ایران، دوره ۳۹، شماره ۱، صص۲۷- ۳۸٫
دولتی بانه، ح (۱۳۸۱). تأثیر حلقه برداری در بهبود کیفیت انگور. مدیریت ترویج و مشارکت مردمی جهاد کشاورزی آذربایجان غربی. ۱۶ ص.

۲-۲٫ مفهوم شناسی گردشگری

تاکنون تعاریف متعددی از گردشگری ارائه شده است که در اینجا به‌برخی از آنها اشاره می‌شود. در یک تعریف کلی، «گردشگری به سفر کوتاه‌مدت و موقتی گردشگر با هدف سیر و سیاحت، به منطقه‌ای خارج از محل سکونت و کار خود گفته می‌شود» (الوانی، ۱۳۸۵: ۷۰). در تعریفی دیگر، «گردشگری نهادی است که انسان برای غنی ساختن و معنی بخشیدن به زندگی خود از آن بهره می‌جوید. برخی از کارشناسان، گردشگری را شامل سه مرحله جدا شدن از یک جامعه، گذر از آن، و انتقال به جامعه دیگر و درآمیختن با آن دانسته‌اند. عوامل تشکیل‌ دهنده گردشگری را می‌توان در چهار مورد زیر خلاصه کرد:
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

گردشگر یا گردشگران؛
ناحیه مناسب و مقصد جذاب برای بازدید و سیاحت؛
راه و مسیر ارتباطی مناسب برای دسترسی گردشگر به منطقه؛
نظام‌های پشتیبانی و خدماتی برای یاری دادن به گردشگر در طول سفر و اقامت» (همان منبع: ۷۱).
آرتور بورمن، گردشگری را مجموعه‌ مسافرت‌هایی که به منظور استراحت و تفریح و تجارت یا دیگر فعالیت‌های شغلی و یا اینکه به منظور شرکت در مراسم خاص انجام گیرد و غیبت شخص گردشگر از محل سکونت دائم خود در طی این مسافرت موقتی و گذرا می‌باشد می­داند. بدیهی است کسانیکه اقدام به مسافرت‌های شغلی منظمی بین محل کار و زندگی خود می‌کنند مشمول این تعریف نمی‌شوند (دوهارباب و سیتومرانگ^[۶]، ۲۰۱۲: ۴۰۰).
از نظر پل روبر، گردشگری عمل مسافرت کردن و طی مسافت نمودن و رفتن به جایی غیر از مکان همیشگی و متعارف زندگی به منظور تفنن و لذت بردن است، حتی اگر این کار شامل یک جا‌به‌جایی کوچک باشد یا این که هدف اصلی از این جابه‌جایی غیر از تفنن و لذت بردن باشد (چامینوکا و همکاران^[۷]، ۲۰۱۲: ۱۶۹)
در مسابقاتی که اتحادیه بین‌المللی گردشگری برای به‌دست آوردن یک تعریف جامع از گردشگری گذاشته بود، تعریف زیر از میان تعاریف بدست آمده برگزیده شد که بر طبق این تعریف، گردشگری عبارت از مجموعه تغییرات مکانی انسان­ها و فعالیت­هایی است که از آن منتج می­شوند، این تغییرات خود ناشی از به واقعیت پیوستن خواسته­ هایی است که انسان را به جابه‌جایی وادار می­ کند و ­بالقوه در هر شخص با شدت و ضعف متفاوت وجود دارند (رضوانی، ۱۵: ۱۳۸۲)
در سال ۱۹۴۲ اقتصاد­دانان سوئیسی که بیشتر گردشگری را محور تحقیقات و مطالعات خود قرار داده بودند، تعریف نسبتاً بهتری ارائه کردند. به عقیده آنها گردشگری عبارت است از ظهور مجموعه روابطی که حول مسافرت و اقامت یک نفر غیربومی بدون اقامت و اشغال دائم در یک محل به وجود می‌آید. این تعریف مدتها از جانب انجمن بین‌المللی متخصصین علمی گردشگری مورد قبول قرار گرفت ( تقی‌زاده انصاری، ۱۳۸۱: ۱۳).
سازمان جهانی گردشگری (WTO) در سال ۱۹۹۱، با همراهی دولت کانادا « کنفرانس بین‌المللی درباره مسافرت و آمارهای گردشگری» را در اتاوا تشکیل دادند که در زمینه واژگان، اصطلاحات و طبقه‌بندی آنها تصمیماتی گرفتند و توصیه‌هایی ارائه کردند و سازمان جهانی گردشگری این تعریف را از گردشگری ارائه کرد:
«کارهایی است که فرد در مسافرت و مکانی خارج از محیط عادی خود انجام می‌دهد این مسافرت بیش از یک سال طول نمی‌کشد و هدف، تفریح، تجارت یا فعالیت دیگر است» (حضوری، ۱۵: ۱۳۸۱).
با توجه به کلیه تعاریف بالا می‌توان گفت گردشگری به مجموعه فعالیت­های اطلاق می‌شود که در جریان مسافرت به مقصد، اقامت، بازگشت و حتی یادآوری خاطرات آن نیز انجام می‌شود. همچنین شامل فعالیت­هایی است که گردشگر به عنوان بخشی از سفر انجام می‌دهد، نظیر خرید کالاهای مختلف و تعامل میان میزبان و میهمان را نیز در بر می­گیرد. به طور کلی می‌توان هرگونه فعالیت و فعل و انفعالی را که در جریان سفر یک سیاحتگر اتفاق می‌افتد گردشگری تلقی کرد.

۲-۳٫ انواع دیدگاه‌ها در باب گردشگری

در تکامل و توسعه فعالیت­های گردشگری، تاکنون چهار دیدگاه مطرح شده است:

1. 1. دیدگاه حمایتی مثبت: در این دیدگاه، گردشگری به‌ مثابه یک صنعت مولد که یاری دهنده اقتصاد و توسعه کشورهاست، در نظر گرفته می‌شود. در دورانی که برای اغلب کشورها مسایل اقتصادی دارای اهمیت است و گردشگری عاملی در جذب منابع خارجی و افزایش قدرت ارزی به‌شمار می‌آید، این دیدگاه طرفداران بسیاری دارد. در این نگرش، جنبه‌های اقتصادی گردشگری بسیار با اهمیت تلقی می‌شود و سیاستگذاران، به نقش مهم آن در رفع مشکلات اقتصادی کشورها توجه می‌کنند. در دیدگاه حمایتی مثبت، دولت نباید در امور اجرایی توسعه گردشگری دخالت کند، بلکه نقش آن، تصویب و اتخاذ سیاست‌ها و قانون‌هایی است که از توسعه گردشگری حمایت می‌کنند. این دیدگاه در دهه ۶۰ میلادی در غرب طرفداران بسیاری داشت.

