پس به طور مشخص هدف از این پژوهش به دست آوردن یک رابطه بین مذهبی بودن معلمان و میزان بهزیستی روان شناختی آن ها و میزان مذهبی بودن معلمان با درجه فرسودگی شغلی آن ها می‌باشد .

۱-۶- فرضیه های اصلی :

بین نگرش مذهبی با فرسودگی شغلی رابطه وجود دارد.

بین نگرش مذهبی با بهزیستی روانشناختی رابطه وجود دارد.

۱-۷- تعریف اصطلاحات :

الف ) تعریف نگرش مذهبی:

نگرش مذهبی اعتقادات منسجم ویکپارچه توحیدی است که خداوند را محور امور دانسته ‌و ارزش‌ها، اخلاقیات و آداب و رسوم و رفتاهای انسان را با یکدیگر و طبیعت وخویش تنظیم می کند. (خدایاری فرد و همکاران،۱۳۸۱).

نگرش عبارت است از یک روش نسبتأ ثابت در فکر و احساس رفتار نسبت به افراد گروه‌ها و موضوع‌های اجتماعی ،یا قدری وسیع تر هر گونه حادثه ای در محیط فرد. مؤلفه‌ های نگرش عبارتند از عقاید احساسات تمایلات رفتاری. نگرش مذهبی یعنی حضور همه جانبه معنویت در زندگی فردی واجتماعی. (پورشهریار۱۳۸۷،آذربایجانی۱۳۸۵/به نقل از نصیحت کن،۱۳۸۹) .

ب) تعریف بهزیستی روانشناختی:

بهزیستی روانشناختی به عنوان رشد استعدادهای واقعی هر فرد تعریف می شود وافزایش ظرفیت حالت‌های مثبت و کاهش حالت‌های منفی به عنوان بهزیستی بهینه تعریف می شود و ارتقای سطح بهزیستی روانشناختی یکی از اهداف روانشناسی در قرن حاضر محسوب می شود. بهزیستی بر حسب کیفیت و کمیت مؤلفه‌ ها ئی تعریف می شود که بر اساس آن افراد زندگی خود را لذت بخش می بینند .به عبارت دیگر ، اینکه افراد چگونه زندگی خود را ارزیابی می‌کنند به بهزیستی مربوط می شود(دینر^[۹]،۲۰۰۰).

بهزیستی روانشناختی به عنوان احساس مثبت و احساس رضایتمندی عمومی از زندگی که شامل خود و دیگران در حوزه های مختلف خانواده شغل و غیره است تعریف می شود. از دیدگاه دانشمندان این سازه در بر گیرنده احساس انسجام و پیوستگی در زندگی، تعادل عاطفی و رضایت کلی از زندگی است. سازه بهزیستی روانشناختی بنابر جهت گیری‌های نظری گوناگون از مؤلفه‌‌ها و اجزای مختلفی اشباع شده است و هر یک از پژوهشگرانی که در این حیطه به کار پرداخته‌اند عوامل و ابعاد خاصی معرفی کرده‌اند که در صورتی که هر فرد واجد این خصوصیات و ابعاد باشد دارای نسبتی از بهزیستی روانشناختی است از جمله می‌توان به خویشتن‌پذیری، معنویت، شادی، ارتباط مثبت با دیگران اشاره کرد (ساعتچی،۱۳۸۹).

ج) تعریف فرسودگی شغلی:

فرسودگی شغلی در اوایل دهه ۱۹۷۰برای اولین بار توسط فرودن برگر^[۱۰]معرفی شد و رشد آن مرهون زحمات فرودن برگر در نیویورک و مسلش^[۱۱]در کالیفرنیا است. به طور کلی فرسودگی شغلی را می‌توان نوعی اختلال نامید که به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت فرد در معرض استرسهای ناشی از کار در او ایجاد می‌گردد و نشانه های آن در ابعاد جسمی، هیجانی و ذهنی بروز می‌کند. تعریفی دیگر از فرسودگی شغلی پیشنهاد می‌کنند که پر کاربردترین و معمول ترین مفهوم را از فرسودگی شغلی بیان می‌کند: فرسودگی شغلی سندرمی است که با خستگی هیجانی، مسخ شخصیت وکاهش رضایت شغل همراه است و می‌تواند در بین افرادی ظاهر شود که به نوعی شغل یا مسئولیت‌های مرتبط با دیگران را بر عهده دارند.(مسلش،۱۹۹۷)

سندروم فرسودگی شغلی که در پاسخ به فشارهای کاری ایجاد می شود به عنوان فرایندی که در آن رفتارها و نگرش کارکنان نسبت به کار خود منفی و بد بینانه می شود تعریف می‌گردد .فرسودگی شغلی شامل سه بعد خستگی هیجانی ، مسخ شخصیت ، و عدم کفایت فردی است . (لی ،ارلی^[۱۲]،۲۰۱۴).