1. 1. دیدگاه نظارتی: در اواخر دهه ۶۰ و نخستین سال­های دهه ۷۰ میلادی، نظریات چپ‌گرا در تقابل با اندیشه توسعه آزاد گردشگری مطرح شد. آشکار شدن برخی از ضایعات گسترش گردشگری، به این دیدگاه قوت بخشید که باید از توسعه مهارگسیخته گردشگری با اهداف صرفاً اقتصادی، جلوگیری کرد. به همین سبب، نقش نظارتی دولت بسیار اهمیت یافت. طرفداران این دیدگاه معتقد بودند که توسعه گردشگری اگر همراه نظارت‌های دولت نباشد، با مبانی توسعه پایدار و حفظ منابع طبیعی، تاریخی، فرهنگی و انسانی کشورها مغایر خواهد بود.

1. 1. دیدگاه سازگاری: در این دیدگاه، که در دهه ۸۰ میلادی مطرح شد، تلویحاً دخالت دولت در فعالیت‌های گردشگری پذیرفته شده بود. براساس این نظریه، دولت‌ها می‌کوشیدند تا با انتخاب سیاست­های مناسب گردشگری برای کشور خود، نوعی سازگاری و تطبیق میان مصالح جمعی و توسعه گردشگری ایجاد کنند و به‌جای محدود ساختن گردشگری، توسعه آن را با مصالح و منافع کشور هماهنگ سازند. در این دیدگاه، توسعه پایدار گردشگری، راهنمای عمل مدیران بود و خط‌مشی‌های دولت نیز بر همین مبنا طراحی و اجرا می‌شد.

1. 1. دیدگاه دانش‌مدار: در دیگاه دانش‌مدار که از دهه ۸۰ میلادی به بعد شکل گرفت، رویکردهای علمی به گردشگری، جایگزین دیدگاه‌های صرفاً سیاسی و اقتصادی شد. در این دیدگاه، تصمیم‌های سیاسی درباره توسعه گردشگری، بر مبنای تحقیقات و پژوهش‌های علمی اتخاذ و خط‌مشی‌های منطقی، با توجه به ارزیابی علمی نتایج توسعه گردشگری، طراحی شدند. در دیدگاه دانش‌مدار، تاسیس دانشکده‌ها و پژوهشکده‌های گردشگری و توسعه تحقیقات گردشگری مورد تاکید قرار گرفت. بر اساس همین دیدگاه بود که رشته گردشگری به‌مثابه یک رشته مستقل علمی در جهان مطرح شد (وایور و لاوتون^[۸]، ۲۰۰۷).

۲-۴٫ وضعیت گردشگری در ایران

۲-۴-۱٫ گردشگری در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی

اولین نهاد مربوط به فعالیت گردشگری در سال ۱۳۱۴ تحت عنوان «اداره جلب سیاحان خارجی و تبلیغات» در وزارت داخله آن دوران تاسیس شده بود. شانزده سال بعد یعنی در شهریور ۱۳۲۰، این اداره به شورای عالی جهانگردی تبدیل و در وزارت کشور متمرکز شد. مجدداً در فروردین ۱۳۴۲، سازمانی به‌نام سازمان جلب سیاحان وابسته به نخست‌وزیری تاسیس شد. اما تا پیش از پیدایش مدیریت جهانگردی و فرهنگ و هنر در سازمان برنامه و بودجه در سال ۱۳۴۷، هیچ موسسه یا سازمانی وجود نداشت که به برنامه‌ریزی مدون در امر گردشگری بپردازد.
کار مدون و برنامه‌ریزی شده در خصوص گردشگری، در چهارمین برنامه عمرانی (۵۱-۱۳۴۶) برای اولین بار صورت گرفت. اگرچه برنامه چهارم در آن سالها به عنوان یک برنامه موفق در گردشگری ارزیابی شد و ۸۰ درصد اهداف ورود گردشگر تحقق یافت، اما به علت عدم وجود اهداف مشخص در حوزه ایرانگردی و خاصه تجهیزات مربوط به خدمات گردشگری از جامعیت لازم برخوردار نبود (فرزین، ۱۳۸۲).
برنامه پنجم عمرانی (۵۷-۱۳۵۲) با هدف کلان شناخت و معرفی فرهنگ ایران، ایجاد وسایل رفاه و تامین وسایل پذیرایی برای گردشگران داخلی و خارجی، آخرین برنامه عمرانی قبل از انقلاب اسلامی بود. در برنامه پنجم علاوه بر هدف‌گذاری گردشگران خارجی و ایرانگردی، برای افزایش انواع تاسیسات گردشگری به‌ ویژه ساخت هتل و میهمانسرا نیز هدف‌گذاری شده بود.
محورهای اساسی این دو برنامه را در خصوص گردشگری می‌توان به شرح زیر بیان کرد:
کسب وجهه بین‌المللی و ایجاد ساختار تشکیلاتی و نظام اجرایی جدید به ‌منظور اعمال مدیریت و هدایت فعالیت­های گردشگری؛
توسعه خدمات گردشگری از طریق مشارکت با شرکت­های بزرگ جهانی فعال در عرصه صنعت گردشگری؛
شناخت و معرفی جاذبه‌های گردشگری خاصه قطب­های منطقه‌ای گردشگری کشور؛
تشویق و ترغیب مردم برای مسافرت به کشورهای خارجی و صنعتی و آشنایی آنها با دستاوردها و تجربیات توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورهای مذکور (همان منبع).

۲-۴-۲٫ گردشگری بعد از انقلاب انقلاب اسلامی

بعد از انقلاب اسلامی به دنبال تحولات فکری ـ فرهنگی که در کشور ایجاد شد، تغییر بنیادی نیز در ساختار، رویکرد و سیاست­های گردشگری کشور بوجود آمد. وزارت اطلاعات و گردشگری در سال ۱۳۵۷ به وزارت ارشاد ملی و سپس به وزارت ارشاد اسلامی تغییر نام یافت و حوزه معاونت گردشگری این وزارتخانه، سرپرستی امور گردشگری را بر عهده گرفت. به دنبال تشکیل وزارت ارشاد اسلامی، دفتر ایران­گردی و گردشگری در معاونت سیاحتی و زیارتی این وزارتخانه، به‌منظور ساماندهی و برنامه‌ریزی گردشگری، آموزش، درجه‌بندی، نظارت، نرخ‌گذاری تأسیسات اقامتی، برقراری ارتباط با ارگان­ها و سازمان‌های بین‌المللی گردشگری تشکیل گردید. این دفتر پس از مدتی برابر مصوّبه ۲۱ آبان ۱۳۵۸ شورای انقلاب اسلامی با اهداف هماهنگی بین امور گردشگری، چهار شرکت سهامی (شرکت سهامی تأسیسات گردشگری ایران، شرکت سهامی گشتهای ایران، شرکت سهامی مرکز خانه‌های ایران و شرکت سهامی سازمان مراکز گردشگری) را درهم ادغام کرده و به نام مراکز
ایران­گردی و گردشگری شروع به فعالیت کرد. این سازمان با خط‌مشی و اهدافی نو، فعالیت خود را با بهره ­برداری از ۱۴۴ واحد پذیرایی، میهمانسرا، هتل و تأسیسات گردشگری در سراسر کشور آغاز نمود.
در سال ۱۳۵۶، وزارت فرهنگ و هنر با وزارت ارشاد اسلامی ادغام شد و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکیل گردید و فعالیت­های این سازمان نیز در وزارتخانۀ جدید به همان شکل قبلی خود ادامه پیدا کرد. در سال ۱۳۷۰ در سایه ایجاد فضای نو که پس از جنگ تحمیلی؛ کشور پیدا کرده بود به منظور توسعه صنعت گردشگری، ضمن تجدیدنظر در تشکیلات حوزۀ معاونت سیاحتی و زیارتی وزارتخانه، امور ایرانگردی و گردشگری بر عهدۀ واحدهای تابعه این مرکز، دفتر برنامه‌ریزی و امور فنی اداره کل نظارت بر خدمات سیاحتی و زیارتی، مرکز تحقیقات و مطالعات ایرانگردی و گردشگری و مرکز آموزش خدمات گردشگری گذاشته شد. در اجرای سیاست‌های دولت جمهوری اسلامی ایران به منظور توسعه فعالیت­های اقتصادی و کسب درآمدهای ارزی از منابع غیر نفتی با توجه به توان بالای کشور در زمینه جلب گردشگران خارجی، بازنگری در اهداف و وظایف، حوزه معاونت امور سیاحتی و زیارتی و سازمان مراکز ایرانگردی و گردشگری بوجود آمد و این دو بخش در سال ۱۳۶۷ در یکدیگر ادغام و سازمان ایرانگردی و گردشگری با عنوان یکی از سازمان­های تابع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تأسیس شد. این سازمان جدید فعالیت خود را مجزاتر و با استقلال بیشتری پیگیری کرد. نهایتاً در سال ۱۳۸۳ با پیشنهاد دولت و تصویب مجلس شورای اسلامی طرح ادغام دو سازمان ایرانگردی وگردشگری با سازمان میراث فرهنگی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و منفک شدن آن و به عنوان یکی از سازمان­های زیر مجموعه ریاست جمهوری تحت عنوان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مورد موافقت و اجرا شد.

۲-۴-۳٫ گردشگری در برنامه‌های توسعه

پس از جنگ تحمیلی، ضرورت بازسازی کشور و برنامه‌ریزی اقتصادی– اجتماعی– فرهنگی سرلوحه برنامه‌های دولت قرار گرفت. یکی از بخش­هایی که همواره مورد توجه برنامه‌های توسعه کشور با نقاط ضعف و قوت بوده؛ گردشگری، به‌ خصوص گردشگری فرهنگی – مذهبی است. این رویکرد با توجه به ساختار سیاسی، اجتماعی– فرهنگی، تاریخ و تمدن دیرینه این مرزوبوم، منابع و اهمیت جاذبه‌های فرهنگی- مذهبی کشور، تبادلات فرهنگی- سیاسی، نیاز به ارز و … بوده است. با این مقدمه به بررسی جایگاه گردشگری در برنامه ­های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می‌پردازیم:

۲-۴-۳-۱٫ برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (۷۲-۱۳۶۸)

سیاست‌های کلی این برنامه عبارت بود از:
– توسعه و تقویت برنامه‌های تبلیعاتی برای معرفی جاذبه‌های فرهنگی، تاریخی و طبیعی کشور؛
– برپایی کنفرانس‌ها، نمایشگاه­ها، جشنواره‌های فرهنگی هنری؛
– سرمایه‌گذاری در زمینه ایجاد واحدهای ارزان برای اقامت مسافران در جهت حمایت طبقات متوسط و کم‌ درآمد؛
– راه‌اندازی و توسعه تورهای داخلی؛
– تسهیل در ورود و خروج ایرانیان مقیم خارج؛
– راه‌اندازی تورهای مخصوص جانبازان و معلولان؛
– آموزش نیروی انسانی برای تربیت کادر متخصص؛
– همکاری با سازمان­های بین‌المللی و کشورهای پیشرفته برای کسب تجارب گردشگری؛
– توسعه، ارزیابی و نظارت بر فعالیت­های مراکز ایرانگردی در کشور؛
– ایجاد تسهیلات گمرکی و تسریع در تشریفات مرزی؛
– تشکیل شورای عالی ایرانگردی گردشگری؛
– شرکت فعال در نمایشگاه‌ها و مجامع بین‌المللی؛
– اقدام به تأسیس آموزشکده گردشگری و برگزاری دوره‌های آموزش مدیران؛

۲- در ماده۲۶۷ قانون مدنی بیان شده است:« ایفاء‌دین از ناحیه غیر مدیون هم جائز است…» پس اگر عدول و پشیمانی ثالث را در مورد توقیف ملک در جهت آزاد شدن مال قبول داشته باشیم، به نظر می رسد که اجرا حکم لوث خواهد شد؛ زیرا با معرفی مال توسط ثالث دیگر محکوم له نمی تواند از حقی که قانون در مورد اعمال ماده۲ قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی در نظر گرفته است محروم می شود و اگر عدول ثالث را بپذیریم پس مالی که او معرفی کرده آزاد می شود و دوباره اجرای احکام باید نسبت به اعمال ماده۲ قانون نحوه اجرایمحکومیت های مالی اقدام کند که به نظر می رسد این روند بارها تکرار شود و این تکرار باعث می شود که پرونده های اجرایی به نتیجه نخواهد رسید و هیچ وقت محکوم له به حق خود نمی رسد.
۳- پس با معرفی مال توسط شخص ثالث، شخص ثالث قائم مقام محکوم علیه تلقی می شود و برای محکوم له نسبت به مال معرفی شده توسط ثالث یک حق مکتسبه ایجاد می شود پس با انصراف شخص ثالث نمی توان این حقی را که برای محکوم له ایجاد شده است از بین برود و اقدامات اجرا تا وصول محکوم به ادامه می یابد.