۱-۸- تعاریف عملیاتی :

الف)دینداری و نگرش دینی و مذهبی را می‌توان ‌به این صورت در نظر گرفت : شناخت و باور به پروردگار یکتا، انبیاء، آخرت و احکام الهی و داشتن علائق و عواطف معینی نسبت به خدا، خود، دیگران و جهان هستی در جهت تقرب به خدا و التزام و عمل به وظایف دینی و اعتقاد به اینکه قدرت خداوند تا چه اندازه در سرنوشت انسان اثر گذار می‌باشد. ‌بنابرین‏ متغیر نگرش مذهبی یعنی میزان دینداری و مذهبی بودن افراد بر اساس نمره ای که پس از تکمیل کردن پرسشنامه سنجش نگرش مذهبی به دست می‌آید مشخص می شود . چون در این پرسشنامه برخی از باورهای وجودی مثل ترس از خدا ،اضطراب مرگ ،باور مربوط به زندگی پس از مرگ و میزان تأثیر قدرت خداوند در امور دنیوی سنجیده می‌شود (خدایاری فرد و همکاران، ۱۳۸۵).

ب) سلامت روان ومتغیر بهزیستی روانشناختی که احساس رضایت از زندگی و قابلیت برقراری ارتباط با دیگران و محیط می‌باشد را می توان بر اساس پاسخهائی که به پرسشنامه بهزیستی روانشناختی داده می شود اندازه گیری نمود . در این پرسشنامه مؤلفه های نگرش مثبت یا منفی شخص به خودش یا زندگی حال وگذشته اش و رضایت از ارتباط با دیگران و حس استقلال و خود مختاری و آزادی از هنجارها ،همچنین هدف داشتن در زندگی و اعتقاد به اینکه زندگی معنا دار است و توانایی اداره زندگی و محیط اطرافش به همراه رشد شخصی اندازه گیری می شود (ریف^[۱۳]،۱۹۹۵).

ج) متغیر فرسودگی شغلی که بیان کننده تحلیل رفتن توانایی جسمانی و خستگی مزمن از کار کردن و نوع شغل می‌باشد را می‌توان بر اساس پاسخ افراد به پرسشنامه فرسودگی شغلی اندازه گیری نمود .چون در این پرسشنامه جنبه هائی مانند خستگی هیجانی که به پاسخ دهندگان اجازه می‌دهد احساسات مربوط به ضعف بیش از اندازه و خستگی عاطفی نسبت به مراجعان یا افراد دیگر را بیان کنند و سؤالاتی مربوط به مسخ شخصیت یعنی بی علاقگی به افراد دیگر ،یا احساس کفایت شخصی یعنی احساس شایستگی و رسیدن به موفقیت را در پاسخ دهندگان می سنجد و نشانه های آن در ابعاد جسمی ،هیجانی وذهنی افراد بروز می‌کند و در بین افرادی دیده می شود که به نوعی شغل یا مسئولیت مرتبط با دیگران را به عهده می گیرند که این امر با کاهش رضایت شغلی همراه است (مسلش^[۱۴] ،۱۹۹۳).

فصل دوم

مبانی نظری و پیشینه تحقیق

۲-۱- پیشینه تحقیق:

روانشناسان سازه‌ای را به عنوان عامل مهم تأثیر گذار بر سلامت روان به نام هوش معنوی معرفی کرده‌اند که توجه و علاقه جهانی را برانگیخته است. هوش معنوی بیانگر مجموعه‌ای از توانایی‌ها و ظرفیت‌ها و منابع معنوی است که کار در جهت آن ها موجب افزایش انطباق پذیری و در نتیجه سلامت روان افراد می‌شود. هوش معنوی خاص انسان‌ها است، این اصطلاح را زوهر و مارشال، زوجی دانش پژوه و استادان دانشگاه آکسفورد، با در هم آمیزی روان شناسی ، فیزیک ، فلسفه و مذهب ساختند و آن را در کتاب هوش معنوی- هوش بنیادی آوردند و بیان کردند که امید و تقوی که با نومیدی در تضاد است معرف بزرگسال پخته است، بزرگسالی که با موفقیت زندگی کرده و با خوشبختی پیر شده است، معنویت چنین فردی او را در بسیج نیروهای خود و افزایش ظرفیت‌های مقابله با تغییرات یاری می‌دهد (زوهر و مارشال^[۱۵]، ۲۰۱۰).

یکی از موضوعات مطرح شده در حوزه روانشناسی مثبت نگر ،معنویت است . اهمیت نقش و جایگاه مذهب در زندگی بشر به قدری است که تمام مؤلفه های حیاط روانی و جسمانی انسان تحت الشعاع آن درآمده است. محققان سلامت روانی و جسمی، یافته های رو به رشدی پیدا کرده‌اند که حاکی از این است که زندگی معنوی انسان با بهزیستی جسمی و روانشناختی وی رابطه دارد (اکونر^[۱۶] ، ۲۰۰۳) .