۴- در اجرای تبصره ماده۳۴ قانون اجرای احکام مدنی ثالث به قسمت اجرا به صورت صریح و روشن اجازه و نمایندگی و وکالت اعطا کرده است که از فروش مال معرفی شده، محکوم به وصول شود که این نمایندگی یک تأسیس حقوقی خاص می باشد و لازم نیست شرایط قانونی مربوط به عقود معین در مورد آن رعایت شود.»
نظر اقلیت: « اقدام واحد اجرا و شخص ثالث باید در قالب یکی از عقود مثل تبدیل تعهد، ضمان، کفالت یا وکالت درآید و چنانچه در قالب این عقود نباشد شخص ثالث می تواند مراتب انصراف و عدول خود را ازتوقیف مال اعلام نماید.
برای توجیه این نظر می توان استدلال های زیر را بیان کرد:
۱- درست است که در تبصره ماده۳۴ قانون اجرای احکام مدنی و ماده۲۶۷ قانون مدنی به شخص ثالث اجازه می دهد که مال خود را برای وصول محکوم به معرفی نماید اما اینکه این اقدام ثالث باید در چه قالبی و یا تحت چه عنوانی باشد مطلبی بیان نشده است و برای اینکه برای اقدام ثالث چه آثاری بار می شود منوط است به اینکه اقدام ثالث در قالب چه عقدی گنجانده می شود.
مدیران اجرا می توانند به عنوان ولی ممتنع و نماینده محکوم له با ثالث در انعقاد یکی از عقود طرف قرارداد باشند.
۲- تا زمانی که اجرای احکام اقدام به فروش مال ثالث نکرده و محکوم به دریافت نشده است مالکیت ثالث برمال معرفی شده استصحاب میشود و ثالث میتواند به ملک خود رجوع کند اما اگر توقیف مال درقالب یکی ازعقود(تبدیل تعهد، ضمان، کفالت) باشد، استصحاب مالکیت تابع مقررات آن عقد است.»
از مقررات راجع به اجرای اسناد لازم الاجرا چنین استنباط می شود تا زمانیکه مال معرفی شده از سوی ثالث بازداشت نشده است ثالث حق انصراف دارد، لکن بعد از بازداشت این حق از او ساقط می گردد. ماده۲۴ آئین نامه مقرر می دارد: « ثالث می تواند مال خود را برای اجراء اجرائیه معرفی کند، در اینصورت پس از بازداشت از طرف اجرا معرفی کننده حق انصراف ندارد.»
مقررات قانون اجرای احکام مدنی در این باره ساکت است. به نظر می رسد موضوع ماده۲۴ آئین نامه اجرای اسناد لازم الاجرا مطابق قواعد عمومی و اصول حقوقی است؛ چون تا زمانیکه واجد شرایط بودن مال معرفی شده توسط ثالث بوسیله دایره اجرا ثبت احراز نشود، و قابلیت بازداشت آن که اولین گام برای فروش و استیفاء محکوم به از محل آن محسوب می شود، محرز نگردد، معرفی مال از سوی ثالث صرفاً در حد پیشنهاد می باشد که قابل عدول و رجوع می باشد. نظر اکثریت قضات در کار گروه های نشست های قضایی در این باره قابل توجه است؛ لکن موضوع ماده۲۴ آئین نامه دقیق تر به نظر می رسد بویژه اینکه تا زمانیکه مال معرفی شده توسط ثالث بازداشت نشود، اقدام به رفع بازداشت از محکوم علیه نمی شود واثر سوئی که گروه اکثریت به آن اشاره کرده اند به صرف معرفی از سوی ثالث مترتب نمی شود.
مبحث چهارم: مفهوم ثالث و تبیین رابطه او با متعهد و محکوم علیه
ثالث چه کسی است ؟ رابطه او با متعهد و محکوم علیه چیست ؟ سؤالهایی هستند که در این مبحث به بررسی آنها می پردازیم :
گفتار اول: مفهوم ثالث
آنچه در این تحقیق درصدد انجام آن هستیم بررسی پرداخت دین، محکوم به و تعهد توسط غیر متعهد و شخص غیر از محکوم علیه می باشد. منظور از «غیر متعهد و شخصی غیر از محکوم علیه» همان «شخص ثالث» است. برای روشن شدن مفهوم این اصطلاح باید آنرا در کنار و در مقایسه با اصطلاحات «اصیل» ، «نماینده» و « قائم مقام» مطالعه و بررسی کرد:
در ترمینولوژی حقوق، دکتر لنگرودی سه معنی برای این اصطلاح بیان کرده اند:
«الف) کسی که طرف عقد نیست و قائم مقام هیچیک از متعاقدین نمی باشد (ماده۲۳۱- ۴۸۸ ق.م.)
ب) کسی که طرف عقد نیست هر چند که قائم مقام یکی از طرفین باشد (ماده۳۹۹ ق.م.)
ج) بیگانه نسبت به امری که دو طرف دارند؛ مانند ثالث نسبت به متداعیین یک دعوی.»^[۶۷]
در پرداخت دین و ایفاء‌تعهد و محکوم به توسط شخصی غیر از متعهد و محکوم علیه و مدیون، عبارت «ثالث» به معنای سوم نزدیک تر است. البته توجه داریم که اگر پرداخت توسط قائم مقام متعهد یا محکوم علیه و مدیون انجام گیرد، پرداخت توسط ثالث محسوب نمی شود؛ چون قائم مقام در حکم خود مدیون محسوب می شود. وراث،^[۶۸] منتقل الیه و موصی له از مصادیق بارز قائم مقامان محسوب می شوند، از اینرو پرداخت توسط اشخاص فوق الذکر ، پرداخت توسط ثالث محسوب نمی شود و احکام و آثار پرداخت دین توسط ثالث بر آن مترتب نمی شود.
نکته ای که در این مقوله توجه به آن ضروری است حدود قائم مقامی قائم مقامان می باشد. در حدود قائم مقامی وراث تردیدهای جدی وجود ندارد و اگر وارثی دین مورث خود را پرداخت کند در حکم پرداخت توسط خود مورث است، لکن در حالتی که راجع به مال مورد انتقال توسط منتقل الیه پرداخت می گردد این سوال مطرح می شود آیا پرداخت کننده ثالث تلقی می شود یا قائم مقام است؟ تصور کنید مالک زمینی که بدهی هایی به اداره دارایی یا شهرداری، شرکت برق و گاز یا اشخاص حقیقی راجع به زمین موصوف دارد آنرا به دیگری منتقل نماید، مسلماً منتقل الیه در خصوص مالکیت زمین موصوف قائم مقام انتقال دهنده می باشد، اما آیا در خصوص بدهی های موصوف نیز قائم مقام می باشد؟ اگر دین را به دائن پرداخت نماید، پرداخت دین خود محسوب می شود یا پرداخت دین توسط ثالث تلقی خواهد شد؟
دراین مواقع باید توجه داشت در انتقال مالکیت؛ منتقل الیه فقط درموردمالکیت وحقوق عینی (آنچه موضوع انتقال بوده) قائم مقام انتقال دهنده میباشد و درمورد حقوق دینی؛ از جمله بدهی هایی که راجع به زمین موضوع انتقال به اشخاص حقیقی یا ارگانهای دولتی وجود دارد، انتقال صورت نمی گیرد و منتقل الیه نسبت به آنها ثالث محسوب می شود، مگر اینکه به توافق یا حکم قانون این حقوق نیز موضوع یا از توابع انتقال تلقی شود، که در اینصورت پرداخت دین توسط منتقل الیه پرداخت دین ثالث محسوب نمی شود.
همچنین در صورتی که موضوع انتقال قرارداد (موقعیت قراردادی) باشد کلیه حقوق و تعهدات (حقوق دینی) راجع به قرارداد منتقل الیه منتقل می شود؛^[۶۹] مثلاً در موردی که مستأجر با داشتن حق انتقال به غیر اجاره را به دیگری واگذار کند، آنچه مستأجر جدید به مالک(موجر) پرداخت می کند دین خود است نه دین ثالث (مستأجر اول)؛ چون با انتقال قرارداد کلیه تعهدات و دیون ناشی از آن به منتقل الیه منتقل و او جانشین و قائم مقام انتقال دهنده می شود.
لازم به ذکر است وکیل و نماینده محکوم علیه و مدیون نیز در حکم خود او هستند و پرداخت توسط آنها پرداخت توسط ثالث محسوب نمی شود. نماینده اعم از قانونی، قضایی و قراردادی است از جمله نمایندگان عبارتند از: ولی و قیم (مواد۱۱۸۰، ۱۱۸۳، ۱۲۱۷و ۱۲۳۵ ق.م.)، امین غایب مفقودالاثر (مواد۱۰۱۲ و۱۰۱۵ ق.م. ومواد۱۱۹ و۱۴۹ قانون امور حسبی)،‌ورثه غایب مفقود الاثری که مال به تصرف آنها داده شده است(ماده۱۴۹قانون امورحسبی)، امینجنین(بند۱ ماده۱۰۳ وماده۱۱۹ قانون امورحسبی)، امین عاجز(مواد۱۰۴ و۱۲۳ قانون امور حسبی)، وصی(مواد۸۲۶ و۱۱۸۸ ق.م.) مدیر شرکتهای تجاری (مواد۵۱ قانون تجارت و۱۰۷ لایحه اصلاح قسمتی ازقانون تجارت)، مدیرتصفیه شرکتهای منحله (ماده۲۰۹ قانون تجارت) و…
گفتاردوم : رابطه ثالث با متعهد و محکوم علیه
اگر شخص ثالث از جانب محکو علیه و متعهد ، محکوم به و تعهد را پرداخت نماید آیا حق مراجعه به محکوم علیه و متعهد را دارد؟
در حقوق بلژیک و فرانسه علی الاصول جواب مثبت است؛ چون اگر متعهد از دادن طلب خود به ثالثی که دین او را پرداخت کرده امتناع کند، ثالث می تواند علیه متعهد تحت عنوان دارا شدن بلاجهت اقامه دعوی کند. در حقوق ایران برای ارتباط ثالث با متعهد دو فرض قابل طرح است: ۱- ثالث دین مدیون را با اذن او پرداخت نموده ۲- ثالث دین مدیون را بدون اذن متعهد دین او پرداخت نموده است.
در حالتی که ثالث دین مدیون را بدون اذن او پرداخت نموده دو فرض متصور است: در بعضی مواقع ثالث از پرداخت دین دیگری ذینفع می شود و در بعضی مواقع ثالث در پرداخت دین متعهد ذی نفع نمی باشد که به نظر می رسد که ماده۲۶۷ ق.م. هر دو فرض را در بر می گیرد ولی در فرضی که ثالث از پرداخت دین متعهد ذی نفع نباشد، شاید بتوان آن را اداره دارایی غیر (ماده۳۰۶ ق.م) تلقی کرد؛ به طور مثال اگر شخصی از روی تبرع دین دیگری را پرداخت نماید مشمول ماده۳۰۶ ق.م. می شود؛ پس موضوع ماده۳۰۶ ق.م. که تحت عنوان اداره دارایی غیر است. گاهی نیز ممکن است از مصادیق ماده۲۶۷ ق.م. نباشد؛ به طور مثال اگر مستأجر خانه مورد رهن، طلب مرتهن را به او بپردازد و خانه را از رهن خارج کند، پس هم مال مورد رهن را اداره کرده و هم دین متعهد را پرداخت نموده است پس عمل مستأجر هم شامل ماده۲۶۷ ق.م. می باشد و هم مشمول ماده۳۰۶ همان قانون می باشد.
ظاهراً قانون مدنی پرداخت توسط ثالث را بطور مطلق مشمول ماده۲۶۷ ق.م. می داند و معتقد است که اگر ثالث با اذن و اجازه مدیون، دین متعهد را ایفاء کند حق مراجعه به مدیون را دارد ولی اگر بدون اذن و اجازه دین متعهد را پرداخت نماید حق مراجعه به مدیون را ندارد تو گویی در این موارد پرداخت کننده قصد تبرع و بخشش داشته است. این نظر را قانون مدنی از نظر اکثریت فقهاء امامیه اقتباس نموده است.^[۷۰]
در مورد پرداخت توسط ثالث که اگر پرداخت کننده ذی نفع باشد پس مشمول عنوان اداره دارائی غیر نمی باشد بر اساس همین نظر حافظ ابوالفرج عبدالرحمان در کتاب القواعد مطالبی را بیان می کند :
۱- اگر دو نفر در مالی شریک باشند و یکی از شرکاء غائب باشد و یا در اداره امور مالی مشترک دخالتی نداشته باشد و شریک دیگر از مال شخص خود آن مال مشترک را اداره کند پس شریک که خرج کرده باید به اندازه سهم خود آن هزینه را متحمل شود.
۲- اگر مال مرهون نیاز به هزینه ای باشد باید مرتهن هزینه کند و این هزینه به عهده راهن است.
البته در حقوق اسلام نیز پرداخت دین توسط غیر مدیون نظرات متفاوتی از آنچه در ماده۲۶۷ ق.م. وضع شده پیش بینی شده است. به طور مثال حافظ ابوالفرج عبدالرحمان حنبلی^[۷۱] می نویسد:« اگر دین دیگری را بدون اذن او بپردازد حق دارد از مدیون بگیرد.»
به نظر فقیه فوق الذکر اگر مدیون ممتنع از اداء دین باشد و ثالث در این حال دین او را بدهد حق دارد به مدیون مراجعه کند.^[۷۲]
این نظر شامل مواردی که عدم انجام تعهد، خساراتی برای متعهد ایجاد نکند نیز می باشد. فلسفه و ریشه این نظر از آنجا نشأت می گیرد که طبق آیه کریمه «اوفوا بالعهود» اجراء ‌تعهد از واجبات شرعی است، پس اگر متعهد به تعهد خود عمل نکند شخص ثالث اختیار دارد تعهد را انجام دهد و بعد از پرداخت حق مراجعه به مدیون را دارد.
به نظر دکتر جعفری لنگرودی باید در این باره دو فرض را مد نظر داشت:^[۷۳]
اگر از عدم انجام تعهد ضرری متوجه متعهد نشود؛ در این صورت اگر شخص ثالث دین متعهد را پرداخت نماید پس اصل بر تبرع می باشد و حق مراجعه به مدیون را ندارد ولی اگر از عدم انجام تعهد ضرری متوجه او شود در اینصورت اگر ثالث دین مدیون را پرداخت نماید حق مراجعه به مدیون را دارد البته یک اماره هم برای شخص ثالث پرداخت کننده دین دیگری وجود دارد اینکه غالباً عدم ایفاء تعهد متعهدبه زیان متعهد یامدیون تمام میشود. پس اگرثالث دین متعهد راایفاء کند اصل بر ایناستکه عدم ایفاء به زیان متعهد است و ثالث حق مراجعه به مدیون را دارد. این اصل است و خلاف آن قابل اثبات است؛ پس اگر متعهد ادعا کند از عدم ایفاء تعهد توسط ثالث ضرری متوجه او نمی شود باید این ادعا را ثابت کند.
مبحث چهارم: اذن
اگرچه در اصل جواز پرداخت دین دیگری وجود یا عدم وجود اذن موثر در مقام نیست، پرداخت دین دیگری ممکن است با «اذن» یا بدون اذن او انجام گیرد و داشتن اذن یا عدم آن تأثیر بسزایی در تشخیص آثار این پرداخت و تبیین مبانی آن دارد و در ماده۲۶۷ ق.م. از مفاهیم اساسی می باشد؛از اینرو در این مبحث به تعریف و تبیین این مفهوم و اصطلاح حقوقی و احکام و آثار آن می پردازیم:
گفتار اول: مفهوم اذن و عناصر آن
به قول دکتر جعفری لنگرودی، استاد مسلم ترمینولوژی حقوق ، اساتید لغت نتوانسته اند موارد استعمال لغت «اذن» را جمع آوری کنند؛ حتی ازهری هم در تهذیب اللغه نتوانسته موارد استعمال لغت اذن را بیان کند. همچنانکه ملاحظه می شود از کتاب تهذیب اللغه که در قرن سوم هجری نوشته شده تا کتاب معجم متن اللغه عصر حاضر هیچ بیان جدیدی درباره تفسیر واژه اذن به کار گرفته نشده است و همه مؤلفین در مورد اذن نوشته اند: یعنی اباحه و دستور (تجویز) و عموماً متعرض استنابه نشده اند به نظر دکتر لنگرودی این معنای مصطلح فقه است نه عامه اهل زبان عرب^[۷۴]
اذن را در معنای مصدری به گونه ای از «رضا» تعبیر کرده اند که حاصل آن (حاصل مصدر) «مأذونیت» شخص می باشد.^[۷۵] از این رو دکتر لنگرودی در ترمینولوژی در تعریف واژه اذن گفته اند:« اعلام رضای مالک (یا نماینده قانونی او» یا رضای کسی که قانون برای رضای او اثری قائل شده است برای انجام دادن یک عمل حقوقی (خواه عمل حقوقی از عقود و ایقاعات باشد یا از تصرفات انتفاعی و یا استعمال»^[۷۶]
بر اساس این تعریف اذن یک اعلام رضاست که عمل حقوقی است و ناشی از اراده می باشد و متضمن قصد انشاء نیست و به فعلی تعلق می گیرد که هنوز واقع نشده است.
همچنین باید توجه داشت اثر اذن لزوماً استنابه و مأذونیت نیست و در موارد مختلف می تواند آثار متفاوتی داشته باشد؛ اباحه نیز از آثار اذن می باشد که در برخی موارد بر اذن مترتب می شود.
اذن در شرع نیز به معنای رضا بکار گرفته شده است؛ بطور مثال در حدیث آمده است:« اذنها صماتها» یعنی اذن دختره باکره به هنگام نکاح با سکوت بیان می شود. در اینجا «اذن» به معنی «اباحه» یا «استنابه» نیست، به معنی «رضا» است.^[۷۷]
در لغت فارسی اذن را به «اجازه دادن، اجازه، فرمان، رخصت» تعریف کرده اند.^[۷۸]
برای شناخت اذن تشخیص عناصر و ویژگیهای آن ضروری است به اختصار می توان گفت:
اول اینکه: اذن از مقوله و مصادیق رضا می باشد. اذن بدون رضا قابل تصور نیست پس هر اذنی رضا است ولی هر رضایی اذن نیست ولی در عقود تملیکی رضا را اذن نمی گویند.
دوم اینکه: بایدکاشفی ازرضای به صورت اذن وجود داشته باشد و بدون کاشف اذن محقق نمی شود.
سوم اینکه: فعل یا ترک متعلق اذن، بعد از دادن اذن صورت می گیرد به عکس اجازه مانند اجازه ولی سفیه نسبت به معامله ای که سفیه بدون اذن او کرده

مبانی نظری و پیشینه پژوهش
Top of Form
Bottom of Form
۲-۱ مقدمه:
کنترل فعالیتی است که ضمن آن عملیات پیش بینی شده با عملیات انجام شده مقایسه می شوند و در صورت وجود اختلاف و انحراف بین آنچه باید باشد و آنچه که هست به رفع و اصلاح آنها اقدام می شود. شاید به جرات بتوان گفت که انجام هر فعالیتی در سازمان قرین توفیق نخواهد بود مگر آنکه کنترل های لازم به عمل آمده باشد(بالداف و دیگران^[۷]، ۲۰۱۰). به کمک کنترل است که مدیریت نسبت به نحوه تحقق هدفها و انجام عملیات آگاهی یافته و قدرت پیگیری و در صورت لزوم سنجش و اصلاح آنها را پیدا می کند. کنترل ابزار کارآمد مدیران در رده های مختلف سازمان از مراتب عالی تا رده های سرپرستی است و لزوم آن در مراتب مختلف به سادگی می توان احساس کرد. شاید مهمترین مسئله ای که وجود کنترل را ضروری می سازد، آن است که پیش بینی ها و برنامه های عملیاتی در سازمان همواره با درصدی از خطا توام است و برای رفع این خطاها و اصلاح عملیات، کنترل تنها راه چاره است. از آنجایی که فرد جزیی اساسی از سیستم کنترل در سازمان است، بحث هایی که به آن خواهیم پرداخت حاوی مرزبندی های دقیقی بین کنترل برنامه ها و کنترل افراد در سازمان بوده و مورد بررسی واقع خواهند شد(مهرابی، ۱۳۹۰).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۲ مبانی نظری:
۲-۲-۱ مدیریت کنترل سازمانی
شاید از تعریف کنترل اینطور نتیجه شود که اساساً کنترل بر فعالیتهای انجام شدهِ گذشته استوار است و با اطلاعات حاصل از آنهاست که کنترل عملی می شود. مفهومی که از مکانیسم بازخور نیز به ذهن متبادر می شود، همین بازگشت به گذشته و استفاده از اطلاعات گذشته برای مقایسه و یافتن انحرافات و انجام اصلاحات است. بازخور با بهره گرفتن از نتایج، یا در اصطلاح سیستم با بهره گرفتن از ستاده ها کنترل را عملی می کند و در زمینه های مختلف موارد استفاده بی شماری دارد(پیرس و دیگران^[۸]، ۲۰۱۲).
یک شکارچی را در نظر بگیریم که می خواهد یک پرنده را در حال پرواز در هوا نشانه گیری نماید و او را هدف قرار دهد. وی نمی تواند با بهره گرفتن از مکانیسم بازخور هدف را تحقق بخشد بلکه باید به کمک کنترل پیش نگر نقطه ای را نشانه گیری کند که پرنده لحظاتی بعد به آنجا خواهد رسید و با توجه به حرکت پرنده به جلو (پیش نگری) او را شکار نماید(باباکاس و دیگران^[۹]، ۲۰۱۱).
و یا راننده مجربی که در سربالایی یک جاده مشغول رانندگی است نیز از کنترل پیش نگر و هدایت کننده استفاده می کند. او با توجه به سربالایی، قبل از رسیدن به آن دنده مناسب را انتخاب کرده و به کار می گیرد.
اما راننده ناآشنا و بی تجربه زمانی که دنده کشش لازمه را ندارد و موتور خواموش شود از نتیجه حاصله که نوعی بازخور محسوب می شود آگاه شده و دنده دیگری را به کار می برد. بدین ترتیب ملاحظه می شود اگرچه بازخورد نقش مهمی را در امر کنترل ایفا می کند اما در پاره ای ازموارد نمی تواند پاسخگوی نیاز ما باشد(دهدشتی و پورحسینی، ۱۳۹۲).
کنترل گذشته نگر بر اطلاعات گذشته استوار بوده و کنترل پیش نگر بر پیش بینی های آینده نظر داشته و کنترل زمان وقوع، اطلاعات زمان حال را ملاک قرار می دهد. اطلاعاتی را که ماشین های الکترونیکی و کامپیوترها برای ما فراهم می کنند. این اطلاعات را اصطلاحاً اطلاعات زمان وقوع می نامند. به عنوان مثال اطلاعات پروازی هواپیماها و ذخیره جا به وسیله کامپیوتر نوعی اطلاعات زمان وقوع است. حساسیت برخی از برنامه ها ایجاب می کند تا مدیریت از این نوع کنترل استفاده و تصمیماتی به موقع و سریع اتخاذ کند(بلوریان، ۱۳۸۹).
۲-۲-۱-۱ طراحی سیستم کنترل
یکی از وظایف اصلی مدیر طراحی سیستم کنترل در سازمان است. برای طراحی این سیستم معمولاً طی مراحل زیر ضروری است:
الف: تعیین نتایج مورد انتظار (بایدها) در کنترل
در این مرحله مدیریت باید اهداف و نتایجی را که از اجرای برنامه ها انتظار دارد مشخص سازد.
ب: تعیین شاخص برای سنجش نتایج مورد انتظار
این شاخص ها مقیاس هایی برای سنجش عملکردها بشمار می روند و در جریان کنترل باید شاخص های وجود داشته باشد تا بتوان به وسیله آنها میزان نیل به نتایج را مورد سنجش قرار داد.
پ: تعیین استاندارد یا الگوی مطلوب
پس از آنکه شاخص ها یا مقیاس های سنجش مشخص شدند باید میزان مورد نظر در آن شاخص ها برای موضوع کنترل تعیین شود. استانداردها خود به صور زیر تدوین می شوند:
– استاندارهای تاریخی: این نوع استانداردها بر اساس تجربیات و اطلاعات گذشته بدست می آیند.
– استانداردهای تطبیقی یا خارجی: این نوع استانداردها از سایر سازمان ها و واحدهای مشابه اقتباس می­ شود.
– استانداردهای مهندسی یا کارسنجی: این نوع استانداردها از طرق مختلف (مطالعه کار) بدست می آیند.
– استاندارد های نظری: قضاوت ذهنی مدیران و صاحب نظران، پدید آورنده این نوع از استانداردها هستند.
ت: طراحی شبکه اطلاعاتی در کنترل
در طراحی شبکه اطلاعاتی باید به این نکته توجه داشت که اطلاعات اضافی به همان اندازه مشکل آفرینند که اطلاعات ناقص مسئله ساز هستند. همچنین شبکه اطلاعاتی باید بتواند اطلاعات را بطور مستمر به روز درآورده و آخرین اطلاعات را در اختیار مسئولان مربوطه قرار دهد.
ث: ارزیابی اطلاعات و نتیجه گیری
در این مرحله به کمک استانداردهای انتخابی، اطلاعات جمع آوری شده مورد ارزیابی قرار می گیرند(حسینی و دیگران، ۱۳۹۰).
۲-۲-۱-۲ مشخصات سیستم کنترل موثر
اصولاٌ سیستم های کنترل باید با توجه به مقتضیات سازمان طراحی شده و در هر مورد ویژگیهای مربوط به آن را دارا باشند. این خصوصیات شامل موارد زیر هستند:
– کنترل باید اقتصادی باشد به طوری که نتایج آن بر هزینه های آن فزونی یابد.
– در اعمال کنترل ها نباید افراط و تفریط شود.
– کنترل ها باید در نقاط حساس و کلیدی باشند.
– کنترل ها باید متناسب با برنامه و فعالیت ها تنظیم شوند.
– سیستم کنترل باید به نحوی طراحی شوند که اطلاعات و نتایج کنترل در سریع ترین زمان ممکن در اختیار مسئولین قرار گیرد.
– کنترل باید عینیت داشته باشد و صرفاً بر اساس ذهنیات و نظرات اشخاص نباشد.
– کنترل ها باید واقع بینانه باشند.
– سیستم کنترل باید انعطاف لازم را داشته باشد.
– کنترل باید به وسیله اصلاح باشد نه تنبیه و مجازات.
– سیستم کنترل باید با فرهنگ سازمان تناسب داشته باشد.
– کنترل نباید فقط بر نقاط ضعف تاکید ورزد و باید نقاط قوت را نیز در نظر گیرد.
– مسئولین و متولیان امر کنترل باید واجد صلاحیت باشند.
– سیستم کنترل باید دقیقاً مشخص سازد که نتایج کنترل در اختیار چه کسانی قرار گیرد(محمدی و عباسی، ۱۳۸۸).
۲-۲-۱-۳ نقش‌ مدیریت‌ در تخلفات‌ اداری‌ کارکنان‌
یکی‌ از عوامل‌ سازمانی‌ موثر در تخلفات‌ اداری، فرایند مدیریت‌ در کل‌ سازمان‌ است. تقسیم‌ کار ناعادلانه‌ منشأ تخلفات‌ اداری‌ در سازمانهاست. مدیران‌ با به‌کارگیری‌ درست‌ فرایند تفویض‌ اختیار می‌توانند از بخشی‌ از تخلفات‌ سازمانی‌ جلوگیری‌ کنند. چنانچه‌ کارکنان‌ احساس‌ بی‌عدالتی‌ و تبعیض‌ کنند با کم‌کاری، نقض‌ مقررات‌ و بی‌تفاوتی‌ از خود واکنش‌ نشان‌ می‌دهند. اگر کارکنان‌ دریابند که‌ با اجرای‌ صحیح‌ مقررات‌ حق‌ به‌ حق‌دار می‌رسد در آن‌ صورت‌ سطح‌ بهره‌وری‌ بالا خواهد رفت‌ و میزان‌ تخلف‌ به‌شدت‌ کاهش‌ می‌یابد(ثریایی و مهرائی، ۱۳۹۲).
۲-۲-۱-۴ ساز وکارهای‌ مدیریتی‌ موثر در تخلفات‌ کارکنان
الف: ساده‌انگاری‌ مشکلات‌ کارکنان:

۴-۳-۷-علائم

علائم ظاهری بیماری
خدمات تصویر برداری مورد نیاز برای تشخیص مانند

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

یک نمونه عکس رادیولوژی نرمال(تصویر)
عکس رادیولوژی مبتلا به بیماری
MRI نرمال(تصویر)
MRI مبتلا به بیماری
یک نمونه سونوگرافی نرمال(تصویر)
نمونه سونوگرافی مبتلا به بیماری
یک نمونه ماموگرافی نرمال(تصویر)
نمونه ماموگرافی مبتلا به بیماری
گزارش آزمایشگاه مانند
گزارش تجزیه ادرار فرد سالم
گزارش تجزیه ادرار فرد مبتلا به بیماری
شیمی خونی فرد سالم
شیمی خونی فرد مبتلا به بیماری
گزارش میکروبیولوژی فرد سالم(کاراکتر)
گزارش میکروبیولوژی فرد مبتلا به بیماری
خدمات بافت شناسی مانند گزارش پاتوبیولوژی

۴-۳-۸-روش های درمان

مدت زمان مورد نیاز برای درمان
مدت زمان بستری شدن
نیاز داشتن به عمل جراحی
رژیم غذایی مناسب
کاردرمانی مانند
درمان فیزیکی
درمان تنفسی
گفتار درمانی(کاراکتر)

۴-۳-۹-دارو

نام دارو
دوز مصرف دارو
عوارض دارو
مدت زمان مصرف دارو
مدت زمان لازم برای تاثیر دارو
حداکثر دوره های مجاز تجویز دارو

۴-۴-مقادیر ذخیره شده برروی یال ها

یال بین موجودیت­های انسان: نسبت بین افراد بر روی یال­های متصل کنده­ی آن­ها نمایش داده می­ شود و برای نمایش انتقال بیماری نیز از یال استفاده می شود.
یال از بیمار به بیماری:علایم بیماری و زمان بروز اولین علایم و عوارضی که این بیماری تا کنون بر روی بدن بیمار به جا گذاشته است بر روی این یال نمایش داده می­ شود.
یال از بیمار به درمان: بر روی این یال داده ها به دو قسمت دسته بندی می­شوند. درمان هایی که در گذشته صورت گرفته و دوره آن­ها به اتمام رسیده است و درمان­هایی که در حال حاضر بیمار انجام می­دهد. درمان­های تجویز شده برای بیمار مانند مدت زمان بستری شدن،نیاز به عمل جراحی،نوع رژیم، کاردرمانی­های مناسب همراه با تاریخ.پس از تکمیل دوره آن­ها در قسمت در­مان­های گذشته ذخیره می­شوند.
یال از بیمار به دارو: بر روی این یال داده ­ها به دو قسمت دسته بندی می­شوند. داروهایی که در گذشته تجویز شده ­اند و دوره مصرف آن­ها به اتمام رسیده است و داروهایی که در حال حاضر بیمار مصرف می­ کند. دارو­های تجویز شده همراه با تاریخ تجویز و دوز مصرف در قسمت مربوط به داروهای حال حاضر و بعد از تکمیل مصرف دارو این مقادیر در قسمت دارو های مصرف شده قرار می­گیرد.
یال از انسان درمان شده به بیماری:بر روی این یال علایم بیماری و زمان بروز اولین علایم و عوارضی که این بیماری بر روی بدن بیمار به جا گذاشته است نمایش داده می­ شود.
یال از بیمار به تشخیص:بر روی این یال داده ها به دو قسمت دسته بندی می­شوند. علایمی که در گذشته در بیمار مشاهده شده و اکنون مشاهده نمی­ شود و علایمی که در حال حاضر بیمار نشان می­دهد.علایمی که در فرد بروز کرده همراه با نتایج آخرین آزمایشهای صورت گرفته برای تشخیص وضعیت بهبودی بیمار همراه با تاریخ در قسمت حال حاضر تشخیص نگه­داری می­ شود و علایم قبلی که در قسمت گذشته­ی یال ذخیره می­شوند.
یال از درمان به دارو:نشان دهنده میزان دارویی است که برای کنترل این بیماری باید تجویز شود.

۴-۵تعیین قابلیت های مدل داده

۴-۵-۱-ایجاد کردن^[۷]

توانایی ایجاد یک موجودیت جدید:
فرد(در بررسی های ژنتیکی در بررسی هر فرد ممکن است مجبور به بررسی افراد دیگری شویم)
بیماری(در هنگام بررسی افراد ممکن است در یکی از افراد خانواده به علایم یک بیماری جدید ژنی برخورد کنیم)
تشخیص(هنگام برخورد با بیماری جدید باید قادر به اضافه کردن روش­های تشخیص بیماری نیز باشیم)
به همین ترتیب باید توانایی افزودن داروها و توالی نکلئوتیدی سالم و معیوب ژن جدید را نیز داشته باشیم.